İran İslam Devrimi Süreç

Süreç
Ak Devrimin ardından memnun olmayan güce kavuşmak için yıllardır mücadele eden mollalardan biri olan Ayetullah Humeyni 1963'de Şahın aleyhine vaaz etmeye başladı o dönemde kaynaklarını kullanarak ciddi bir ekonomik güce kavuşmaya başlayan Iran, SAVAK adında güçlü bir istihbarat örgütü kurdu ve Humeyni çeşitli dönemlerde Hapse atıldı nihaytinde idam cezasına çarptırılan Humeyni Ayetullah-el uzma Shariatmadari tarafından idam edilmesin diye en büyük Ayetullah anlamına gelen ve şii mezhebinde idamı cayiz olmayan Ayetullah-el uzma makamına bir gecede getirildi şah humeyniyi idam edemeyince onu ıraka sürdü Saddam bir süre sonra onu ülkesinde istemedi ve sınır dışı etti Humeyni önce Türkiye'de Bursaya daha sonra da Paris yakınlarına sürüldü bu süre içinde Iran'da çeşitli gelişmeler yaşanıyordu Iran şahı Iranı modern bir ülke haline getirmek için çabalıyordu Farsça'da Kıyamet anlamına gelen Rastakhiz partisi Amir abbas Huveyda başkanlığında kuruldu ve Hüveyda başbakan oldu onun başbakanlığı döneminde enflasyona karşı ciddi bir mücadele başladı Ayrıca dövize doyan Iran hazinesi ingiltere dahil olmak üzere yabancı ülkelere borç vermeye başladı (yabancı ülkelere verilen borç daha sonra Amir Abbas Hüveydanın göstermelik mahkemesinde vatana ihanet olarak tanınacak ve tek celsede idam cezası alması için işlediği suçlardan sayılacaktı) enflasyona karşı mücadeleden bazari denen Iran piyasasına hakim olan görüntüde küçük ama içeride büyük esnaf zararlı çıkınca onlardan aldıkları destekle şaha karşı çıkan mollalara daha çok destek olmaya başladılar öte yandan Ak devrimin sonucu olarak hızla şehirlere göçmüş eğitimsiz ve geleneksel dini inançların etkisiyle molaların etkisi altında kalan halk mollaların arkasında işçi tabakası da şaha mühalif sovyetler yanlısı Tude Partisinin arkasında durmaya başladı 1961de bu iki kesim ihtilaf kurmaya ve şahın aleyhine çalışmaya başladılar Rastakhiz partisinin iktidarı süresince milyonlarca dolar kardan mahrum kalmış ve özellikle yabancı sermayenin girişi ve büyük fabrikaların kurulmasıyla bu durumun artacağını düşünen Bazari(esnaf)ler Marksism ile muhalif olsalar da bu fikire destek verdi 1961den beri sokak protestoları inişli çıkışlı devam etmekteydi kimi zaman bu protestolar Jale meydanı protestosu gibi kanlı bastırılmış ancak günümüz Iran hakimiyetinin şah rejimine sorumluluğu yüklemesine rağmen hala açılan ateşin emrinin kimin verdiği gizemini korumaktadır Şah yanlısı ordu komutanları kesinlikle bu sorumluluğu kabul etmemiş kayıtlarda da hiçbir şey görünmemektedir kimi düşünürler ve yazarlar o dönemde orduya nüfuz etmiş Tude partisnin perde arkası faaliyetine ve kimi yazar da bu olayı humeyni yandaşlarının işi olduğunu idea etmektedir 1971'den beri protestoların hızı gierek artmaya başladı Üniversite öğrencileri zamanının popüler düşüncesi olan marksism-sosyalism ile tanışmış çoğu aydın olarak kabul ettikleri Tude partisine katılmış ve şah alyhine düzenlenen protestolara solcu cepheden aktılıyordu 1979a doğru Tahran başta olmak üzere çoğu üniversite ders programına devam edemez durumuna gelmişti Devrime Sol kanaddan katılan başta Hava kuvvetleri olmak üzere ordu subayları da katılıyordu subayların çoğu Hümafer denlilen yurtdışında ileri düzeyde eğitim almış dini marksism düşüncesini benimsemiş Hava kuvvetleri pilotları idi Bu grup Devrimin zaferine doğru ***** depolarının kapılarını halka açacak ve devrimcilerin *****lanmasını sağlayacaktı anca devrimin zaferinin ardından bir çoğu ya hapse atılacak ya da idam edilecekti Hava kuvvetleri 1979a doğru büyük grevlere sahne olmaya başlamıştı ve durum iyice şahın kontrolunden çıkmak üzereydi Şah çeşitli aksiyonlarla protestocuları memnun etmeye çalıştı ancak başaramadı Halkın kışkırtılmasında etkisi olan ana unsurlardan biri de şahın dindeki aşırılıklara çare bulmak