Türkiyede Endüstriyi Etkileyen Etmenler Nelerdir

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-20-2012

Türkiyede Endüstriyi Etkileyen Faktörler
Türkiye’de Endüstriyi Etkileyen Etmenler

UYARI : Marmara Bölgesi’nde endüstrinin gelişmesinde ulaşım kolaylığı, sermaye birikiminin fazlalığı, etkili olmuştur

Sermaye : Endüstrinin kurulabilmesi için en gerekli koşullardan biridir

Osmanlılar döneminde kapitülasyonların etkisi, cumhuriyetin ilk yıllarında ise birikmiş sermayenin yetersizliği nedeniyle endüstrinin gelişmesi gecikmiştir

Günümüzde bir çok endüstri dalında devlet desteği alınmaktadır

Hammadde : Türkiye’de endüstrinin kurulması için gerekli koşullar içinde en elverişli olanıdır

Ülkemiz tarımsal ve madensel hammadde bakımından oldukça zengin bir ülkedir

Gelişmiş ülkelerde hammadde dış alımı artarken, dış satım azalmaktadır

Enerji : Fabrikalardaki makinelerin çalışması için enerjiye gereksinim vardır

Endüstrinin geliştiği ülkelerde ve bölgelerde enerji tüketimi de fazladır

Örneğin Marmara, endüstrileşmeye bağlı olarak enerji tüketiminin en fazla olduğu bölgedir

İşgücü : Endüstri alanında çalışacak insan gücü, özelikle nitelikli (kalifiye) işgücü büyük önem taşımaktadır

Türkiye işgücü bakımından elverişli durumdadır ancak nitelikli işgücünün az olması önemli bir sorundur

Endüstrileşme yeterli olmadığından 1960-1970 yılları arasında birçok Avrupa ülkesine işçi göndermiştir

Ulaşım : Endüstrinin kurulabilesi için en gerekli koşullardan biridir

Osmanlılar döneminde kapitülasyonların etkisi, cumhuriyetin ilk yıllarında ise birikmiş sermayenin yetersizliği nedeniyle endüstrinin gelişmesi gecikmiştir

Günümüzde bir çok endüstri alanında devlet desteği alınmaktadır

Pazarlama : Endüstri ürünlerinin yurt içinde ya da dışında pazarlanması gerekir

Bir malın Pazar bulabilmesindeki en önemli etken ürünün kalitesidir

Eğer ürün aranan nitelikte ise alıcı ülkeye olan uzaklık pazarlamada en az etkildir

Türkiye’deki Başlıca Endüstri Kolları

Besin Endüstrisi

Şeker : Türkiye’de 1926’dan sonra gelişme gösteren bir endüstri dalıdır

Türkiye’nin hemen her bölgesinde şekerpancarı tarımı yapıldığından fabrika sayısı fazladır

Çay : Çay filizlerinin hemen işlenmesi gerektiğinden Rize başta olmak üzere Doğu Karadeniz’de çay endüstrisi gelişmiştir

Et ve Süt Ürünleri : Hayvancılığın yaygın olduğu yerlerde et ve süte dayalı endüstri gelişmiştir

Konserve : Türkiye’de her an taze sebze ve meyve bulunduğundan konservecilik çok yaygın değildir

Güney Marmara’daki kentler başta olmak üzere büyük kentlerin çevresinde konserve endüstrisi gelişmiştir

Bitkisel Yağ : Yağ bitkilerinin bol yetiştiği bölgelerde bitkisel yağ endüstrisi gelişmiştir

Ege, Marmara ve Akdeniz bitkisel yağ üretiminde başta gelmektedir

Alkollü İçki : Türkiye’de hem iç hem de dış pazarlara yönelik alkollü içki üretilmektedir

İçki üretiminde en önemli hammadde üzümdür

Tütün : Ekimi devletin denetimindedir

Bu nedenle hammadde olarak Tekel bünyesindeki fabrikalarda işlenir

Yem : Besi ve ahır hayvancılığı açısından önem taşır

Hayvancılığın, özellikle ahır hayvancılığının yaygın olduğu yerlerde yem endüstrisi gelişmektedir

Dokuma, Deri ve Giyim Endüstrisi

UYARI : Bursa ve İstanbul pamuklu, yünlü ve ipekli dokumanın birlikte geliştiği merkezlerdir

