Kafkas Ülkeleri Hakkında Bilgi

Kazakistan
Asya ile Avrupa arasında en önemli geçiş ülkelerinden birisi olan Kazakistan Doğu’da doğu Türkistan (ÇHC), güneyde Kırgızistan ve Özbekistan, batıda Hazar denizi, kuzeyde Rusya Federasyonu ile çevrilmiş olup, yüzölçümü 2717000 km2′dir

Genelde büyük düzlükleri ihtiva eden Kazakistan coğrafyasını platolar, tepelikler, ovalar ve dağlar kaplamaktadır Ülkenin batı ve güneybatı kesimlerine hakim olan Hazar çöküntüsünün güneyinde Üst-yurt yaylası, Mankışlak yarımadasında ise Karadağ ve Akdağ uzanır Daha doğudaki Ural platosu ile Mugadjar tepeleri Hazar çöküntüsünü Turan ovasından ayırır Batı kesiminde Uludağ, doğu kesiminde ise Cengiz dağları uzanmaktadır Altay sıradağlarının uzantısı olan Tıgırek, Listugaay ve Halzum sıradağları doğudan Narum-Kolbin sisteminin uzantısı olan Tarbatagay sıradağları, güneyden Cungarya Aladağları ile Balkaş gölünün güneyinden Kazakistan’a girer Kazakistan sınırlarında yükselen Tanrı dağlarının kuzeybatısında Cu-İli dağları uzanmaktadır

Kazakistan’ın kuzeyinde büyük ve küçük Baruski çölleriyle orta kısımda Karakurum, güneyinde Kızılkum çölleri bulunmaktadır Yine orta kesimde tuz göllerinin yer aldığı birçok çöküntü alanı yer almaktadır

Kazakistan’da ülke genelinde sert karasal iklim hakimdir Çok kurak geçen yaz Kışın çok soğuğuna dönüşür Kış ve yaz aylarındaki ısı farkı çok büyüktür Kuraklık güney ve güneybatıya gittikçe artar Yağışlar 100 mm’nin çok altına düşer Ülkede yedi bini aşkın akarsu bulunmaktadır En önemli nehirleri Ural, Emba, Sırderya, İli ve İrtiş nehirleridir Akarsuların birçoğu yazları kurur Aral, Balkaş, Zaysan, Alakol, Tengiz ve Seletitengiz en önemli gölleridir Ülkenin en büyük gölü olan Aral gölü bugün kuruma aşamasına gelmiştir
Kazakistan Cumhuriyetinin başkentini Almatı’dan Akmola şehrine taşımıştır

Nüfusu 16679000′dır Bu nüfusun %56′sı kentlerde, %44′ü kırsal kesimde yaşamaktadır Kadın nüfusu erkek nüfusundan %2 fazladır kilometrekareye 62 kişi düşmektedir Ortalama yaşam süresi 689 yıldır Nüfus artış oranı ise %016 ile çok azdır Nüfusun %46′sını Kazak Türkleri, %35′i Ruslar, %3′ünü Almanlar, %3′ünü Ukraynalılar, %11′ini ise diğerleri teşkil etmektedir Çalışabilir nüfus 6093000 olup bunun %173′ü sanayide, %182′si tarımda çalışmaktadır 1988 yılında alınan bir kararla resmi dil olarak Türkçe’nin Kazak lehçesi konuşulmaktadır İlk ve orta öğretimde dokuz bine yakın okul, yüksek öğretimde ise 55 üniversite ve enstitü bulunmaktadır

Kazakistan’da tarım ve hayvancılık oldukça gelişmiş olup tarımsal ürünlerin başında buğday ve pamuk gelmektedir Darı, yulaf, mısır ve pirinç üretilmektedir Diğer önemli ürünler şekerpancarı, meyve ve sebzedir Hayvancılık daha çok sığır ve küçükbaş hayvan ağırlıklıdır Ülkede 23 milyon hektar ormanlık alan bulunmaktadır

