10 Yılda Bulunması Zor Gezegen Bulundu

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-20-2012

Astronomlar Hubble Uzay Teleskopu'nun 1988'de çektiği fotoğrafların yeniden dikkatlice incelerken iki ötegezegenin görsel kanıtlarını buldu
Hubble arşivlerinde kalan bu gizli cevher in bulunması astronomlar için adeta paha biçilemez bir zaman makinesi niteliği taşıyor

Çünki bu veriler çok eski gezegenlerin yörünge hareketlerini şimdiki gezegenlerinkiyle karşılaştırma imkanı sunuyor

Bu veriler aynı zamanda gezegen avcılığı için Hubble veri arşivlerine dikkat çekici bir yaklaşım getiriyor

Telif Hakkı: NASA, ESA ve R Soummer (STScl)

Dört dev gezegenin 130 ışıkyılı uzaktaki genç ve büyük kütleli bir yıldızın(HR 8799) yörüngesinde döndüğü biliniyor

İlk üç gezegen 2007 ve 2008 de Keck Gözlemevinden ve Kanada Ulusal Araştırma Konseyinden Christian Marios ve ekibinin Gemini Kuzey Teleskop'undan alınan fotoğraflarla keşfedilmişti

Marios ve ekibi 2010 yılında en içteki dördüncü gezegeni deşifre edememişti Bu aynı zamanda astronomların doğrudan fotoğrafını çekebildiği ilk çoklu gezegen sistemi olma özelliğini de taşıyor

2009 da Montreal Üniversitesi'nden David Lafreniere Hubble'ın Yakın Kızılötesi Kamera ve Çoklu Cisim Spektrometresiyle(NICMOS) çektiği HR 8799 dan alınan görüntülerde saklı ötegezegeni ortaya çıkardı

Lafreniere böylece yıldızın etrafında dönen en dış gezegenin yerini saptamış oldu

Bu gelişme merkez yıldız tarafından örtülen saklı gezegenlerin ortaya çıkarılmasında yeni veri işleme tekniklerinin ne kadar işe yarağını gösterdi

Baltimore'daki Uzay Teleskop'u Bilim Enstütsi'nden Remi Soummer aynı arşivler üzerinde yaptığı yeni analizler sonucunda üç dış gezegen keşfedildi

Dördüncüsü yani en içteki ve yıldızdan 1

5 milyar mil uzaktaki gezegen görülemiyor

Çünki NICMOS koronografik görüş alanı dışında kalıyor yani yıldızdan gelen ışık onu görmeyi engelliyor

Uzun yıllar süren zaman aralıklarıyla çekilen fotoğrafların birleştirilmesiyle gezegenin yörüngesi izleniyor

Bu yörüngeyi biliyor olmak çoklu gezegen sistemlerini anlayabilmemiz için oldukça kritik önem taşıyor

Çünki büyük kütleli gezegenler alışıla gelmiş olandan farklı olarak birbirlerinin yörüngeleri altüst ediyor

Soummer konuyla ilgili olarak " Hubble fotoğraflarıyla bu gezegenlerin yörünge şekillerini öğrenebiliriz ve bu da bize iç sistemlerinin durağanlığı, gezegenlerin kütleleri ve eşmerkezlilikleri bir de sistemin eğilimi hakkında önemli bilgiler verir

" dedi

Bu sonuçlar Astrofizik Bülteni'nde yayınlandıBu üç gaz devinin yörüngeleri yaklaşık 100,200 ve 400 yıllık

Yani astronomların gezegenlerin yörüngelerinde nasıl hareket ettiğini öğrenmesi için daha uzun yıllar beklemesi gerekiyor

Hubble dan gelecek olan veriler çok büyük önem taşıyor

"Arşivler 10 yıllık bilimi bize şuan veriyor

" diyor ve ekliyor Soummer "Bu veriler olmasaydı 10 yıl daha beklemek zorunda kalacaktık

Bilimin boşa geçen 10 yılı

"Malesef çok yavaş hareket eden bu gezegen, pozisyonunu 10 yılda bir değiştiriyor

Soummer "Ama eğer bir içteki gezegeni görebilirsek yörüngesinin bir kısmını anlayabiliriz ve üçüncü içteki gezegeni görebilirsek oldukça iyi bir hareket aralığı görmüş oluruz" dedi

Gezegenler 1998'de Hubble ilk gözlemlerini yaptığında çekilen fotoğraflarla tespit edilemedi çünki ozamanlar şuanki tespit etme yöntemleri kullanılmıyordu