Pamuklu, Yünlü ve İpekli Dokuma : Türkiye’de son 30 – 40 yıl içinde dokuma endüstrisi büyük gelişme göstermiştir

Ege, Marmara ve Akdeniz bölgeleri pamuklu dokumanın geliştiği önemli merkezlerdir

Halı ve Kilim Dokumacılığı : Küçükbaş hayvancılığın yaygın olduğu yerlerde gelişme göstermiştir

Yurtdışına da pazarlanan halı ve kilimlerin ekonomiye katkısı fazladır

Deri ve Giyim : Deri ve kösele işleme endüstrisi ile giyim (konfeksiyon) endüstrisinin en fazla işlediği yer İstanbul ve çevresidir

Yurtdışına pazarlanan bu ürünlerin ekonomiye katkısı fazladır

Kimya Endüstrisi

Petro-Kimya : Bu endüstri dalının geç gelişme göstermesinin nedeni hammadde yetersizliğidir

Petrol rafinerileri yanında yer alan petro-kimya tesislerinin devreye girmesi plastik, lastik ve sentetik eşya üretimini artırmıştır

Gübre : Bir tarım ülkesi olan Türkiye için yapay gübre büyük önem taşımaktadır

Çeşitli yerlerde kurulan gübre fabrikaları dışarıdan gübre alımını azaltmıştır

İlaç ve Boya : Bu endüstri dalı İstanbul ve çevresinde gelişme göstermiştir

Bu fabrikalarda dış patentli ilaç üretimi yapılmaktadır

Maden Endüstrisi

Demir-Çelik : Maden endüstrisinin en önemli dalıdır

Karabük ve Ereğli demir-çelik fabrikalarının kurulması taşkömürünün varlığına, İskenderun demir-çelik fabrikasının kurulması ise ulaşım kolaylığına bağlıdır

Bakır : Bakır tesisleri hammaddenin bol olduğu yerlerde kurulmuştur

Alüminyum : Alüminyum üretim tesisleri Seydişehir’de hammaddeye yakınlık nedeniyle kurulmuştur

Krom : Doğu Anadolu’nun kromları Elazığ’da, Fethiye-Köyceğiz kromları ise Antalya’da işlenmektedir

Boraks : İç Anadolu, Ege ve Marmara’dan çıkarılan bor mineralleri Bandırma’daki boraks fabrikasında işlenmektedir

Orman Ürünleri Endüstrisi

Bu endüstri dalı orman bakımından zengin olan yerlerde gelişme göstermiştir

Karadeniz Bölgesi ilk sırada yer alır

Bu endüstrinin en önemli kolu kağıt ve selüloz endüstrisidir

Madeni Eşya ve Makine Endüstrisi

Türkiye’de makine yapan tesislerin büyük bölümü Marmara Bölgesi’nde bulunur

Otomobil, tersane, beyaz eşya ile demiryolu malzemesi üreten fabrikalar bu endüstri dalı içinde yer alır

Taş ve Toprağa Dayalı Endüstri

Bu endüstri kolunu inşaat sektöründe kullanılan tuğla, kiremit gibi temel malzemeler ile cam endüstrisi oluşturur

Bu endüstrinin hammaddeleri bakımından son derece zengin olan ülkemizde çimento üretimi önemli bir yere gelmiştir

Çimento, Orta Doğu ülkelerine sattığımız önemli bir üründür

Cam üretimi ise son yıllarda büyük gelişme göstermiştir

Türkiye’de Endüstri Kollarının Dağılışı

Türkiye’de çok çeşitli alanlarda endüstri kuruluşu bulunur

Endüstrinin en çok geliştiği bölgemiz Marmara’dır

İkinci sırada Ege Bölgesi yer alır

Endüstri kuruluşlarının dağılışında yer şekilleri ve ulaşım olanakları daha etkili olmuştur

Doğu ve Güneydoğu Anadolu endüstrileşme bakımından en geri kalmış bölgelerimizdir

Bazı yörelerimizde endüstrinin gelişmesinde hammadde kaynakları, bazılarında ise enerji kaynağı etkili olmuştur

