Matematik Konum, Paraleller Ve Meridyenler Hakkında Bilgi

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-20-2012

Matematik Konum, Paraleller ve Meridyenler Hakkında Bilgi
Matematik Konum, Paraleller ve Meridyenler

MATEMATİKSEL KONUM

Herhangi bir yerin ekvatora ve başlangıç meridyenine olan uzaklığına Matematiksel konum denir

Diğer bir ifade ile Matematiksel konum Sayısal ifadelerin kullanılabildiği konular ve özellikleridir

Örneğin Türkiye'nin Matematiksel konumu dendiği zaman Türkiye'ye ait enlem ve boylamların yani sayısal ifadelerin bilinmesidir

ENLEM (PARALEL)

Enlem: Herhangi bir noktanın ekvatora olan uzaklığının açı cinsinden değerine enlem adı verilir

Paralel: Ekvatora paralel olarak çizilen hayali çizgilere paralel adı verilir

Bu tanımlara bağlı olarak Paralel ve Enlem tanımları ekvatora olan uzaklığı belirttiği için aynı tanımlar olarak ta kullanılır

paralel ve enlemin tanımlarını yaptıktan sonra şimdide Paralellerin özelliklerini açıklayalım

PARALELLERİN ÖZELLİKLERİ

90'ı kuzeyde 90'ı güneyde olmak üzere 180 paralel vardır

(Aslında kutup noktalarını birer çizgi değilde nokta olduğunu düşünürsek 89'ı kuzeyde 89'u güneyde olmak üzere 178 meridyen vardır)

Paraleller arası mesafe her paralel arsında111 km'dir

En büyük paralel dünyanın ortasından geçerek dünyayı iki eşit parçaya ayırdığı var sayılan ekvatordur

Paralellerin boyları dünyanın şeklinden dolayı ekvatordan kutuplara gidildikçe kısalır

Ekvator,Dönenceler ve Kutup daireleri özel adlarla anılırlar

Kuzey-güney doğrultusunda fazla meridyen geçilirse iklim,bitki ve toprak çeşitliliği fazlalaşır

Paralellerin özelliklerini açıkladıktan sonra 2

maddeye göre iki merkez arasındaki mesafeyi bulabiliriz

Bunu yapabilmek için

a)İki merkezde kuzeyde veya güneyde ise çıkartma işlemi;merkezlerden biri kuzeyde diğeri güneyde ise toplama işlemi yapılır

b)Çıkan sonuç İki paralel arası sabit mesafe olan 111 ile çarpılarak sonuca gidilir

BOYLAM (MERİDYEN)

Boylam: Herhangi bir noktanın başlangıç meridyenine olan uzaklığının açı cinsinden değerine denir

Meridyen: Kutup noktalarını birleştiren ve ekvatoru dik bir açıyla kesen hayali yarım dairelere meridyen denir

Meridyen çizginin adı,boylam ise bu çizginin başlangıç meridyenine olan uzaklığıdır

MERİDYENLERİN ÖZELLİKLERİ

Başlangıç meridyeni Greenwhich'tir

180 i doğuda 180 batıda olmak üzere 360 meridyen yayı buna karşılık 180 tam meridyen dairesi vardır

Dünyanın şeklinden dolayı meridyenler arası mesafe ekvatordan kutuplara doğru gidildikçe azarır

Ama iki kutup noktasını birleştiği için boylarında bir değişme yoktur

İki meridyen arasında 4 dakikalık bir zaman farkı vardır

Not: Ekvatordan kutuplara doğru gidildikçe meridyenler arası mesafenin değişmesine rağmen 4 dakikalık zaman farkı değişmez

Bunun en temel sebebi dünyanın şeklinden dolayı ekvatordan kutuplara doğru gidildikçe çizgisel hızın yani dönüş hızının azalmasıdır

(Ayrıntıları Dünyanın şekli ve sonuçları başlığında görebilirsiniz)

Meridyenin en fazla işe yaradığı nokta yerel saat hesaplamaları ve yerel saatin belirlenmesidir

Ekvotor dairesi üzerindeki iki meridyen arasındaki mesafe yaklaşık 111 km dir

Türkiyede ise bu mesafe yaklaşık 85 km dir

Not: 6

maddeye bağlı olarak yerel saat farkının fazla veya az olması geçilen meridyenler arası mesafeye bağlıdır

Buna bağlı olarak ekvator üzerinde bulunan bir kişi 111 km doğuya gittiği zaman 4 dakikalık bir zaman farkı olurken kutuplarda iki meridyen arası mesafe yaklaşık 0 km iken 111 km doğuya gidildiğinde 111x4=444 dakikalık zaman farkı vardır

Not: Bir boylam üzerindeki noktaların güneş önünden aynı anda geçmesinden dolayı yerel saatleri aynıdır

Ama burda şuna dikkat etmek gerekir

Aynı boylamdaki noktaların yerel saatleri aynıdır ama ekinoks tarihleri hariç güneşin doğuş ve batış saatleri aynı değildir

bunun sebebi ise farklı enlem ve yarımkürelerde gece ve gündüz sürelerinin farklı olmasıdır

