Dünyada Ve Türkiyede Başlıca Kıyı Tipleri

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-20-2012

Kıyı Tipleri,Başlıca Kıyı Tipleri nelerdir,türkiye'de kıyı tipleri,Kıyı Tipleri hakkında bilgi

DÜNYADA ve TÜRKİYE'DE KIYI TİPLERİ

Kıyıların Şekillenmesinde Etkili Faktörler

1

Dalgalar
2

Akıntılar
3

Gel-git
4

Akarsular
5

Buzullar
6

İç kuvvetler
7

Kıyıdaki dağların uzanış biçimi
8

Canlılar (Mercanlar) (en az etkili)
9

Rüzgarlar (Dolaylı etkiye sahip)

KIYI TİPLERİ

1

ENİNE KIYILAR: Dağların kıyıya dik uzandığı yerlerde görülür

Ör: Ege Bölgesi Kıyıları

(Edremit-Kuşadası arası)
Bu kıyılarda; girinti-çıkıntı fazladır

Kıta sahanlığı geniştir

İç kesimlere ulaşım kolaydır

Limanların Hinterlandı geniştir

Deniz etkisi iç kesimlere kadar sokulabilir

2

BOYUNA KIYILAR: Dağların kıyıya paralel uzandığı yerlerde görülür

Ör:Karadeniz ve Akdeniz Kıyıları

Bu kıyılarda; girinti-çıkıntı azdır

Doğal limanlar azdır ve hinterlandları dardır

İç kesimlere ulaşım zordur

Dalga aşındırması ile falez oluşumu fazladır

Kıyı ile iç kesim arasında iklim, bitki örtüsü, ekonomik faaliyetlerde farklılık fazladır

3

RİA TİPİ KIYILAR: Akarsu vadilerinin deniz suları altında kalmasıyla oluşan kıyı tipidir

Ör: İstanbul-Çanakkale Boğazları, Haliç ve G

Batı Anadolu Kıyılarıdır

4

DALMAÇYA KIYI TİPİ: Kıyıya paralel uzanmış dağların çukur kısımlarının deniz suları altında kalmasıyla oluşan kıyı tipidir

Dağların yüksek kısımları kıyıda adaları oluşturur

Ör:Adriyatik denizinde Dalmaçya kıyıları (eski Yugoslavya kıyıları)

Yurdumuzda Antalya- Kaş kıyıları buna örnektir

5

LİMANLI KIYILAR: Geniş tabanlı vadilerin veya koy-körfezlerin deniz suları altında kalmasıyla oluşan kıyı tipidir

Ör:Karadeniz’in kuzeyindeki kıyılar (odessa, Dinyeper, ) buna örnektir

Yurdumuzda ise B

ve K

Çekmece kıyıları böyle kıyılardandır

6

HALİÇ (ESTUAR) TİPİ KIYILAR: Gel-git olayının etkisiyle akarsu ağızlarında oluşan kıyılardır

Kuzeybatı Avrupa kıyılarındaki önemli limanlar buna örnektir

Yurdumuzda yoktur

7

FİYORT TİPİ KIYILAR: Buzul vadilerinin sular altında kalmasıyla oluşan kıyılardır

Bu kıyılara en iyi örnek İskandinav Yarımadasındaki kıyılar gösterilebilir

Eğer kıyıda adalar var ise ve kıyının girintisi- çıkıntısı fazla ise bu tür kıyılara skyer tipi kıyılar denir

Ör:Norveç kıyıları

8

RESİF KIYILARI: Mercan iskeletlerinin üst üste birikmesiyle oluşan kıyı tipidir

Ör:Mercan adaları kıyıları (Avustralya Kıtasının doğusunda)

BAŞLICA KIYI TİPLERİ

a) Fiyortlar : Buzul aşınımı ile oluşmuş vadileri sular altında kalmasıyla meydana gelmişlerdir

En güzel örnekleri Norveç ve İskoçya kıyılarıdır

Ülkemizde bu kıyı tipi görülmez

b) Skyer Tipi Kıyılar : Buzulların etkisi ile oluşan moren yığınlarının ve buzulların aşındırdığı tepeciklerin sular altında kalmasıyla yüzlerce adacıktan oluşam kıyılara Skyer Kıyılar denir

