|
Prof. Dr. Sinsi
|
Türkiyede Madencilik Ve Maden Yatakları Hakkında Bilgi
TÜRKİYEDE MADENCİLİK - TÜRKİYEDE MADENCİLİK HAKKINDA BİLGİ - TÜRKİYEDE MADENCİLİK ÖZETİ
Türkiye maden çeşitliliği ve rezervi bakımından zengin sayılır Günümüzde işletilen madenlerin çoğu Cumhuriyet döneminde işletilmeye açılmıştır 1935 yılında kurulan MTA (Maden Tetkik Arama) 'nın araştırmaları sonucu bulunan madenler Etibank tarafından işletilmeye başlanmıştır
Maden rezervi: Maden cevherinin toprak altında bulunan miktarıdırMaden tenörü: Madenin içinde bulunan yüzde oranıdırMaden cevheri: Ekonomik değer taşıyan mineral veya elementlerdir
Maden filizi: Yeraltında diğer minerallerle bileşik oluşturan maden cevheridir
BOKSİTAlüminyumun hammadesi olan boksit, çok hafif olduğu için uçak sanayiinde, otomobil, ev eşyası, elektrik malzemesi yapımında kullanılır Başlıca yataklar Seydişehir (Konya), Akseki (Antalya), İslâhiye (Gaziantep) ve Milâs'tadırBu yataklar içinde en önemlisi Seydişehir'dekidir Seydişehir alüminyum fabrikasının ihtiyacını karşılayan bu yataklar, Suğla Gölü'nün batısındaki Gidengelmez dağlarının eteklerindedir
BOR MİNERALLERİ
Bor mineralleri, sanayide sayısız denilecek kadar çok çeşitli işlerde kullanılmaktadır Bor minerallerinden elde edilen boraks ve asitborik, özellikle nükleer alanda, jet ve roket yakıtı, sabun, deterjan, lehim, fotoğrafçılık, tekstil boyaları, cam elyaf ve kâğıt sanayiinde kullanılmaktadır Yer altı kaynaklarımız arasında bor minerallerinin önemi büyüktür Bor mineralleri, Dünya'nın sınırlı birkaç ülkesinde bulunur Bunlar içinde yedekleriyle en zengin ülke, Türkiye'dir Ancak üretimin ve ihracatın az olması nedeniyle bu maden, yurt ekonomisinde önemli bir yer tutmamaktadır Başlıca bor yatakları Kütahya, Eskişehir ve Balıkesir'dedirKÜKÜRTKükürt, kimya, lâstik ve boya sanayiinde; barut ve gübre yapımında; ziraî mücadelede kullanılır Kükürdün bağcılıkta önemli bir yeri vardır Asmaların ve sebzelerin yapraklarında üreyen bakteriler, kükürtlü bileşiklerle yok edilirKeçiborlu (Isparta) başlıca kükürt üretim yeridir
ZIMPARA TAŞI
Zımpara taşı; hassas optik araçların merceklerinin parlatılmasında, zımpara kâğıdı ve özel çimento yapımında kullanılmaktadır Taşları ve madenleri cilâlamak için de toz halindeki zımpara taşından yararlanılır Ayrıca zımpara, bileği taşı olarak da kullanılırBaşta Tire olmak üzere, İzmir'in birçok ilçesinde, Akçaalan (Manisa) yöresinde, Söke, Karacasu (Aydın), Yatağan, Milâs civarlarında ve Denizli'nin Tavas ile Buldan ilçesinde zımpara taşı yatakları vardır
BARİT
Barit'in kullanım alanı oldukça geniştir Boya, deri, kimya, şeker, cam, kauçuk sanayilerinde ve ilaç yapımında kullanılır, Petrol aramalarında da sondaj kuyularını ve duvarlarını sabitleştirmede çok işe yararTürkiye; barit rezervlerinin zenginliği bakımından dünyada ilk sıralarda yer alırTürkiye'deki üretimin büyük bir bölümü, Alanya ve Gazipaşa (Antalya) ile Kahramanmaraş ve İçel yörelerindeki yataklardan sağlanmaktadır
BAKIR
Ülkemizdeki zengin maden yataklarından biri olan bakır, dağ kuşaklarımızın temelinde bulunur Çoğu kez kurşun ve çinko ile birlikte yer alırEn önemli bakır yataklarımız, Doğu Karadeniz Bölümü'ndedir Çakmakkaya, Murgul, Madenköy (Çayeli, Rize), Köprübaşı (Tirebolu, Giresun), Asarcık (Giresun) ve Küre (Kastamonu) 'dirBalıkesir ilinde kurşun, çinko, bakır yatakları bir arada bulunurÜlkemizdeki zengin bakır yataklarından biri de Güneydoğu Anadolu'da Antakya�Hakkâri arasında uzanır Burada, Maden (Elâzığ), Madenköy (Siirt) bakır yatakları çok zengindirGünümüzde, Maden (Elâzığ), Murgul (Artvin), Küre (Kastamonu) olmak üzere üç büyük bakır madeni işletme sahası bulunmaktadır Ayrıca, Madenköy (Çayeli, Rize) ve Madenköy (Siirt) bakır yatakları da işletmeye hazırlanmaktadır
TUZ