Zonguldak, Ergani, Murgul ve Seydişehir gibi merkezlerde endüstrinin gelişmesi maden yataklarına bağlıdır

08-20-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Türkiyede Endüstriyi Etkileyen Etmenler Nelerdir Türkiyede Endüstriyi Etkileyen Faktörler Türkiye’de Endüstriyi Etkileyen Etmenler UYARI : Marmara Bölgesi’nde endüstrinin gelişmesinde ulaşım kolaylığı, sermaye birikiminin fazlalığı, etkili olmuştur Sermaye : Endüstrinin kurulabilmesi için en gerekli koşullardan biridir Osmanlılar döneminde kapitülasyonların etkisi, cumhuriyetin ilk yıllarında ise birikmiş sermayenin yetersizliği nedeniyle endüstrinin gelişmesi gecikmiştir Günümüzde bir çok endüstri dalında devlet desteği alınmaktadır Hammadde : Türkiye’de endüstrinin kurulması için gerekli koşullar içinde en elverişli olanıdır Ülkemiz tarımsal ve madensel hammadde bakımından oldukça zengin bir ülkedir Gelişmiş ülkelerde hammadde dış alımı artarken, dış satım azalmaktadır Enerji : Fabrikalardaki makinelerin çalışması için enerjiye gereksinim vardır Endüstrinin geliştiği ülkelerde ve bölgelerde enerji tüketimi de fazladır Örneğin Marmara, endüstrileşmeye bağlı olarak enerji tüketiminin en fazla olduğu bölgedir İşgücü : Endüstri alanında çalışacak insan gücü, özelikle nitelikli (kalifiye) işgücü büyük önem taşımaktadır Türkiye işgücü bakımından elverişli durumdadır ancak nitelikli işgücünün az olması önemli bir sorundur Endüstrileşme yeterli olmadığından 1960-1970 yılları arasında birçok Avrupa ülkesine işçi göndermiştir Ulaşım : Endüstrinin kurulabilesi için en gerekli koşullardan biridir Osmanlılar döneminde kapitülasyonların etkisi, cumhuriyetin ilk yıllarında ise birikmiş sermayenin yetersizliği nedeniyle endüstrinin gelişmesi gecikmiştir Günümüzde bir çok endüstri alanında devlet desteği alınmaktadır Pazarlama : Endüstri ürünlerinin yurt içinde ya da dışında pazarlanması gerekir Bir malın Pazar bulabilmesindeki en önemli etken ürünün kalitesidir Eğer ürün aranan nitelikte ise alıcı ülkeye olan uzaklık pazarlamada en az etkildir Türkiye’deki Başlıca Endüstri Kolları Besin Endüstrisi Şeker : Türkiye’de 1926’dan sonra gelişme gösteren bir endüstri dalıdır Türkiye’nin hemen her bölgesinde şekerpancarı tarımı yapıldığından fabrika sayısı fazladır Çay : Çay filizlerinin hemen işlenmesi gerektiğinden Rize başta olmak üzere Doğu Karadeniz’de çay endüstrisi gelişmiştir Et ve Süt Ürünleri : Hayvancılığın yaygın olduğu yerlerde et ve süte dayalı endüstri gelişmiştir Konserve : Türkiye’de her an taze sebze ve meyve bulunduğundan konservecilik çok yaygın değildir Güney Marmara’daki kentler başta olmak üzere büyük kentlerin çevresinde konserve endüstrisi gelişmiştir Bitkisel Yağ : Yağ bitkilerinin bol yetiştiği bölgelerde bitkisel yağ endüstrisi gelişmiştir Ege, Marmara ve Akdeniz bitkisel yağ üretiminde başta gelmektedir Alkollü İçki : Türkiye’de hem iç hem de dış pazarlara yönelik alkollü içki üretilmektedir İçki üretiminde en önemli hammadde üzümdür Tütün : Ekimi devletin denetimindedir Bu nedenle hammadde olarak Tekel bünyesindeki fabrikalarda işlenir Yem : Besi ve ahır hayvancılığı açısından önem taşır Hayvancılığın, özellikle ahır hayvancılığının yaygın olduğu yerlerde yem endüstrisi