AYNI BOYLAM ÜZERİNDEKİ NOKTALARDA

Yerel saat ve öğle vakitleri her zaman aynıdır

Sadece ekinokslarda güneşin doğuş ve batış vakitleri aynıdır

Londraya uzaklıklarının açı değeri ve zaman farkı aynıdır

21 Mart -23 Eylül arsında aynı boylamlardaki yerlerden; kuzeye doğru gidildikçegündüz uzadığından dolayı daha kuzeyindekinden önce doğar ve sonra batar

23 Eylül-21 Mart arsında ise; güneye doğru gündüz süreleri uzadığından daha güneydekinde güneş önce doğar ve sonra batar

Örnek: (1995/ÖYS)

Aşağıdakilerden hangisi farklı konumdaki iki yerin aynı boylamda olduğunun kesin kanıtıdır?

A) Yerel saatlerin aynı olması

B) Doğal bitki örtülerinin aynı olması

C) Başlangıç meridyenine olan uzaklıkların eşit olması

D) Aynı tarihlerde aynı mevsimlerin yaşan-ması

E) Gündüz uzunluklarının yıl boyunca aynı olması

Çözüm:

Aynı boylam üzerindeki bütün noktaların yerel saatleri aynıdır

Cevap: A

MATEMATİKSEL KONUMUN ETKİLERİ

Burada metematiksel konumun etkileri olark açıklayacağımız özellikler genellikle enlemin etkileri olarak gözümüze çarpar

Herhangi bir merkezin dünya üzerindeki yerini belirler

(Enlem-Boylam)

Yerel saat hesaplamalarında kullanılır

(Boylam)

Mevsimlerin belirgin olarak yaşanıp yaşanmamasını belirler

(Enlem)

İki merkez arası uzaklığın belirlenmesinde kullanılır

(Enlem)

Güneş ışınlarının düşme açısını belirle

(Enlem)

Gölge boylarını belirler

(Enlem)

Güneş ışınlarının düşme açısını belirler

(Enlem)

Gece-gündüz arasındaki farkı belirler

(Enlem)

Haritalardaki bozulma oranını belirler

(Enlem)

Yer çekimini etkiler

(Enlem)

Denizlerin tuzluluk oranlarını belirler

(Enlem)

İklim kuşaklarını oluşturur

(Enlem)

Dünyanın dönüş hızı değişir

(Enlem)

Bu maddeler haricinde daha fazla maddede yazabiliriz ama hepsi birbirine bağlı olarak oluşan özelliklerdir