ve halkı eğitmek için verdiği çabaya karşılık mollaların verdiği tepkiden ibaretti Şah ve iktidardaki Rastakhiz Partisi özellikle köyler ve Kızların eğitimine ciddi önem veriyor ve bu durum dinci-Molla kesiminin tepkisini çekiyordu Türkiyedeki Köy enistitülerine benzer enistitüler oluşturan Rastakhiz partisi köyleri eğitmeye ve dindeki Mollaların etkisini eğitim ile azaltmaya çalışıyor ancak bu durum mollaların etkisi altında olan çocuklar ve gençlerin ebeveynlerinin tepkisini çekiyordu Şah 1970lerde batıyla ihtilaf kurmuş ortadoğunun süper gücü durumuna gelmişti iranın gücünün yanında seslerini çıkartamayan ezeli düşman arap dünyası bu duruma tepkiliydi sol ekibi, şahı halka ait Petrol gelirinin *****lara ve Molla ekibi paranın dini değerlerin aleyhine çalışmak için Turistikleşmeye harcamayla suçluyordu ancak her iki ekip de birbirini destekliyrdu 1972-76 arası Iran tüm politik çalkantılara rağmen neredeyse sıfır enflasyon ile gidiyordu ve bu durum bazarileri iyice kışkırtmaya yaramıştı (bu durumu Amir-Abbas Hüveydanın göstermelik mahkemede yargılanırken onu yargılayan Molla savcının usulune uygun olmayan uslup ile suçlamasına yaptığı avukatsız savunmada cebindeki Iran yapımı tükenmez kalemi çıkararak söyledği "benim dönemimin başlangıcında bu kalem 1 Riyal idi iktidarım bittiğinde de 1 Riyal idi" sözünden iyice anlaşılabilir) Nihayetinde 1979'da protestolar çığrından çıktı 16 Ocakta Şah Kahirye gitti ve 1 Şubat 1979'da Humeyni Irana döndü Humeynin Air France'a ait Boenig 747'de bir gazetecinin "Irana dönüşte ne duygunuz var?" sorusuna "Hiç" cevabı vermesiyle çoğu aydın onu desteklemekten vaz geçtiği idea edilir ve birçok islam cumhuriyeti muhalifi hala o konuşmayı hatırlatarak iranın nasıl bir rejime emanet edildiğini hatırlatır Humeyni Tahrana dönüşte yaptığı ilk konuşmada "ben hükümet tayin ederim, ben yumrukla mevcut hüketin ağzına vururum" cümlesiyle gerici bir monarşi oluşturacağının sinyallerini vermiştir ancak 1şubat-11şubat arası kara kuvvetleri şaha bağlı kalarak dönemin Musaddik yanlısı liberal başbakanı Shapour Bakhtiar hükümeti resmi hükümet olarak kalmış, Mehdi Bazargan Humeyninin tayin ettiği hükümet olarak hakim olmaya çalışmıştır nihayetinde 11 Şubat 1979'da Shapour Bakhtiyar istifa etmek zorunda kaldı ve üniversite yıllarını geçirdiği Fransaya kaçtı, 6 Ağustos 1991'de Islam cumhuriyeti istihbarat bakanlığı ajanlarınca evinde öldürüldü Katiller 3 kişilerdi ve Shapour Bakhtiyarın evini Fransa devleti tarafından koruyan 3 *****lı korumaya rağmen sessizce Bakhtiyarı öldürüp kaçmışlardı ancak katillerden biri Irana dönüş yolunda isviçre polisi tarafından yakalanıp Fransaya iade edildi, Fransada yargılandı ve kaçınılmaz delliller ile İslam Cumhuriyeti İstihbarat Bakanlığına mensup olduğu ıspatlanınca gerçeği itiraf etmek zorunda kaldı 2009'da Ahmedinejadın cumhur başkanı ilan edilmesiyle beraber çıkan olaylarda Fransız büyükelçiliğinde çalışan Fransızca öğretmeni Clotilde Reiss casuslukla suçlanıp tutuklanmasıyla beraber katilin genç kızla takası önerisi getirilmiş ancak Fransa Cumhur başkanı tarafından reddedilmiştir Fransa cumhurbaşkanı açıklamasında "istesem de yasal olarak böyle bir şeyi yapamam" demiş ancak 10 ay sonra mahküm 19 yılını Fransa hapishanelerinde geçirdikten sonra mahkümiyetinin geri kalanını kendi ülkesi iranda geçirmek için Irana şartlı iade edilmiş Iran'da dış işleri bakan yardımcısı tarafından havaalanında karşılanmıştır (İslam Cumhuriyeti tüm mahkeme süreçlerini kabul etmezcesibe "Iran vatandaşlarını zan altında bırakıyorlar" gibi cümlelerle aslında mahkümun serbest bırakılacağını birnevi açıklamış bulunmuştur) hemen ardından serbest bırakılan Fransızca öğretmeni genç kızı aldırmak için Fransa devlet uçağı Islam Cumhuriyetine güvensizliğin simgesi olarak tutuklu bulunduğu Tahrana değil Dubaiye gönderilmiştir

Kaynak : Wikipedia