Gelenek Ve Göreneklerimiz Nelerdir - Türkiye' De Gelenek Ve Görenekler Hakkında Bilgi

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-20-2012

ANADOLU’DA ÖLÜM GELENEKLERİ

Anadolu halkının büyük bir kesimi geleneklerin etkisi altındadır

Halkımızın geleneksel yaşamını oluşturan ona öz ve biçim kazandıran ana davranış kalıplarının temelindeyse sayısız adet inanma ve töresel işlem yatmaktadır

Gerçekleştirilen bu uygulamalar yöreden yöreye farklılık ve benzerlik göstermektedir

Hayatın üç önemli dönemi doğum ve evlenmede olduğu gibi ölüm çevresinde de bir çok inanma adet töre tören ayin kalıp davranış işlem kümelenmektedir

Ölüm çevresinde kümelenen ve ölüyle toplum üyelerini kuşatan bu inanmalar adetler işlemler törenler ve kalıp davranışlar başlıca üç grupta toplanmaktadır

Ölüm öncesi ölüm sırası ve ölüm sonrası şeklinde oluşan gelenekler dizisi kısaca aşağıda açıklanmaktadır

Anadolu’da genel olarak ölüm korkusunun bilinç altındaki baskısıyla tedirgin olan halk düşüncesi geleceğini bilmek isteğinin de etkisiyle alışılagelmişin dışındaki birtakım davranışları araç gereçlerin şu ya da bu biçimdeki kullanışlarını meteorolojik olayları hayvanların hareket ve seslerini; düşlerdeki görüntülerle hastadaki psikolojik ve fizyolojik değişiklikleri çoğu zaman ölümün bir ön belirtisi saymaktadır

Halk inanmalarında ölümü önceden haber veren belirtiler arasında hayvanlarla ilgili olanlar büyük bir yer kapsamaktadır

Hayvanların insanlarda bulunmayan kimi yetenekleri sezi güçleri biçimsel özellikleri uğurlu ya da uğursuz sayılmaları bu tür inanmaların oluşmasında ve evrensel bir çizgiye erişmesinde büyük bir rol oynamaktadır

Ev ev eşyası araç gereç ve yiyecek çevresinde kümelenen bir takım inanmaların temelinde de ölüm korkusu yatmakta bunlar halk tarafından çoğu zaman ölümün ön belirtileri olarak nitelenmektedir

Ay güneş tutulması yıldız kayması şimşek çakması ve gök gürlemesi gibi olaylar da halk inanmalarında çoğu zaman ölüme yorumlanmaktadır

Bilinçaltında biçimlenen çeşitli görüntülerin simgesel bir takım çağırışımlarla da desteklenerek gerek düşü gören gerekse yakınları için bir ölüm belirtisi olarak yorumlanışı oldukça yaygındır

Ölüm olaylarının duyurulmasının en doğal biçimi ölenin yakınlarının ağlamalarıyla olur

Olayı duyan komşular ölü evinde toplanarak ölünün yakınlarının acılarına ortak olmaya onları avutmaya ilk hazırlıkları yapmaya yardımcı olurlar

Köylerde ilçelerde ve küçük kentlerde evden eve haberleşmenin okuyucu çıkarmanın yanı sıra en yaygın usulu sela verdirmektedir

Gazetelere ilan vermek yoluyla olayı duyurma daha çok büyük kentlerde görülmektedir

Büyük kentlerde cenaze işlerini alan ticari kuruluşlar da vardır

Bunlar defin için gerekli hazırlıkların yanı sıra ölüm ilanlarını da üzerlerine almaktadır

Ölümden hemen sonra yapılan işlemlerin bir bölümü doğrudan doğruya cesetle ilgiliyken bir bölümü de ceset çevresinde toplanmaktadır

Ölünün öte dünyaya gönderilişine ön hazırlık niteliğindeki bu işlemlerin kimilerinin temelinde ölene canlı gözüyle bakmanın ve ondan korkmanın tipik belirtileri yatarken kimilerinde de hijyenik düşünceler ve dinsel gelenekler rol oynamaktadır

