Kitap Eleştirisi Örneği

Hüseyin Akın�ın Başörtülü Mavisi! Yazan: Asım ÖZ
Dünya Bizim Roland Barthes Moda Dizgesi kitabında görüntü olarak giysi ile yazıya dökülen giysi arasındaki ilişkilere, geçişkenliklere odaklanır Barthes, 1957-1963 yılları arasında kaleme aldığı ve dilbilim kavramlarına başvurarak göstergebilimin tarihini öneren bu çalışmasında, moda dergilerinde veya kadın dergilerinin moda sayfalarındaki yazıları referans alarak, iki gösterge dizgesi, dil ve giysi arasındaki aktarımları ve moda dizgesinin temelindeki mitleri çözümler Görüntü olarak giysi ile yazıya dökülmüş giysinin eşdeğerli olduğunu ancak özdeş olmadığını da ifade gereği duyar Çünkü görüntü olarak giysi birimleri biçimler düzeyinde, yazıya dökülmüş giysi ise betimlediği giysiyi sözcükler düzeyinde yansıtır İnsan psikolojisini, toplumsal yapıyı ve zamanın ruhunu en ayrıntılı yansıtan unsurlardan biri giyim kuşam Kitabı kapağından anlamak belki her zaman mümkün değil, ama giyim kuşam ilk bakışta �anlatmasa� da, aslında her detayıyla, giyen kuşanan kişiyle ilgili ipuçları taşır Kişinin kıyafeti; sosyal konumunu açıkça anlatmasa bile, seçimi ya da mecburiyeti, onun ruhunu, durumunu yansıtır Giyim kuşam, dikkatli çalışılırsa, gizlenmeye çalışılanı, kamufle edileni, kesilen rolleri de ortaya tek tek sunar Edebiyata giyim üzerinden yapılacak yolculuklardan eli boş dönmez araştırmacı Örneğin Marcel Proust�un Kayıp Zamanın İzinde adlı yedi ciltlik yapıtında, Marcel adlı Anlatıcı büyük bir kıskançlıkla tutulduğu ve gerçek karakterini öğrenmek için çırpındığı Albertine�i dönemin ünlü ressamı ve moda tasarımcısı Fortuny�nin hazırlamış olduğu elbiselerle giydirmek, onun güzelliğine konteslere, düşeslere özgü bir hava katmak ister Yine bizde başörtüsü üzerinden edebiyat eserlerine yönelmek uzak ve yakın tarihin kimi ayrıntıları üzerinde yeniden düşünmeyi sağlayabilir Ben burada Hüseyin Akın�ın iki hikâyesinde yer alan başörtüsü üzerinden bir giysi sembolizmi kurmaya çalışmasına kısaca değinmek istiyorum Akın Hepsi Hikâye adlı kitabında topladı öykülerini Kitabıyla ilgili yapılan bir değerlendirmede �öfkeli bir yazar� �Ama öfkesini sezdirip sızdırmamaya özen gösteriyor Bunu ironiyle dizginliyor� vurgusu dikkatimi çekmişti Türkiye�de yolunda gitmeyen ama alışıla alışıla sanki yolundaymış izlenimi verilen problemlerin hikâyesini yazmış Akın Bu anlamda eleştirel gerçekçi bir damardan besleniyor Başörtülülere sunulan hayat, imamların maruz kaldığı muhafazakâr atmosfer, içselleştirilmemiş dindarlıklar, kes yapıştır dindarlar, kârını muhafaza eden muhafazakârlar, kralın çıplak olduğunu görmezden gelip kraldan daha fazla kralcı geçinen gazete patronları, editörler, sermayedarlar� Burada yer alan iki hikâye de, (Anne Ben Artık İyiyim, Bir İhtimal Dersanesi) başörtülü kahramanların ikisinin de taktığı örtünün rengi mavidir Biri zannımca seksenlerin sonunda diğeri iki binli yıllara merdiven dayanan yılların ikliminden izler taşıyan bu hikâyelerde yazar bunu bilinçli bir seçimin sonunda mı, yaptı bilemem Ama mavi vurgusu üzerinden bir çözümleme yapılabilir gibi geldi bana Arapça �ma� su anlamına gelmektedir Mavi kelimesi Arapça �su gibi� anlamına gelen Ma�i kelimesinden Türkçe�ye geçmiştir Kaşgarlı Mahmut�un 1073 yılında yazdığı Türkçe Sözlük olan Divan-ı Lugati�t Türk adlı yapıtında Mavi kelimesi çaqır (çakır) olarak geçer Yani mavinin Türkçesi çakırdır Psikolojide mutsuzluğu temsil eden mavi Siyahi Amerikalıların çıkardığı bir tür müzik türünün de adı olmuştur: Blues (maviler) Bu müzik türüne maviler isminin verilmesinin sebebi, şarkıların hüznü ifade etmesindendir Diğer yandan 12 Eylül döneminde mavi özgürlüğü temsil eden bir renk olarak gündelik yaşamda önemli bir yer tutmuştur Çetin Öner�in çocuklar için yazdığı Mavi Kuşu Gören Var mı, adlı çocuk kitabını burada anımsayabiliriz Bir İhtimal Dersanesi�nden bir alıntı yaparak ilerletelim çözümlemeyi: �Başörtülü kızlardan biri ne zamandır on yıl sonrasının öğretmenlik resmini hayaline resmetmekle meşgul Hayal de olsa bu sanıldığı kadar kolay bir şey değil Ne yapsa, öğretmen önlüğünün üstüne mavi başörtüsünü oturtamıyor O bu sıkıntısını üçüncü kez aynı parmaklarını dönüp dönüp bıkmadan kıtlatırken gösterdiğinin farkında değil En güzel de karatahtayla uyumlu bir hayal fotoğrafına yakışıyor Bu şaşırtmıyor kendisini Gelecek günlere kadar her şeyin belirsizlik ve karanlığı işaret ettiği bir dünyada karatahtanın kara olmasından daha normal ne olabilirdi Kes, kopyala, yapıştır tekniğine benzer bir teknikle başka bir resim denedi, bakışlarına asmak için, ama bunda da başarılı olamadı Bu kez siyah avukat veya hakim cübbesinin üstünden kayıp düşen türban işi bozmuştu Neydi o! Evet, �Baro� kabul eder miydi böyle bir uyumu! �Baro� kelimesini oluşturan harfleri bir cümlenin kısaltılmış şekliymiş gibi fazla zorlanmadan çözdü �Başörtüsüz Allah Rızası Olmaz!� �Al sana yakıştırma� dedi� Akın burada siyah, kara, beyaz arasında gidip gelerek örmüş anlatı evrenini Şehirde yaşayan Müslüman kadınların eğitimli olanları bir anlamda örtünmenin siyah olarak algılanmasından hatta kötücül bir kültürel imge olarak karalanmasından çıkış yolu olarak beyazdan yardım almışlar ve mavi simgesel bir renk olarak ortaya çıkmıştır Çünkü mavi ne siyahtır ne beyaz Evrimci iktisadın kurucusu ve Aylak Sınıfın Teorisi kitabının yazarı Thorstein B Veblen, 1894 tarihli �Kadın Giyiminin İktisadi Teorisi� başlıklı yazısında giyim kuşamın tüketim nesnesi ve statü sembolü olma özelliğini işaret ediyordu Akın ise iki hikâyesinde mavi ile ilgili üç simgeselliği yani mutsuz edilmeyi, hüznü ve özgürlüğü birleştirerek mavinin imkânlarından yararlanmıştır Diğer yandan kara gerçekliği ironik anlatımıyla incitmiştir