Tuz, günlük ihtiyaçların yanı sıra, kimya sanayiinde, dericilik, konservecilik, zeytincilik ve tekstil sanayiinde kullanılmaktadır Karayollarında kar ve buzla mücadele de de tuzdan geniş çapta yararlanılırTürkiye'nin tuz ihtiyacı: denizlerden, göllerden, kaya ve kaynak tuzlarından karşılanmaktadırSon on beş yılda, göl tuzlarındaki tuz üretimi, hızla artarak üç katına çıkmıştır Şu anda ülkemizdeki tuz üretiminin yaklaşık üçte ikisi göl tuzlarından elde edilmektedir Ülkemizdeki en büyük göl tuzlaları Tuz Gölü'nde yer almaktadır Bunun dışında Konya�Karapınar ve Kayseri' de de göl tuzlaları bulunmaktadırÜlkemizdeki deniz tuzlalarının en önemlisi İzmir'deki Çamaltı Tuzlası'ndadırTürkiye'nin yıllık tuz üretiminin dörtte birinden fazlasını burası sağlamaktadır Ayrıca İstanbul (Tuzla), Edirne (Tekkegöl) ve Adana (Akdeniz) tuzlalarında da tuz elde edilmektedirTürkiye, kaya tuzu kaynakları bakımından çok zengindir Kaya tuzu kaynaklarının başlıcaları Çankırı, Kars (Kağızman), Iğdır (Tuzluca), Nevşehir (Gülşehir ve Tuzköy), Yozgat (Yerköy ve Sekili) ve Erzurum (Oltu ve Sarıkaya) illerindedirYer altı sularının, tuz alanlarından geçerek, kaynak şeklinde ortaya çıkmasıyla oluşan kaynak tuzlaları da tuz üretiminde önemli yer tutar Türkiye'de kırk civarında kaynak tuzlasından tuz elde edilmektedir
DİĞER MADENLER
Türkiye'de çok sayıda maden türü bulunur Bunların başlıcalarından yukarıda söz ettik Bunlar dışında sayısı hayli çok maden işletilmektedir Ülkemizde ayrıca, manganez, antimon, civa, volfram, asbest, nikel, flüorit, fosfat, tabii soda, manyezit gibi birçok maden yatağı daha vardırManganez, demirin içindeki kükürdün giderilmesi ve demirin çeliğe dönüştürülmesinde kullanıldığı için, demir � çelik sanayiinde büyük önem taşır Karadeniz Ereğlisi, Çayırlı (Ankara çevresinde), Uluköy (Denizli'nin güneyinde) başlıca üretim alanlarıdırAntimon, kurşunla karıştırılarak cephane ve batarya yapımında kullanılır Yüksek verimli antimon yatakları Niğde ve Tokat illerindedirCiva, sıvı haldeki tek madendir Eczacılıkta ve elektrik araçlarının yapımında kullanılırTürkiye'nin civa yatakları zengin sayılır Belli başlı çıkarım yerleri İzmir, Konya, Uşak, Niğde ve Balıkesir yörelerindedirVolfram, kaliteli çelik ve yüksek ısıya dayanıklı boya yapımında, elektrik ve elektronik sanayilerinde kullanılan çok değerli bir madendir Halen işletilen tek volfram (tungsten) yatağı Uludağ'dakidir Ayrıca, Keban (Elazığ), Akdağmadeni (Yozgat), Demirköy (Kırklareli), Gümüşler (Niğde) ve Dudaş (Bilecik) yörelerinde bulunmaktadırAmyant olarak da bilinen asbest, lif halindedir Tıpkı pamuk ya da yün gibi eğrilerek iplik haline getirilebilir, kumaş biçiminde dokunabilir dövülerek keçeleştirilebilir Asbest bezi, fren balatalarında, debriyaj kaplamalarında, ateşe dayanıklı elbise ve iş eldivenleri ile, sıcak malzeme taşıyan bantların yapımında kullanılır Erzincan ve Hatay' da zengin asbest yatakları vardırDaha çok kaplamacılıkta (nikelâj) kullanılan nikel cevherlerinin, en zengin yatakları Manisa'dırMaden, cam, kimya, seramik ve optik sanayiinde kullanılan flüorit, daha çok Kaman (Kırşehir), Şefaatli (Yozgat), Ovacık (Kütahya) ve Beylikahır'da (Eskişehir) bulunmaktadır Mardin, Adıyaman, Hatay, Bingöl, Bitlis yörelerinde bulunan fosfat; özellikle sunî gübre yapımında çok gerekli bir hammaddedir Tabiî soda ise daha çok Beypazarı'nda; Manyezit yatakları ise Kuzeydoğu Anadolu'da bulunmaktadırYurdumuzda ayrıca ****lik olmayan maden yatakları da vardır Bunların başlıcaları Mermer, Kil, Kaolin, Kireç Taşı, Lüle Taşı ve Oltu Taşı'dırMermer, çoğunlukla yapı malzemesi olarak kullanılır Afyon, Bursa, Marmara Adası, Bandırma ve Gemlik, kaliteli mermer yataklarıyla ünlüdür Bunlar dışında, yurdumuzun hemen her yerinde zengin mermer yatakları vardırArı kil olan kaolin; çini, porselen ve seramik yapımında ve elektrik yalıtım malzemesi olarak kullanılır Kilden ise, çömlek, tuğla vb yapılırSüs eşyası, ağızlık, pipo vb yapımında kullanılan lüle taşı, en çok Eskişehir'de çıkarılır ve işlenir Erzurum' un Oltu ilçesinde çıkarılan siyah renkli Oltu taşından, tespih başta olmak üzere, çeşitli takı ve süs eşyaları yapılır
|