Bu tür işlemlerin en çok görülenleri şunlardır

Ölünün gözleri kapatılır çenesi bağlanır başı kıble yönüne çevrilir ayakları yanyana getirilir elleri yanyana ve göbek üzerine konur üzerindekiler çıkartılır bazı yerlerde yatağı değiştirilir ölünün karnına bıçak demir vs

metal eşya konur ölünün bulunduğu oda temizlenir ölünün bulunduğu oda aydınlatılır ölünün başucunda Kuran okunur

Bahsedilen ön hazırlıktan sonra gömme için gerek dinsel gerek geleneksel bakımdan zorunlu olan hazırlığa geçilir

Bu hazırlık üç önemli işlemden geçmektedir

Yıkama kefenleme ve cenaze namazıdır

Ölen biri elden geldiğince çabuk gömülmeye hazırlanır

Kişi sabahleyin ölmüşse ikindi namazına ikindiden sonra ölenler o gece bekletilerek sabahleyin gömülürler

Uzaktaki akrabaları için cenaze bekletilebilir

Anadolu’da büyük bir çoğunluğun yaptığı bir uygulama da cenaze gömülmeden önce yıkanması olayıdır

Kadınları kadın erkekleri erkek yıkayıcılar yıkarlar

Bu işi yapan kişiler meslekten yıkayıcılar hocalar tecrübeli olanlar dini bütünler meslekten kimse bulunmazsa ölü evinden ya da komşulardan biri bazı yerlerde de vasiyet üzerine sevdiği kişiler olur

Büyük kentlerde yıkama mezarlık gasılhanelerinde köylerde ise herkesin evinin bahçesinin kuytu bir köşesinde yapılmaktadır

Ölünün gömülmeye hazırlanışı için gerekli olan ikinci işlem ölünün kefenlenmesidir

Kefen bezinin rengi beyazdır

Kadın ve erkek de parça sayısı değişir

Bu yine Anadolu’da yaşayan halkın büyük çoğunluğu tarafından uygulanan bir gelenektir

Bunun dışında farklı gelenekler bulunmaktadır

Üçüncü işlem de cenaze namazıdır

İslam dinine göre ölenin namazının kılınması için birtakım koşullar gerekmektedir

Cenaze namazı kılındıktan sonra tabut cemaat tarafndan mezarlığa götürülür

Ölü mezara sağ tarafı üzerine kıble doğrultusunda konur

Ölü genellikle tabutsuz olarak mezara gömülür

Ancak tabutla gömüldüğü de olmaktadır

Ölenin kimliğini cinsini yazgısını belirtmek amacıyla mezartaşlarına yazılar yazılması ve işaretler yapılması çok yaygındır

Anadolu’da ölünün dinsel törenle ve yemekle anıldığı belirli günler vardır

Bunların başında ölünün kırkıncı elliikinci günleriyle yılı gelmektedir

Daha seyrek olmakla beraber üçüncü ve yedinci günlerde de ölü belli bir biçimde anılmaktadır

Aslında belli sayıların karşıladığı bu tür günler sözkonusu sayılara kazandırılmış olan dinsel büyüsel ve geleneksel niteliklerden dolayı önemsemişler giderek bir takım adetlerin bünyelerine ana öğe olarak yerleşmişlerdir

Ölüm olayından sonra en önem verilen ve dikkat edilen davranış biçimi de yakınların gidenin ardından tuttuğu yasdır

Yakınını kaybeden bir insanın bu olay karşısında duyduğu tepkiler şaşkınlık isyan ve acıdır yas

Toplumsal ekonomik biyolojik ve duygusal yönden bağlı bulunduğumuz acı bir insanın kaybından duyduğumuz acı insancıl bir tepkidir

Yas toplum tarafından bizim için önemli olarak tanımlanmış insanların ve yakınlarımızdan birinin kaybıyla duyulan acı ve üzüntüyü toplumsal kalıplar içinde ifade etmektir