gelişmektedir Dokuma, Deri ve Giyim Endüstrisi UYARI : Bursa ve İstanbul pamuklu, yünlü ve ipekli dokumanın birlikte geliştiği merkezlerdir Pamuklu, Yünlü ve İpekli Dokuma : Türkiye’de son 30 – 40 yıl içinde dokuma endüstrisi büyük gelişme göstermiştir Ege, Marmara ve Akdeniz bölgeleri pamuklu dokumanın geliştiği önemli merkezlerdir Halı ve Kilim Dokumacılığı : Küçükbaş hayvancılığın yaygın olduğu yerlerde gelişme göstermiştir Yurtdışına da pazarlanan halı ve kilimlerin ekonomiye katkısı fazladır Deri ve Giyim : Deri ve kösele işleme endüstrisi ile giyim (konfeksiyon) endüstrisinin en fazla işlediği yer İstanbul ve çevresidir Yurtdışına pazarlanan bu ürünlerin ekonomiye katkısı fazladır Kimya Endüstrisi Petro-Kimya : Bu endüstri dalının geç gelişme göstermesinin nedeni hammadde yetersizliğidir Petrol rafinerileri yanında yer alan petro-kimya tesislerinin devreye girmesi plastik, lastik ve sentetik eşya üretimini artırmıştır Gübre : Bir tarım ülkesi olan Türkiye için yapay gübre büyük önem taşımaktadır Çeşitli yerlerde kurulan gübre fabrikaları dışarıdan gübre alımını azaltmıştır İlaç ve Boya : Bu endüstri dalı İstanbul ve çevresinde gelişme göstermiştir Bu fabrikalarda dış patentli ilaç üretimi yapılmaktadır Maden Endüstrisi Demir-Çelik : Maden endüstrisinin en önemli dalıdır Karabük ve Ereğli demir-çelik fabrikalarının kurulması taşkömürünün varlığına, İskenderun demir-çelik fabrikasının kurulması ise ulaşım kolaylığına bağlıdır Bakır : Bakır tesisleri hammaddenin bol olduğu yerlerde kurulmuştur Alüminyum : Alüminyum üretim tesisleri Seydişehir’de hammaddeye yakınlık nedeniyle kurulmuştur Krom : Doğu Anadolu’nun kromları Elazığ’da, Fethiye-Köyceğiz kromları ise Antalya’da işlenmektedir Boraks : İç Anadolu, Ege ve Marmara’dan çıkarılan bor mineralleri Bandırma’daki boraks fabrikasında işlenmektedir Orman Ürünleri Endüstrisi Bu endüstri dalı orman bakımından zengin olan yerlerde gelişme göstermiştir Karadeniz Bölgesi ilk sırada yer alır Bu endüstrinin en önemli kolu kağıt ve selüloz endüstrisidir Madeni Eşya ve Makine Endüstrisi Türkiye’de makine yapan tesislerin büyük bölümü Marmara Bölgesi’nde bulunur Otomobil, tersane, beyaz eşya ile demiryolu malzemesi üreten fabrikalar bu endüstri dalı içinde yer alır Taş ve Toprağa Dayalı Endüstri Bu endüstri kolunu inşaat sektöründe kullanılan tuğla, kiremit gibi temel malzemeler ile cam endüstrisi oluşturur Bu endüstrinin hammaddeleri bakımından son derece zengin olan ülkemizde çimento üretimi önemli bir yere gelmiştir Çimento, Orta Doğu ülkelerine sattığımız önemli bir üründür Cam üretimi ise son yıllarda büyük gelişme göstermiştir Türkiye’de Endüstri Kollarının Dağılışı Türkiye’de çok çeşitli alanlarda endüstri kuruluşu bulunur Endüstrinin en çok geliştiği bölgemiz Marmara’dır İkinci sırada Ege Bölgesi yer alır Endüstri kuruluşlarının dağılışında yer şekilleri ve ulaşım olanakları daha etkili olmuştur Doğu ve Güneydoğu Anadolu endüstrileşme bakımından en geri kalmış bölgelerimizdir Bazı yörelerimizde endüstrinin gelişmesinde hammadde kaynakları, bazılarında ise enerji kaynağı etkili olmuştur Zonguldak, Ergani, Murgul ve Seydişehir gibi merkezlerde endüstrinin gelişmesi maden yataklarına bağlıdır