Astronomlar gezegenden gelen ışığı görebilmek için merkez yıldızının ışığını ayrıştırdığı zaman bile kalan ışık gezegenden gelen zayıf ışığın görünmesini engelliyordu

Lafreniere daha önceden kataloglanmış referans yıldızları kullanarak analizlerini geliştirdi ve merkez yıldızının deyim yerindeyse parmak izi ışığını ayrıştırmayı başardı

Soummer ve ekibi Lafreniere nin yöntemlerini bir adım daha ilerletti ve NICMOS un 10 yıllık gözlemlerinden alınan 466 referans yıldızının fotoğraflarını kullandı

Soumer ve ekibi fotoğraflardaki iyice doygunluğu artırıp yıldız ışığını kıstı ve kırınım çizgilerini tamamen ortadan kaldırdılar

Bu da Hubble verilerindeki iki yeni iç gezegeni görmeleri sağladı

NICMOS verilerinde yakın kızılötesi ışıkta görünen gezegenler yıldızlarından 1/100

000 kat parlaklığa sahip

Soummer'in bir sonraki planı NICMOS arşivlerindeki yaklaşık 400 farklı yıldızı daha aynı tekniği kullanarak ve görüntü kalitesini yükselterek analiz etmek

Soummer'in çalışması Hubble Uzay Teleskop'u nun yirmi yıllık gözlemlerden elde ettiği saklı bilgilerden oluşan veri arşivlerinin önemini gösteriyor

Astronomlar bu büyük kütüphaneden istifade ederek eski ve yeni gözlem verilerini inceleyerek bir bütünü meydana getirmek istiyorlar

Soummer'in ekibi NICMOS veri arşivlerinden, yer tabanlı teleskoplar tarafından incelenmesi için, izlenmesi gereken bir aday gezegen listesi oluşturdu

Eğer keşfedilirse, her keşfedilen yeni gezegen yörünge hareketlerini ölçmek bakımından uzun yıllar süren bilimsel çalışma değerinde olacaktır

Hubble Uzay Teleskop'u NASA ve Avrupa Uzay Ajansı arasındaki bir işbirliği projesidir

Teleskop'u NASA'nın Goddard Uzay Uçuş Merkezi kontrol ediyor

Hubble'ın bilim kontrolünü Uzay Teleskop'u Bilim Enstitüsü yürütüyor

Washington'daki Astronomi Araştırmaları Üniversiteler Birliği tarafından NASA adına kontrol ediliyor

