Elmalı, Kadışehri Lisan

LİSAN
türkçe anadil olup başka lisan bilen görülmemiştir şivesi ahıska ağzı dır yörede kullanılmayan bazı kelimeleri vardır "dığa" -"yekdi" gibi tanımlara baktım internetten gürcüce falan "çocuk" demek bizdede yaramazlık eden çocuğa deniyor behcet dayı sık kullanırdı"cırbağa"küçük lakin yaman kimse-" mazannı"ortalığı karıştıran yerinde duramaya-"gamo" kendini beğenmişgibi leri erzurum kafkasya tarafı cümlelelri"tırakoş"muhtemelen pontustan rumca olup üçüçcü demek olup(triakos)batı dillerinde ingilizcede de zaten tri üç demek bu uzun ismail ve ahı yusuftan sonra ailenin üçüncü çocuğu olan küçükağa(mustafa)dayının lakabı idi
Özgün cümle ler
En komik cumle TISTIMBIL cumlesi olup karnı iyice doymus demektirTavatir = aşırı iyi(arapça Tevatürabartılı söylenti)Gavrik=Kavisli,c harfi biçiminde olanİlıhdım kimi= balık istifi gibi ,aynı cins şeylerin bol miktarda birarada olmasıkavlanma = Büyüklenme (hükümdar sülalesi olan kayı lardan görünmeye çabalama)Devamsuz=saygısızAba=AnneAbal iii =AnneciiimAban gurban olsuuun=Seni çok seviyorum yavrucuğumTavsur=Fotoğraf(arapca Tasvir)Nenculağız=nekadar azonculağız=okadar azOncağız=azıcıkEcük=AzNaalem et=ne kadarTille=BastonCala=mısır kapcuğuHıncı hamur=sertbirşeyi kalmamışHarmutlama=soğuk suylan ılıştırmaKoçokollo=YaltaklanmaMusdurla nma=t enezül etmememe,büyüklenmeSitil=Küçük helkiÇalkama=AyranÇimecah=BanyoKağıtbez i=Pa tiskaSeklem=8Tenekeye kadar hububat alan çuval(Orta boy)Durik=Birkaç avuç tane alabilen torbaDöş=GöğüsDal=sırtGıç=AyakTa ğar=Büyü k su küpüAmbardami=KilerTekir=TekerTuluh=deri sıvı kabıKüsgü=ManivelaPinnik=KümesPingel=F ollu kTar=TünekKenkül=Alına sarkan saçCerek= kol kalınlığında uzun ağaçHaflenme=şüpheye düşme(Havf-Arapca İncitme korkusu)Şitendirme=Aklına solmaCazı =ortalığı karıştıran huysuz kocakarıneceddin=neyaptınnedecen=neyapacan Terpenmek= harekete geçmekTap=KuvvetFer=EnerjiMecal=İş yapabilme gücüKunkul= omuzKafdar=günahkar Uğuz=UyuşukCendek=İskeletÖjbe=İnat Şe rğada=Yaramaz çocukHudiklenme=HuylanmaGıkırcım soğuktan azaların duyarsızlaşmasıKatalama= kovalamaDolukma=Ağlayacak gibi olmaTumulma=İçinde kaybolmaEyce=İyiMedük=çayır patatesiPekleme=Temizleme(Pak lama)Ciliko soğan=yenmesi iyi bir cins soğanGıci=Sevimli kız çocuğuHacil olmak= mahcup olmakGıllanma=YuvarlanmaCısgal= Parmaklıklı kapıGıjgırmış=Haddinden fazla ekşimişHeleoti=Bıldırcıngavut=Un kavurmasıCil=Sulak alanlarda yetişen lifli bitkiÇılgısuz=utanmazArap davşani=SincapKenç=süt değişimi(ingilizce çenc,fransızca şanj*şanjman=hız değiştirici)cepci=Postacı (celp*yerine ulaştırma,arapça)Elöpen=KertenkeleGonur= Sarı msı(nharfisağırn)Çapar=Bozumsuİpdi=İ lkF ırfılik=PervaneAdamakıllı=FevkaladePahı l=Çek ememezlik(Arapça-Buhl)Goşik=Lokmaİgirmi=YirmiÇise=Çiğ Ci nni=DeliHınik=Ses teli problemliTeşi=İp büküme aracıZibil=ÇöpBayah=DeminSoku=Bulgur dövme dibeğiSeten=Bulgur dövme tekerleğiVala=Gelin yüz örtüsüKofik=Gelin başı halkasıCılga=PatikeAlğun=Su tüneliAşuh=Davar eklem kemiğiŞal=PantolonBorani=Şeker pancarı yemeğiTaslama=Kabak temeğiHaşıl=Çanak sos lu yemeklerHapek=sürgülü kapakZağar=Küçük köpek Pangulot=Kağıt para(Bank notfransızca)Yalloz=Haber taşıyanYalak=Tavukların su kabıYalak(mecazi)=YaltaklananYaver=Haksızl ığ ı destekleyenİrgalanma=SallanmaMengüç=Sevims iz Zabun=ZayıfGamga=Küçük KazıkMıh=ÇiviEcene=El keskisiDaşlama=Güreş te bir oyunDalap=Sığır çifleşme belirtisiCoruh=Kuru diri insanCenik=Kavgadan yılmayanTavli=EtliGıtmir=CimriNıhız=C imri (Başka tanımı)Badal=Merdiven ayaklığı,basamak(Pedal)Cici=Hoşagiden oyuncakDavarcuh=Deri çıkınGaragura basdi=Ateşli hastalık hayal görmesiAl basdi=Lohusa hayal görmesi8Vücudun zayıf düşmesinden dolayı)Cadi=Mısır ekmeğiEcinni=Psikolojik sorunluKıtirik ekmek=çıtır ekmekHış=Köpek tasmasıTor=Balık ağıÇipil=Çalı çırpıCılıp=İnce esnek çubukSabunkırtigi=kullanılıp küçülmüş sabunParpazlanma=SendelemeOcakkaşi=Ocak üstü rafŞüşelambası=camdan gaz lambasıGoşat=TavanEymece=Vücudun eklam yariCavramak=Gayret etmekGavut=Un kavurmasıBangir=ZenginBögür=Göğüsün yan tarafıGöggeçemen=Yeşil kertenkeleCice=akraba hanımıGelinbacı=YengeEgiş=hamur kazıyıcısıGırggal=Pratik inek bağlama aracıPetni=YemlikEvlek=öküzlerin bir kere eylenip dinlenene kadar sürülen ortalama tarla alanıgavar=Tarla içi kanalSüdük=ÇişKirpikli sahan=kenarı desenli tabakLengeri=derin tepsiGaftan=EntariLal=Konuşma özürlü(Ahraz)Külek=Ağaç KapKerti=BayatKesgenme=Kesici aletle vurmaya kalkışmaKılıçlama=Çaprazına konumluGön=Büyükbaş derisiSazah=Ayaz rüzgarıKezbi=Yaprak bitiKösni=KöstebekŞüjük=Süt ürünleri atık suyuGomba=TaklaHaze=Tamıtamına(arapça"Haza a") Bilor=Mercek(ArapçaBillur,şeffaf)Dacuh=H� �lk at garibesiDasdar=Ela dokuması sofra bezi(Yün)Cecim=El dokuması başörtüsü(Yün)Kumpe=Boynu kısa,kafası omuzlarna bitişik gibi olan Teknolojik cümleler Bükme =DireksiyonTütünnuh=EksozŞişirik=Balon Cin arabasi=Bisiklet70 li yıllarda radyoda ajanstan duyduğu zaman bir kadın kocasına "direksiyon deduğu nedüüür diye sornca kocasıda "bükme" diye cevaplayınca anam bükme deseye ey diye sitem ediyordu sonra kitle iletişim araçları yaygınlaşınca resmi türkçe yerel cümleleri unutturdu Yarel teknolojiKüci=Hasır dokuma tezgahı çubuğuKirkit=Dokuma yı sıklama aracı Sabunnuh=boynuzdan yapılmış mazı yağlama kabıMazı=Kağnı tekerlek dingiliKaraçöy=kağnı okuna kurulan yükleme aracıNat=Tırpan sapıCağ=kağnı yan destek ağacıGop=kağnı on ve arka tahtasıOk=Kağnı şasi siBoyunduruk=Koşum hayvanlarını kağnıya ya da saba a bağlaran ağaçÇitdemüri=Karasaban kazıcı ucuKılç=Karasaban