İspanya Tarihi Endülüs Dönemi

Endülüs dönemi


Sekizinci yüzyılın başlarında Kuzey Afrika'dan gelen ordular İspanya'nın Vizigot savunmasını yoklamaya başladı ve nihayet yüzyıllarca sürecek Müslüman egemenliğini başlattılar İber Yarımadasını istila eden bu Müslüman Mağribiler, Araplar ve Araplar tarafından fethedilip Müslümanlık dinine geçen Fas'ın Berberi halkından oluşuyordu

711 yılında Tanca'nın Berberi yöneticisi Tarık bin Ziyad 12000 kişilik bir orduyla İspanya'daki bir dağlık buruna çıkartma yaptı(daha sonra onuruna Cebelitarık adının geldiği Jabal Tariq yani Tarık Dağı adı verildi) Vizigot bir klanın daveti üzerine Kral Rodrigo'ya karşı isyanda destek olması için gelmişlerdi Rodrigo savaşta ölünce İspanya kralsız kalmıştı Tarık Fas'a geri dönmüş, fakat ertesi yıl (712) Kuzey Afrika'da yöneticilik yapan Müslüman Musa bin Nusayr en iyi adamlarından oluşan bir orduyla kalma amacıyla İspanya'ya geldi Üç yıl içinde en kuzeydeki dağlık bölge haricinde diğer bütün bölgeleri hakimiyeti altına aldı ve Fransa'ya akın etmeye başladı, bu akınlar 732 yılında Puvatya Savaşı sonucu yavaşladı


Endülüs adı verilen Müslüman İspanya, Şam Helifesi'nin mülki ve dini liderliğinde örgütleniyordu İspanya'daki yöneticiler genellikle siyasi anlayışları büyük ölçüde Bizans uygulamalarından etkilenmiş olan Suriyelilerdi

Fakat İspanya'daki Moorlar'ın en büyük bölümünü Kuzey Afrika'nın Berberi halkı oluşturuyordu; yeni Müslümanlaştırıldıklarından içlerinde büyük bir dini şevk ve köktendincilik söz konusuydu Berberi göçmenler ülke genelinde yayıldılar ve işgal edilen topraklardaki nüfusun yaklaşık yüzde 20'sini oluşturuyorlardı Araplar yeniden hayata getirilen şehirlerde ve Romalılar'dan ve Vizigotlar'dan miras aldıkları latifundolarda bir aristokrasi oluşturdular

Vizigot soylularının birçoğu Müslüman oldu ve yeni toplumdaki öncelikli pozisyonlarını korudular Sözde Hıristiyan olan kırsal kesim de başarılı bir şekilde Müslümanlaştırılmıştı Buna rağmen şehirlerde Hıristiyan bir Hispano-Roman topluluk yaşamaya devam etti Bununla birlikte nüfusun yüzde 5'lik bölümünden fazlasını oluşturan Yahudiler ticaret, bilim ve meslek konularında öncü bir rol oynamaya devam ettiler

Şam'daki Arap ağırlıklı Emevi hanedanlığı 756 yılında Abbasiler tarafından yıkıldı ve halifelik Bağdat'a taşındı Kaçan Emevi prenslerinden biri İspanya'ya gelerek I Abdurrahman adıyla (756 - 788) siyasi anlamda bağımsız bir Emirlik kurdu (Kurtuba Emirliği) Bu hanedanlık 250 yıl boyunca bolluk içinde yaşadı Avrupa'da hiçbir ülke bu dönemde Endülüs'ün zenginliği, gücü ve başarısıyla boy ölçüşemiyordu

929 yılında, birçok yönetici sınıfından olan insan gibi, yarı Avrupalı olan III Abdurrahman (912 - 961) emirliği halifelik statüsüne yükseltti Bu olay İspanya'nın Bağdat ile olan son bağını kopardı ve Endülüs'ün hükümdarlarına dini ve siyasi anlamda tam bir bağımsızlık tanıdı

Abdurrahman'ın torunu II Hişam 976 yılında tacı aldığında oniki yaşındaydı; Vezir İbn Abi Amir (El Mansur olarak bilinir) vekil oldu (981 - 1002) ve kendini diktatör ilan etti Bundan sonraki yirmialtı yıl boyunca halife sadece bir yan figür olurken, gerçek hükümdar El Mansurdu El Mansur yeniden çıkabilecek herhangi bir sivil anlaşmazlığa karşı halifeliğin dini ve siyasi birliğin bir idealini sembolize etmesini istiyordu Paralı askerleri Hıristiyanlardan oluşmasına rağmen El Mansur sınırdaki Hıristiyan devletlere cihat çağrısında bulunuyor, onlara yazları yıllık harekatlar düzenliyor,böylece sadece İspanya'daki Müslümanları ortak bir sebep için bir araya getirmekle kalmayıp kuzeydeki geçici Müslüman kontrolünü de genişletmeyi düşünüyordu


Kurtuba Halifeliği El Mansur'un diktatörlüğünde uzun süre yaşamadı Tahta talip olan diğerleri, yerel aristokratlar ve Tavaif-ül Mülkden hak talep eden askeri kumandanlar veya bölgesel şehir devletler halifeliği parçaladı Sevilla, Granada, Valencia ve Zaragoza gibi bazı taifalar güçlü emirliklere dönüştü ama hepsi kendi aralarında siyasi kargaşalara sahne oldu ve ortaya çıkan Hıristiyan devletleri tarafından alındılar

Araplar, Berberiler ve Müslümanlaştırılan İspanyolların arasındaki ilişkileri iyi tutmak çok zordu Böyle heterojen bir nüfusu bir arada tutabilmek için İspanyol Müslümanlığı ahlak ve yasalara saygıyı vurgulamıştı Bağnaz Berberilerin baskıları Endülüsteki Hıristiyanlar (Mozaraplar) ve Yahudilerin de anlaşmazlıklar çıkarmasına yol açmıştı

Mozaraplar farklı bir sınıf olarak kabul ediliyordu; din ve vergilendirme konusu haricinde Müslümanlaştırılan İspanyollardan farklı olmasalar da Hıristiyanlar çok ağır vergiler vermek zorunda bırakılmışlardı Genellikle şehir tüccarları ve sanatçıydılar Kiliselerinin birkaç kısıtlama dışında yaşamasına izin verilmişti, ama gelişmesi yasaktı Piskoposlara ve manastıra ait yapıya el sürülmemişti falat öğreti engellenmiş ve entelektüel girişim ortadan kaldırılmıştı

9 yüzyılda Kurtuba'daki Mozaraplar piskoposluğunun liderliğinde halkı Peygamber Muhammet'i inkar etmek için şehit olmaya davet etti Hıristiyan devletlerin Endülüs'ün emniyeti için büyük bir tehlike olmaya başladığı 11 yüzyıla kadar Mozaraplar'a şiddet çok nadir görülmüştü Birçok Mozarap Hıristiyan kuzeye kaçtı


Kaynak : Wikipedia