Norveç ve Güney Şili kıyıları böyledir

c) Ria Tipi Kıyılar : Platoları yaran derin vadilerin sular altında kalmasıyla oluşan kıyılardır

G

B

İrlanda ve K

B

İspanya 'da görülür

Ülkemizde Güney Ege kıyıları İstanbul ve Çanakkale Boğazları ile Haliç bu tip kıyılardandır

d) Liman Tipi Kıyılar : Yüksekliği az olan kıyılardaki derin ve geniş vadilerin sular altında kalmasıyla oluşur

Derinliğin azlığına bağlı olarak kıyı setleriyle oluşmuş doğal limanlarla dolu bir kıyı özelliği gösterir

En güzel örneği Ukrayna'nın Karadeniz kıyılarıdır

(Odesa Limanı) Ülkemizde B

ve K

Çekmece Kıyıları örnek olabilir

e) Dalmaçya Kıyıları : Denize paralel uzanan dağların arasındaki vadilerin sular altında kalmasıyla oluşurlar

Bu kıyılara Adriyatik Denizi'nde (Dalmaçya Bölgesi) ve ülkemizde Antalya'da (Kaş İlçesi) rastlanır

f) Haliç Tipi Kıyılar : Gel-git genliğinin (yüksekliğinin) fazla olduğu kıyılarda okyanus sularının akarsu ağızlarından iç kısımlara kadar girerek akarsuyun ağızlarını aşınırması ve genişletmesiyle oluşan kıyılardır

Bu kıyılar önemli limanları barındırır

Ülkemizde gel-git genliği az olduğundan haliç görülmez

g) Enine Tipi Kıyılar : Dağların denize dik uzandığı girinti-çıkıntının çok olduğu koylarla ve doğal limanlarla dolu kıyılardır

Ülkemizin Ege Kıyıları böyledir

h) Boyuna Tipi Kıyılar : Dağların denize paralel uzandığı girinti ve çıkıntısı olmayan yada çok az olan kıyılardır

Akdeniz ve Karadeniz kıyılarımız böyledir

i) Mercan Kıyıları : Deniz suyunun 20 C°' nin altına düşmediği sığ kıyılarda yağşayan mercanların üstüste birikerek (Resif) oluşturdukarı kıyılardır