Toplumsal bir kurum niteliğinde olan yasla ilgili adetler bu adetlere bağlı işlemler kaçınmalar acı çekeni belli etme belirli bir süre yeni durumuna alıştırma acısını azaltma ve giderek bu durumundan çıkarma amacına yöneliktir

Dünyanın her tarafında gerek ilkel gerekse yüksek kültürlerde bu amaçla uygulanan bir takım adetler ve törenler görülmektedir

Cenaze kaldırıldıktan sonra gerçekleştirilen diğer bir uygulama da ölü yemeğidir

Ölümle ilgili adet ve inanmaların önemli bir bölümünü oluşturan bu yemek bir yanıyla ölenin öte dünyada sürdürdüğü başka şeylerin yanı sıra yemeye ve içmeye de ihtiyacı olduğu tasarımını vurgularken bir yanıyla da ölüm olayına eşlik eden geçiş törenlerinin halk arasındaki gerekirliliğini açığa vurmaktadır

Çünkü ölünün öte dünyaya uğurlanışının tam ve geçerli olabilmesi için dinsel kuralların ve işlemlerin yanı sıra geleneksel olayların da yerine getirilmesi gerekmektedir

Aksi halde ölenin ruhunun geri de bıraktıklarını tedirgin edeceğine inanılmaktadır

MEZAR TAŞLARI YAZILARI

Mezar taşları gerek yapısal özellikleri gerekse üzerindeki yazıları ile Türk’ün zengin iç dünyasını ince beğenisini yüce düşüncesini gösteren en güzel örneklerdendir

O mezar taşları ki yerine göre bir tarih yerine göre bir ağıt çok kere de ölenin dilinden duyulan acı ve elemli bir yankıdır

Biçimlerinden yazılarından kişilikler ile kimlikler anlaşılır

Kabristanlar birer müze mezar taşları da buralarda yatanların anıtı varlıklarının kanıtıdır

Yaşlıların taşlarında kişilikler gençlerinkinde dünyaya doymamışlığın özlemi vardır

Kimisi ecelinden kimisi umulmadık bir olaydan göçüp gitmiştir

İyilikler güzellikler tüm acılığı çıplaklığı ile o taşlarda sergilenmiştir

Okuyanda kimi gözyaşı kimi de derin bir düşünce görülür

Bu düşünce karşısında gerçek felsefe o taşın başında yapılır

Gelenekler görenekler toplumun sosyal yapısı da yer alır o taşlarda

Dilekler istekler vardır onlarda

Dünyanın hiçliği da anlaşılır o taşlarda

Çalışmanın başarının gizi vardır üzerindeki satırlarda

Eski Türklerde “Balbal” denirmiş bu taşlara

Balballar kahramanlığını gösterirmiş eski Türklerin

Bugünküler ise aynı ulusun yaşam felsefesini duygu ve düşüncesini evrene bakış açısını inancını dünya görüşünü koyuyor ortaya

Aynı zamanda dil ürünlerinin güzel örnekleridir mezar taşları

Dilciye tarihçiye folklorcuya felsefeciye edebiyatçıya zengin bir hazinedir hazine gibi sunulmuş büyük bir armağandır

Kısaca söylemek gerekirse mezar taşları; tarih yapraklarıdır geçmişten gelen edebiyat sayfalarıdır

Tarihin unutulmuş sayfaları bile vardır orada

Yazık ki mezar taşları da zamana dayanamıyor zamanla yapılan savaşta egemenliğini yitiriyor doğadan silinip gidiyor

Çağdaş uygarlık yarışı da dünkü mezarları bile eski sayıp ortadan kaldırıyor

Biz insanlar ise ilgisiz vefasız varlıklarız

Yarınki geleceğimizin mezar taşlarının başına gelenler olacağını nedense anlamıyoruz anlamak istemiyoruz

Hergün biraz daha onlardan uzaklaşıyoruz geçmişimizden kopuyoruz

Ben geçmişimizden af dilemenin bağışlanmanın yolu mezar taşlarını incelemekten geçer diyorum