08-20-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Matematik Konum, Paraleller Ve Meridyenler Hakkında Bilgi Matematik Konum, Paraleller ve Meridyenler Hakkında Bilgi Matematik Konum, Paraleller ve Meridyenler MATEMATİKSEL KONUM Herhangi bir yerin ekvatora ve başlangıç meridyenine olan uzaklığına Matematiksel konum denir Diğer bir ifade ile Matematiksel konum Sayısal ifadelerin kullanılabildiği konular ve özellikleridir Örneğin Türkiye'nin Matematiksel konumu dendiği zaman Türkiye'ye ait enlem ve boylamların yani sayısal ifadelerin bilinmesidir ENLEM (PARALEL) Enlem: Herhangi bir noktanın ekvatora olan uzaklığının açı cinsinden değerine enlem adı verilir Paralel: Ekvatora paralel olarak çizilen hayali çizgilere paralel adı verilir Bu tanımlara bağlı olarak Paralel ve Enlem tanımları ekvatora olan uzaklığı belirttiği için aynı tanımlar olarak ta kullanılır paralel ve enlemin tanımlarını yaptıktan sonra şimdide Paralellerin özelliklerini açıklayalım PARALELLERİN ÖZELLİKLERİ 90'ı kuzeyde 90'ı güneyde olmak üzere 180 paralel vardır(Aslında kutup noktalarını birer çizgi değilde nokta olduğunu düşünürsek 89'ı kuzeyde 89'u güneyde olmak üzere 178 meridyen vardır) Paraleller arası mesafe her paralel arsında111 km'dir En büyük paralel dünyanın ortasından geçerek dünyayı iki eşit parçaya ayırdığı var sayılan ekvatordur Paralellerin boyları dünyanın şeklinden dolayı ekvatordan kutuplara gidildikçe kısalır Ekvator,Dönenceler ve Kutup daireleri özel adlarla anılırlar Kuzey-güney doğrultusunda fazla meridyen geçilirse iklim,bitki ve toprak çeşitliliği fazlalaşır Paralellerin özelliklerini açıkladıktan sonra 2 maddeye göre iki merkez arasındaki mesafeyi bulabilirizBunu yapabilmek için a)İki merkezde kuzeyde veya güneyde ise çıkartma işlemi;merkezlerden biri kuzeyde diğeri güneyde ise toplama işlemi yapılır b)Çıkan sonuç İki paralel arası sabit mesafe olan 111 ile çarpılarak sonuca gidilir BOYLAM (MERİDYEN) Boylam: Herhangi bir noktanın başlangıç meridyenine olan uzaklığının açı cinsinden değerine denir Meridyen: Kutup noktalarını birleştiren ve ekvatoru dik bir açıyla kesen hayali yarım dairelere meridyen denirMeridyen çizginin adı,boylam ise bu çizginin başlangıç meridyenine olan uzaklığıdır MERİDYENLERİN ÖZELLİKLERİ Başlangıç meridyeni Greenwhich'tir 180 i doğuda 180 batıda olmak üzere 360 meridyen yayı buna karşılık 180 tam meridyen dairesi vardır Dünyanın şeklinden dolayı meridyenler arası mesafe ekvatordan kutuplara doğru gidildikçe azarırAma iki kutup noktasını birleştiği için boylarında bir değişme yoktur İki meridyen arasında 4 dakikalık bir zaman farkı vardır Not: Ekvatordan kutuplara doğru gidildikçe meridyenler arası mesafenin değişmesine rağmen 4 dakikalık zaman farkı değişmezBunun en temel sebebi dünyanın şeklinden dolayı ekvatordan kutuplara doğru gidildikçe çizgisel hızın yani dönüş hızının azalmasıdır(Ayrıntıları Dünyanın şekli ve sonuçları başlığında görebilirsiniz) Meridyenin en fazla işe yaradığı nokta yerel saat hesaplamaları ve yerel saatin belirlenmesidir Ekvotor dairesi üzerindeki iki meridyen arasındaki mesafe yaklaşık 111 km dirTürkiyede ise bu mesafe yaklaşık 85 km dir Not: 6 maddeye bağlı olarak yerel saat farkının fazla veya az olması geçilen meridyenler arası mesafeye bağlıdır Buna bağlı olarak ekvator üzerinde bulunan bir kişi 111 km doğuya gittiği zaman 4 dakikalık bir zaman farkı olurken kutuplarda iki meridyen arası mesafe yaklaşık 0 km iken 111 km doğuya gidildiğinde 111x4=444 dakikalık zaman farkı vardır Not: Bir boylam üzerindeki noktaların güneş önünden aynı anda geçmesinden dolayı yerel saatleri aynıdırAma burda şuna dikkat etmek gerekirAynı boylamdaki noktaların yerel saatleri aynıdır ama ekinoks tarihleri hariç güneşin doğuş ve batış saatleri aynı değildirbunun sebebi ise farklı enlem ve yarımkürelerde gece ve gündüz sürelerinin farklı olmasıdır AYNI BOYLAM ÜZERİNDEKİ NOKTALARDA Yerel saat ve öğle vakitleri her zaman aynıdır Sadece ekinokslarda güneşin doğuş ve batış vakitleri aynıdır Londraya uzaklıklarının açı değeri ve zaman farkı aynıdır 21 Mart -23 Eylül arsında aynı boylamlardaki yerlerden; kuzeye doğru gidildikçegündüz uzadığından dolayı daha kuzeyindekinden önce doğar ve sonra batar 23 Eylül-21 Mart arsında ise; güneye doğru gündüz süreleri uzadığından daha güneydekinde güneş önce doğar ve sonra batar Örnek: (1995/ÖYS) Aşağıdakilerden hangisi farklı konumdaki iki yerin aynı boylamda olduğunun kesin kanıtıdır? A) Yerel saatlerin aynı olması B) Doğal bitki örtülerinin aynı olması C) Başlangıç meridyenine olan uzaklıkların eşit olması D) Aynı tarihlerde aynı mevsimlerin yaşan-ması E) Gündüz uzunluklarının yıl boyunca aynı olması Çözüm: Aynı boylam üzerindeki bütün noktaların yerel saatleri aynıdır Cevap: A MATEMATİKSEL KONUMUN ETKİLERİ Burada metematiksel konumun etkileri olark açıklayacağımız özellikler genellikle enlemin etkileri olarak gözümüze çarpar Herhangi bir merkezin dünya üzerindeki yerini belirler(Enlem-Boylam) Yerel saat hesaplamalarında kullanılır(Boylam) Mevsimlerin belirgin olarak yaşanıp yaşanmamasını belirler(Enlem) İki merkez arası uzaklığın belirlenmesinde kullanılır(Enlem) Güneş ışınlarının düşme açısını belirle(Enlem) Gölge boylarını belirler(Enlem) Güneş ışınlarının düşme açısını belirler(Enlem) Gece-gündüz arasındaki farkı belirler(Enlem) Haritalardaki bozulma oranını belirler(Enlem) Yer çekimini etkiler(Enlem) Denizlerin tuzluluk oranlarını belirler(Enlem) İklim kuşaklarını oluşturur(Enlem) Dünyanın dönüş hızı değişir(Enlem) Bu maddeler haricinde daha fazla maddede yazabiliriz ama hepsi birbirine bağlı olarak oluşan özelliklerdir