08-20-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Dünyada Ve Türkiyede Başlıca Kıyı Tipleri Kıyı Tipleri,Başlıca Kıyı Tipleri nelerdir,türkiye'de kıyı tipleri,Kıyı Tipleri hakkında bilgi DÜNYADA ve TÜRKİYE'DE KIYI TİPLERİ Kıyıların Şekillenmesinde Etkili Faktörler 1 Dalgalar 2 Akıntılar 3 Gel-git 4 Akarsular 5 Buzullar 6 İç kuvvetler 7 Kıyıdaki dağların uzanış biçimi 8 Canlılar (Mercanlar) (en az etkili) 9 Rüzgarlar (Dolaylı etkiye sahip) KIYI TİPLERİ 1 ENİNE KIYILAR: Dağların kıyıya dik uzandığı yerlerde görülür Ör: Ege Bölgesi Kıyıları (Edremit-Kuşadası arası) Bu kıyılarda; girinti-çıkıntı fazladır Kıta sahanlığı geniştir İç kesimlere ulaşım kolaydır Limanların Hinterlandı geniştir Deniz etkisi iç kesimlere kadar sokulabilir 2 BOYUNA KIYILAR: Dağların kıyıya paralel uzandığı yerlerde görülür Ör:Karadeniz ve Akdeniz Kıyıları Bu kıyılarda; girinti-çıkıntı azdır Doğal limanlar azdır ve hinterlandları dardır İç kesimlere ulaşım zordur Dalga aşındırması ile falez oluşumu fazladır Kıyı ile iç kesim arasında iklim, bitki örtüsü, ekonomik faaliyetlerde farklılık fazladır 3 RİA TİPİ KIYILAR: Akarsu vadilerinin deniz suları altında kalmasıyla oluşan kıyı tipidir Ör: İstanbul-Çanakkale Boğazları, Haliç ve GBatı Anadolu Kıyılarıdır 4 DALMAÇYA KIYI TİPİ: Kıyıya paralel uzanmış dağların çukur kısımlarının deniz suları altında kalmasıyla oluşan kıyı tipidir Dağların yüksek kısımları kıyıda adaları oluşturur Ör:Adriyatik denizinde Dalmaçya kıyıları (eski Yugoslavya kıyıları) Yurdumuzda Antalya- Kaş kıyıları buna örnektir 5 LİMANLI KIYILAR: Geniş tabanlı vadilerin veya koy-körfezlerin deniz suları altında kalmasıyla oluşan kıyı tipidir Ör:Karadeniz’in kuzeyindeki kıyılar (odessa, Dinyeper, ) buna örnektir Yurdumuzda ise B ve K Çekmece kıyıları böyle kıyılardandır 6 HALİÇ (ESTUAR) TİPİ KIYILAR: Gel-git olayının etkisiyle akarsu ağızlarında oluşan kıyılardır Kuzeybatı Avrupa kıyılarındaki önemli limanlar buna örnektir Yurdumuzda yoktur 7 FİYORT TİPİ KIYILAR: Buzul vadilerinin sular altında kalmasıyla oluşan kıyılardır Bu kıyılara en iyi örnek İskandinav Yarımadasındaki kıyılar gösterilebilir Eğer kıyıda adalar var ise ve kıyının girintisi- çıkıntısı fazla ise bu tür kıyılara skyer tipi kıyılar denir Ör:Norveç kıyıları 8 RESİF KIYILARI: Mercan iskeletlerinin üst üste birikmesiyle oluşan kıyı tipidir Ör:Mercan adaları kıyıları (Avustralya Kıtasının doğusunda) BAŞLICA KIYI TİPLERİ a) Fiyortlar : Buzul aşınımı ile oluşmuş vadileri sular altında kalmasıyla meydana gelmişlerdir En güzel örnekleri Norveç ve İskoçya kıyılarıdır Ülkemizde bu kıyı tipi görülmez b) Skyer Tipi Kıyılar : Buzulların etkisi ile oluşan moren yığınlarının ve buzulların aşındırdığı tepeciklerin sular altında kalmasıyla yüzlerce adacıktan oluşam kıyılara Skyer Kıyılar denir Norveç ve Güney Şili kıyıları böyledir c) Ria Tipi Kıyılar : Platoları yaran derin vadilerin sular altında kalmasıyla oluşan kıyılardır GBİrlanda ve KBİspanya 'da görülür Ülkemizde Güney Ege kıyıları İstanbul ve Çanakkale Boğazları ile Haliç bu tip kıyılardandır d) Liman Tipi Kıyılar : Yüksekliği az olan kıyılardaki derin ve geniş vadilerin sular altında kalmasıyla oluşur Derinliğin azlığına bağlı olarak kıyı setleriyle oluşmuş doğal limanlarla dolu bir kıyı özelliği gösterir En güzel örneği Ukrayna'nın Karadeniz kıyılarıdır (Odesa Limanı) Ülkemizde B ve KÇekmece Kıyıları örnek olabilir e) Dalmaçya Kıyıları : Denize paralel uzanan dağların arasındaki vadilerin sular altında kalmasıyla oluşurlar Bu kıyılara Adriyatik Denizi'nde (Dalmaçya Bölgesi) ve ülkemizde Antalya'da (Kaş İlçesi) rastlanır f) Haliç Tipi Kıyılar : Gel-git genliğinin (yüksekliğinin) fazla olduğu kıyılarda okyanus sularının akarsu ağızlarından iç kısımlara kadar girerek akarsuyun ağızlarını aşınırması ve genişletmesiyle oluşan kıyılardır Bu kıyılar önemli limanları barındırır Ülkemizde gel-git genliği az olduğundan haliç görülmez g) Enine Tipi Kıyılar : Dağların denize dik uzandığı girinti-çıkıntının çok olduğu koylarla ve doğal limanlarla dolu kıyılardır Ülkemizin Ege Kıyıları böyledir h) Boyuna Tipi Kıyılar : Dağların denize paralel uzandığı girinti ve çıkıntısı olmayan yada çok az olan kıyılardır Akdeniz ve Karadeniz kıyılarımız böyledir i) Mercan Kıyıları : Deniz suyunun 20 C°' nin altına düşmediği sığ kıyılarda yağşayan mercanların üstüste birikerek (Resif) oluşturdukarı kıyılardır