İnegöl Mezar Taşlarındaki yazıları bu duygular içinde derlemiş bulunuyorum

İnegöl’de bulunan mezarlıklar; Şehitler Mezarlığı Kavaklaraltı Mezarlığı Mahmudiye Mezarlığı Orhaniye Mezarlığı Hastane Mezarlığı İstanbullu Hasan Mezarlığı Sanayi Mezarlığı adlarını taşımaktadırlar

Aşağıda bu mezarlıklardaki mezar taşı yazılarından derlenmiş bir demet

İlim ve Maarif ve Hem

Vatanperver İdi

Nesline Matuf İdi

Bu Hizmeti Birakup
Ahfadına İrtihal Darı Baka Eyledi

Rahat Olsun Cihan İçre
Ruhu Pak Ebedi

Akuva Müftisi
El Hacci Hafız Şakir Burcu
Bey Ruhuna Fatiha

82 Senelik Muallim
Doğumu 1854-Akuva’da Ölümü
İnegöl’de 14 Temmuz 1926

Ey Birader!

Dikkat Et Şu Mezarımın Taşına

Akıllı İsen Gafil Olma

Aklını Al Başına

Sallanıp Gezer İdim
Bak Ne Geldi Başıma

Akıbet Turap Olup
Taş Dikildi Başıma
Rizeli Bayram
Ruhuna Fatiha
04

04

1935

Bakıp Geçme

Ey Muhammed Ümmeti!

Ölünün Diriden

Bir Fatihadır Minneti

Necdet Çelebi
1937-1982

Kurtuluş Savaşı Gazisi

Hamdi Özşan

1899-1981

Ziyaretçi!