dikey kazığıMaluh= karasaban pimiMuylu=Kağnı tekeri pimiGabdo= Saman sürükleme düzeneğiTapan=Tarla düzeltme aracıKotan=Pulluk Tarımsal cümlelerÇit=Karasaban Dıhız=Tava gelmemişMalama=kaba samanTığ=saman tane yığınıTec=samandan arınmışhububat yığınıHavzal=hububattaki ot tohumlarıHagos=Kotan ya da sabanın son iziÇit=KarasabanKolik öküz= boynuzları gösterişsiz öküzÇıtak öküz=Boynuzları gösterişli öküzCamuş=MandaBalak=bebek mandaGodik=biraz büyümüş mandaTosga=büyümüş mandaComba=genç mandaEramük=Yaşlı manda(dişi)Kartal=yaşlı manda(erkek)Çoroş= birden fazla çift koşum hayvanını tarım aracına koşmak(süper güçlü kağnı)Zoğ=Biçilmiş ekin demetiDüge=Büyük danayaşar dana= büyük dana(erkek) Sesli değişimli cümleler Söbe=SobaSöyteri=SoytarıTeref=TarafDe mür =DemirEşg=AşkDelmük=DemlikKöynek=Göm lek Keküç=ÇekiçMeymun=MaymunComart=Cömert Tut =DutKefaze=KepazeKöynek=GömlekKeküç=� �ekiç Degirman=Değirmenİliyoli=UluyolBöön=B ugün Büyük sesli uyumlu cümleler Terazi=TereziŞakir=ŞekirTaze=TezeMuhamme t= MehmetŞerafettin=ŞerefettinYaani=YaniM� �ca adele=MucedeleBu Tarz bizim genetik gıtlak yapımızı ve karekterimizi belli eden esas tır çünkü bize düzeltip kısaltın diyen yok niye böyle yapıyoruz demekki tabiatımız böyle
Deyimler
Yateruh aşşağı=rahat geçiniyoruz demek Tilkiler pahır sıçer=hava çok soğuk ,kuru ayaz Karali gögli yakacam=öyle göveceğimki vücudunda morartılar ve çürükler oluşacak Hanedar adam=yemek ikram etme erdemine sahip insan Mendilsüz oyner= Söz dinlemiyor,istediğini elde etmek için hücum ediyor Taaaooooo= iyi ama iş işten geçti anlamına Gelürsem deli ineen danasını çığnaduukimi cığnarım=Gelirsem fena döğerim Ergişilerin yanına beni bağırtma ula= Namehrem erkeklerin yanında bağırtma (suçumuzdan dolayı annemiz yakalamaya çalışırken ) Geçi dağda kıl çuvalda= Ortada verilşiş söz ya da ödenmiş para yok(Proje aşamasında)Boz daş beni BANGİR etdi=Değirmen beni okadar zengin etti ki holdink gibi oldum(beyazımsı taş un öğüte öğüte)"Yongayla kaşınmak"parasızlık çekmek demektirYüregim böyüdi= uyku öncesi dalgınlaşmakDesinner hışonun hançarı var=gösteriş için iş yapmaSizleri görünce kakat olerim=sizlerin başarılarını görrdükçe sevinç ve gururumdan uçuyorumGort yaldurer=Zor işler yaptırıyor(GortCil dediğmiz zor yalunan bitkinin diğer adı)Gün verer işşıh vermer=Baskı uyguluyorZırzayı zorler=Kendisine kapalı olanı istemekte ısrar ediyorMedder düşdüm=gücüm tükendiCigerli=DuygusalSiçandan doğan davarcuh keser=Genetik kod una göre davranırHarmana giren porsuh dirgene dayanur=Süreç içinde açığa çıkarAyahlari şal toher=Telaşlı,Ayakları dolaşıyorBene turap turap oleller=Bana alçakgönüllü davranıyorlar(Turab,Arapça ,toprak)dabanıma gav yaktı=isteğini benden almak için acele ettirdi

Kaynak : Wikipedia