Kaynak: NASA

08-20-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	10 Yılda Bulunması Zor Gezegen Bulundu Astronomlar Hubble Uzay Teleskopu'nun 1988'de çektiği fotoğrafların yeniden dikkatlice incelerken iki ötegezegenin görsel kanıtlarını buldu Hubble arşivlerinde kalan bu gizli cevher in bulunması astronomlar için adeta paha biçilemez bir zaman makinesi niteliği taşıyor Çünki bu veriler çok eski gezegenlerin yörünge hareketlerini şimdiki gezegenlerinkiyle karşılaştırma imkanı sunuyor Bu veriler aynı zamanda gezegen avcılığı için Hubble veri arşivlerine dikkat çekici bir yaklaşım getiriyor Telif Hakkı: NASA, ESA ve R Soummer (STScl) Dört dev gezegenin 130 ışıkyılı uzaktaki genç ve büyük kütleli bir yıldızın(HR 8799) yörüngesinde döndüğü biliniyor İlk üç gezegen 2007 ve 2008 de Keck Gözlemevinden ve Kanada Ulusal Araştırma Konseyinden Christian Marios ve ekibinin Gemini Kuzey Teleskop'undan alınan fotoğraflarla keşfedilmişti Marios ve ekibi 2010 yılında en içteki dördüncü gezegeni deşifre edememişti Bu aynı zamanda astronomların doğrudan fotoğrafını çekebildiği ilk çoklu gezegen sistemi olma özelliğini de taşıyor2009 da Montreal Üniversitesi'nden David Lafreniere Hubble'ın Yakın Kızılötesi Kamera ve Çoklu Cisim Spektrometresiyle(NICMOS) çektiği HR 8799 dan alınan görüntülerde saklı ötegezegeni ortaya çıkardı Lafreniere böylece yıldızın etrafında dönen en dış gezegenin yerini saptamış oldu Bu gelişme merkez yıldız tarafından örtülen saklı gezegenlerin ortaya çıkarılmasında yeni veri işleme tekniklerinin ne kadar işe yarağını gösterdiBaltimore'daki Uzay Teleskop'u Bilim Enstütsi'nden Remi Soummer aynı arşivler üzerinde yaptığı yeni analizler sonucunda üç dış gezegen keşfedildi Dördüncüsü yani en içteki ve yıldızdan 15 milyar mil uzaktaki gezegen görülemiyor Çünki NICMOS koronografik görüş alanı dışında kalıyor yani yıldızdan gelen ışık onu görmeyi engelliyorUzun yıllar süren zaman aralıklarıyla çekilen fotoğrafların birleştirilmesiyle gezegenin yörüngesi izleniyor Bu yörüngeyi biliyor olmak çoklu gezegen sistemlerini anlayabilmemiz için oldukça kritik önem taşıyor Çünki büyük kütleli gezegenler alışıla gelmiş olandan farklı olarak birbirlerinin yörüngeleri altüst ediyor Soummer konuyla ilgili olarak " Hubble fotoğraflarıyla bu gezegenlerin yörünge şekillerini öğrenebiliriz ve bu da bize iç sistemlerinin durağanlığı, gezegenlerin kütleleri ve eşmerkezlilikleri bir de sistemin eğilimi hakkında önemli bilgiler verir" dediBu sonuçlar Astrofizik Bülteni'nde yayınlandıBu üç gaz devinin yörüngeleri yaklaşık 100,200 ve 400 yıllık Yani astronomların gezegenlerin yörüngelerinde nasıl hareket ettiğini öğrenmesi için daha uzun yıllar beklemesi gerekiyor Hubble dan gelecek olan veriler çok büyük önem taşıyor "Arşivler 10 yıllık bilimi bize şuan veriyor" diyor ve ekliyor Soummer "Bu veriler olmasaydı 10 yıl daha beklemek zorunda kalacaktık Bilimin boşa geçen 10 yılı"Malesef çok yavaş hareket eden bu gezegen, pozisyonunu 10 yılda bir değiştiriyor Soummer "Ama eğer bir içteki gezegeni görebilirsek yörüngesinin bir kısmını anlayabiliriz ve üçüncü içteki gezegeni görebilirsek oldukça iyi bir hareket aralığı görmüş oluruz" dediGezegenler 1998'de Hubble ilk gözlemlerini yaptığında çekilen fotoğraflarla tespit edilemedi çünki ozamanlar şuanki tespit etme yöntemleri kullanılmıyordu Astronomlar gezegenden gelen ışığı görebilmek için merkez yıldızının ışığını ayrıştırdığı zaman bile kalan ışık gezegenden gelen zayıf ışığın görünmesini engelliyorduLafreniere daha önceden kataloglanmış referans yıldızları kullanarak analizlerini geliştirdi ve merkez yıldızının deyim yerindeyse parmak izi ışığını ayrıştırmayı başardı Soummer ve ekibi Lafreniere nin yöntemlerini bir adım daha ilerletti ve NICMOS un 10 yıllık gözlemlerinden alınan 466 referans yıldızının fotoğraflarını kullandıSoumer ve ekibi fotoğraflardaki iyice doygunluğu artırıp yıldız ışığını kıstı ve kırınım çizgilerini tamamen ortadan kaldırdılar Bu da Hubble verilerindeki iki yeni iç gezegeni görmeleri sağladı NICMOS verilerinde yakın kızılötesi ışıkta görünen gezegenler yıldızlarından 1/100000 kat parlaklığa sahipSoummer'in bir sonraki planı NICMOS arşivlerindeki yaklaşık 400 farklı yıldızı daha aynı tekniği kullanarak ve görüntü kalitesini yükselterek analiz etmek Soummer'in çalışması Hubble Uzay Teleskop'u nun yirmi yıllık gözlemlerden elde ettiği saklı bilgilerden oluşan veri arşivlerinin önemini gösteriyor Astronomlar bu büyük kütüphaneden istifade ederek eski ve yeni gözlem verilerini inceleyerek bir bütünü meydana getirmek istiyorlarSoummer'in ekibi NICMOS veri arşivlerinden, yer tabanlı teleskoplar tarafından incelenmesi için, izlenmesi gereken bir aday gezegen listesi oluşturdu Eğer keşfedilirse, her keşfedilen yeni gezegen yörünge hareketlerini ölçmek bakımından uzun yıllar süren bilimsel çalışma değerinde olacaktırHubble Uzay Teleskop'u NASA ve Avrupa Uzay Ajansı arasındaki bir işbirliği projesidir Teleskop'u NASA'nın Goddard Uzay Uçuş Merkezi kontrol ediyor Hubble'ın bilim kontrolünü Uzay Teleskop'u Bilim Enstitüsü yürütüyor Washington'daki Astronomi Araştırmaları Üniversiteler Birliği tarafından NASA adına kontrol ediliyorKaynak: NASA