Burada Emekli Yarbay

Galip Aksoy Medfundur

Ruhuna Fatiha
1908-1954

Bir Kamyon Yaktı Canımı

Devrilip Akıttı Kanımı

Hasret Bıraktı

Annem İle Babamı

Okuyunuz Taşımda
Soldum 16 Yaşımda

Beni Rahmetle Anın
Ağlayın Başımda

Ekrem Oğlu Kenan Akman
1960-1976

08-20-2012	#3
Prof. Dr. Sinsi	Gelenek Ve Göreneklerimiz Nelerdir - Türkiye' De Gelenek Ve Görenekler Hakkında Bilgi ANADOLU’DA ÖLÜM GELENEKLERİ Anadolu halkının büyük bir kesimi geleneklerin etkisi altındadır Halkımızın geleneksel yaşamını oluşturan ona öz ve biçim kazandıran ana davranış kalıplarının temelindeyse sayısız adet inanma ve töresel işlem yatmaktadır Gerçekleştirilen bu uygulamalar yöreden yöreye farklılık ve benzerlik göstermektedir Hayatın üç önemli dönemi doğum ve evlenmede olduğu gibi ölüm çevresinde de bir çok inanma adet töre tören ayin kalıp davranış işlem kümelenmektedir Ölüm çevresinde kümelenen ve ölüyle toplum üyelerini kuşatan bu inanmalar adetler işlemler törenler ve kalıp davranışlar başlıca üç grupta toplanmaktadır Ölüm öncesi ölüm sırası ve ölüm sonrası şeklinde oluşan gelenekler dizisi kısaca aşağıda açıklanmaktadır Anadolu’da genel olarak ölüm korkusunun bilinç altındaki baskısıyla tedirgin olan halk düşüncesi geleceğini bilmek isteğinin de etkisiyle alışılagelmişin dışındaki birtakım davranışları araç gereçlerin şu ya da bu biçimdeki kullanışlarını meteorolojik olayları hayvanların hareket ve seslerini; düşlerdeki görüntülerle hastadaki psikolojik ve fizyolojik değişiklikleri çoğu zaman ölümün bir ön belirtisi saymaktadır Halk inanmalarında ölümü önceden haber veren belirtiler arasında hayvanlarla ilgili olanlar büyük bir yer kapsamaktadır Hayvanların insanlarda bulunmayan kimi yetenekleri sezi güçleri biçimsel özellikleri uğurlu ya da uğursuz sayılmaları bu tür inanmaların oluşmasında ve evrensel bir çizgiye erişmesinde büyük bir rol oynamaktadır Ev ev eşyası araç gereç ve yiyecek çevresinde kümelenen bir takım inanmaların temelinde de ölüm korkusu yatmakta bunlar halk tarafından çoğu zaman ölümün ön belirtileri olarak nitelenmektedir Ay güneş tutulması yıldız kayması şimşek çakması ve gök gürlemesi gibi olaylar da halk inanmalarında çoğu zaman ölüme yorumlanmaktadır Bilinçaltında biçimlenen çeşitli görüntülerin simgesel bir takım çağırışımlarla da desteklenerek gerek düşü gören gerekse yakınları için bir ölüm belirtisi olarak yorumlanışı oldukça yaygındır Ölüm olaylarının duyurulmasının en doğal biçimi ölenin yakınlarının ağlamalarıyla olur Olayı duyan komşular ölü evinde toplanarak ölünün yakınlarının acılarına ortak olmaya onları avutmaya ilk hazırlıkları yapmaya yardımcı olurlar Köylerde ilçelerde ve küçük kentlerde evden eve haberleşmenin okuyucu çıkarmanın yanı sıra en yaygın usulu sela verdirmektedir Gazetelere ilan vermek yoluyla olayı duyurma daha çok büyük kentlerde görülmektedir Büyük kentlerde cenaze işlerini alan ticari kuruluşlar da vardır Bunlar defin için gerekli hazırlıkların yanı sıra ölüm ilanlarını da üzerlerine almaktadır Ölümden hemen sonra yapılan işlemlerin bir bölümü doğrudan doğruya cesetle ilgiliyken bir bölümü de ceset çevresinde toplanmaktadır Ölünün öte dünyaya gönderilişine ön hazırlık niteliğindeki bu işlemlerin kimilerinin temelinde ölene canlı gözüyle bakmanın ve ondan korkmanın tipik belirtileri yatarken kimilerinde de hijyenik düşünceler ve dinsel gelenekler rol oynamaktadır Bu tür işlemlerin en çok görülenleri şunlardır Ölünün gözleri kapatılır çenesi bağlanır başı kıble yönüne çevrilir ayakları yanyana getirilir elleri yanyana ve göbek üzerine