Doğal kaynaklar yönünden zengin olan Kazakistan’da krom, çinko, bakır, kurşun, wolgram, asbest, barit, berilyum, bizmut, altın, demir, kömür, alüminyum, titanyum, bor, ferrokrom, petrol ve doğalgaz çok miktarda çıkarılmaktadır Demir üretimi %98′lik bir payla önemli bir yere sahiptir Bakır üretiminde dünyada yedinci sırada gelmektedir Ülke petrol ve doğalgaz üretimi açısından dünyada yirmi üçüncü sıradadır Toplam, 21 milyar ton petrol, 1,7 trilyon m3 doğalgaz rezervi bulunmaktadır Petrol üretimi 1993 yılı itibariyle 23 milyon ton, doğalgaz üretimi ise 67 milyar m3′tür

Önemli sanayi dalları tarım, metalurji, hafif sanayi, petrokimyasallar ve tekstildir
Metal ve makine sanayi toplam sanayi üretiminin %159 kapsamaktadır Bu alanda en önemli ürünler, traktörler, ziraat makinaları, yemleme için makinalar ve bunların yedek parçalarıdır Kimya sanayinde ise petrol rafinasyonu, motor petrolü, dizel benzini, araba lastiği, kauçuk, plastik, krom bileşikleri, üretimi önde gelmektedir

Kazakistan Cumhuriyetinde GSMG 1995 yılında 992 milyar Tengedir Aynı yıla göre ihracatı 22348 milyon dolar, ithalatı ise 11722 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir
Kazakistan Cumhuriyeti yeni anayasasını 28 Ocak 1993 tarihinde kabul etmiştir Yeni anayasa demokratik, lâik ve üniter devlet yapısını öngörmektedir Parlamento 177 üyeli olup, 135′i doğrudan, 42 üye ise Cumhurbaşkanı tarafından oluşturulan Devlet Listesinden seçilmektedir

Hükümet başkanı ve üyeleri doğrudan Cumhurbaşkanı tarafından atanmakta, ancak, Başbakan, Başbakan yardımcıları, Dış İşleri, İç İşleri, Savunma, Maliye ile Devlet Güvenlik Komitesi Başkanının atanmasında Parlamentonun onayı alınmaktadır Cumhurbaşkanı 1995 yılında yayınladığı bir kararnâme ile “Kazakistan Millî Halklar Asamblesi”ni kurmuştur Bu kuruluş 300 üyeden oluşmakta, doğrudan Cumhurbaşkanına bağlı, danışman organı niteliğindedir

Kazak Adı: “Kazak adına eskiden Kazak’larla ilişki kuran, yazı kültürüne sahip memleketlerin yazılı kaynaklarında rastlamak mümkündür Bunlar; Çin, Arap, Farsı, Bizans, Rus, Moğol ve Türk dillerinde yazılan eserlerdir Bu eserlerin dil özelliklerinden dolayı “Kazak” adı: Asa, Kasa, Hasa, Haysak, Kosok, Gasag, Hasık, Kasok, Kazak, Kazsak vs çeşitli şekillerle yazılmıştır

Kazak adının ne zaman ortaya çıktığını tam olarak söyleyemiyoruz Çünkü, “Kazak” kelimesinin etimolojisi tarihin derinliklerinde yer almaktadır Kazak’lar hakkında tarihçiler çeşitli hipotezler, deliller getiriyorlar Mesela, Akademik Marr: “…Kafkaz’da “Kazak’lar (kasok, kasahi) yaşıyorlar…”, Çekoslovak tarihçisi Groznıy: “Kazak’lar mö Hazar denizinin Batı bölgesinde yaşayan Hun’ların torunları ve kafkaz kaspi kelimelerinin kaz, kas kökünden türemiş olduğunu, “Kazak” adının da bu kelimeden kaynaklandığını söylüyor Ermeni tarihçi-yazar Musa Hareni: “…İran Padişahı Velirittis’in devrinde, mö 197-126 yy Kazak’ların Farsı’larla savaştığını yazıyor”

Meşhur alim Vernştam, Radlof’un Vamberi’nin, Bartold’un, Samoyloviç’in, Marr’ın “Kazak” terimi hakkında söylediklerini destekleyerek, bu kelimenin tarihî asırlara inen kökeni olduğunu,” Kaspii ve Sak kelimelerin mürekkebinden meydana geldiğini “hür, yiğit, bağımsız, isyancı anlamlarının sonradan kazandığını söylüyor Kazak şairi Kadır Mırzalı: “…Biz-Kazak, ecelden erkindik ansağan…” diye, Kazak adının “hür” anlamına geldiğini belirtiyor