konur üzerindekiler çıkartılır bazı yerlerde yatağı değiştirilir ölünün karnına bıçak demir vs metal eşya konur ölünün bulunduğu oda temizlenir ölünün bulunduğu oda aydınlatılır ölünün başucunda Kuran okunur Bahsedilen ön hazırlıktan sonra gömme için gerek dinsel gerek geleneksel bakımdan zorunlu olan hazırlığa geçilir Bu hazırlık üç önemli işlemden geçmektedir Yıkama kefenleme ve cenaze namazıdır Ölen biri elden geldiğince çabuk gömülmeye hazırlanır Kişi sabahleyin ölmüşse ikindi namazına ikindiden sonra ölenler o gece bekletilerek sabahleyin gömülürler Uzaktaki akrabaları için cenaze bekletilebilir Anadolu’da büyük bir çoğunluğun yaptığı bir uygulama da cenaze gömülmeden önce yıkanması olayıdır Kadınları kadın erkekleri erkek yıkayıcılar yıkarlar Bu işi yapan kişiler meslekten yıkayıcılar hocalar tecrübeli olanlar dini bütünler meslekten kimse bulunmazsa ölü evinden ya da komşulardan biri bazı yerlerde de vasiyet üzerine sevdiği kişiler olur Büyük kentlerde yıkama mezarlık gasılhanelerinde köylerde ise herkesin evinin bahçesinin kuytu bir köşesinde yapılmaktadır Ölünün gömülmeye hazırlanışı için gerekli olan ikinci işlem ölünün kefenlenmesidir Kefen bezinin rengi beyazdır Kadın ve erkek de parça sayısı değişir Bu yine Anadolu’da yaşayan halkın büyük çoğunluğu tarafından uygulanan bir gelenektir Bunun dışında farklı gelenekler bulunmaktadır Üçüncü işlem de cenaze namazıdır İslam dinine göre ölenin namazının kılınması için birtakım koşullar gerekmektedir Cenaze namazı kılındıktan sonra tabut cemaat tarafndan mezarlığa götürülür Ölü mezara sağ tarafı üzerine kıble doğrultusunda konur Ölü genellikle tabutsuz olarak mezara gömülür Ancak tabutla gömüldüğü de olmaktadır Ölenin kimliğini cinsini yazgısını belirtmek amacıyla mezartaşlarına yazılar yazılması ve işaretler yapılması çok yaygındır Anadolu’da ölünün dinsel törenle ve yemekle anıldığı belirli günler vardır Bunların başında ölünün kırkıncı elliikinci günleriyle yılı gelmektedir Daha seyrek olmakla beraber üçüncü ve yedinci günlerde de ölü belli bir biçimde anılmaktadır Aslında belli sayıların karşıladığı bu tür günler sözkonusu sayılara kazandırılmış olan dinsel büyüsel ve geleneksel niteliklerden dolayı önemsemişler giderek bir takım adetlerin bünyelerine ana öğe olarak yerleşmişlerdir Ölüm olayından sonra en önem verilen ve dikkat edilen davranış biçimi de yakınların gidenin ardından tuttuğu yasdır Yakınını kaybeden bir insanın bu olay karşısında duyduğu tepkiler şaşkınlık isyan ve acıdır yas Toplumsal ekonomik biyolojik ve duygusal yönden bağlı bulunduğumuz acı bir insanın kaybından duyduğumuz acı insancıl bir tepkidir Yas toplum tarafından bizim için önemli olarak tanımlanmış insanların ve yakınlarımızdan birinin kaybıyla duyulan acı ve üzüntüyü toplumsal kalıplar içinde ifade etmektir Toplumsal bir kurum niteliğinde olan yasla ilgili adetler bu adetlere bağlı işlemler kaçınmalar acı çekeni belli etme belirli bir süre yeni durumuna alıştırma acısını azaltma ve giderek bu durumundan çıkarma amacına yöneliktir Dünyanın her tarafında gerek ilkel gerekse yüksek kültürlerde bu amaçla uygulanan bir takım adetler ve törenler görülmektedir Cenaze kaldırıldıktan sonra gerçekleştirilen diğer bir uygulama da ölü yemeğidir Ölümle ilgili adet ve inanmaların önemli bir bölümünü oluşturan bu yemek bir yanıyla ölenin öte dünyada sürdürdüğü başka şeylerin yanı sıra yemeye ve içmeye de ihtiyacı olduğu tasarımını vurgularken bir yanıyla da ölüm olayına eşlik eden geçiş törenlerinin halk arasındaki gerekirliliğini açığa vurmaktadır Çünkü ölünün öte dünyaya uğurlanışının tam ve geçerli olabilmesi için dinsel kuralların ve işlemlerin yanı sıra geleneksel olayların da yerine getirilmesi gerekmektedir Aksi halde ölenin ruhunun geri de bıraktıklarını tedirgin edeceğine inanılmaktadır MEZAR TAŞLARI YAZILARI Mezar taşları gerek yapısal özellikleri gerekse üzerindeki yazıları ile Türk’ün zengin iç dünyasını ince beğenisini yüce düşüncesini gösteren en güzel örneklerdendir O mezar taşları ki yerine göre bir tarih yerine göre bir ağıt çok kere de ölenin dilinden duyulan acı ve elemli bir yankıdır Biçimlerinden yazılarından kişilikler ile kimlikler anlaşılır Kabristanlar birer müze mezar taşları da buralarda yatanların anıtı varlıklarının kanıtıdır Yaşlıların taşlarında kişilikler gençlerinkinde dünyaya doymamışlığın özlemi vardır Kimisi ecelinden kimisi umulmadık bir olaydan göçüp gitmiştir İyilikler güzellikler tüm acılığı çıplaklığı ile o taşlarda sergilenmiştir Okuyanda kimi gözyaşı kimi de derin bir düşünce görülür Bu düşünce karşısında gerçek felsefe o taşın başında yapılır Gelenekler görenekler toplumun sosyal yapısı da yer alır o taşlarda Dilekler istekler vardır onlarda Dünyanın hiçliği da anlaşılır o taşlarda Çalışmanın başarının gizi vardır üzerindeki satırlarda Eski Türklerde “Balbal” denirmiş bu taşlara Balballar kahramanlığını gösterirmiş eski Türklerin Bugünküler ise aynı ulusun yaşam felsefesini duygu ve düşüncesini evrene bakış açısını inancını dünya görüşünü koyuyor ortaya Aynı zamanda dil ürünlerinin güzel örnekleridir mezar taşları Dilciye tarihçiye folklorcuya felsefeciye edebiyatçıya zengin bir hazinedir hazine gibi sunulmuş büyük bir armağandır Kısaca söylemek gerekirse mezar taşları; tarih yapraklarıdır geçmişten gelen edebiyat sayfalarıdır Tarihin unutulmuş sayfaları bile vardır orada Yazık ki mezar taşları da zamana dayanamıyor zamanla yapılan savaşta egemenliğini yitiriyor doğadan silinip gidiyor Çağdaş uygarlık yarışı da dünkü mezarları bile eski sayıp ortadan kaldırıyor Biz insanlar ise ilgisiz vefasız varlıklarız Yarınki geleceğimizin mezar taşlarının başına gelenler olacağını nedense anlamıyoruz anlamak istemiyoruz Hergün biraz daha onlardan uzaklaşıyoruz geçmişimizden kopuyoruz Ben geçmişimizden af dilemenin bağışlanmanın yolu mezar taşlarını incelemekten geçer diyorum İnegöl Mezar Taşlarındaki yazıları bu duygular içinde derlemiş bulunuyorum İnegöl’de bulunan mezarlıklar; Şehitler Mezarlığı Kavaklaraltı Mezarlığı Mahmudiye Mezarlığı Orhaniye Mezarlığı Hastane Mezarlığı İstanbullu Hasan Mezarlığı Sanayi Mezarlığı adlarını taşımaktadırlar Aşağıda bu mezarlıklardaki mezar taşı yazılarından derlenmiş bir demet İlim ve Maarif ve Hem Vatanperver İdi Nesline Matuf İdi Bu Hizmeti Birakup Ahfadına İrtihal Darı Baka Eyledi Rahat Olsun Cihan İçre Ruhu Pak Ebedi Akuva Müftisi El Hacci Hafız Şakir Burcu Bey Ruhuna Fatiha 82 Senelik Muallim Doğumu 1854-Akuva’da Ölümü İnegöl’de 14 Temmuz 1926 Ey Birader! Dikkat Et Şu Mezarımın Taşına Akıllı İsen Gafil Olma Aklını Al Başına Sallanıp Gezer İdim Bak Ne Geldi Başıma Akıbet Turap Olup Taş Dikildi Başıma Rizeli Bayram Ruhuna Fatiha 04041935 Bakıp Geçme Ey Muhammed Ümmeti! Ölünün Diriden Bir Fatihadır Minneti Necdet Çelebi 1937-1982 Kurtuluş Savaşı Gazisi Hamdi Özşan 1899-1981 Ziyaretçi! Burada Emekli Yarbay Galip Aksoy Medfundur Ruhuna Fatiha 1908-1954 Bir Kamyon Yaktı Canımı Devrilip Akıttı Kanımı Hasret Bıraktı Annem İle Babamı Okuyunuz Taşımda Soldum 16 Yaşımda Beni Rahmetle Anın Ağlayın Başımda Ekrem Oğlu Kenan Akman 1960-1976