Diyarbakır (Merkez) Camiler, Kiliseler Ve Sinagoglar

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-20-2012

Camiler, Kiliseler ve Sinagoglar

Ulu Camii

Çok sağlam, kara taştan yapılmış, Anadolu'nun en eski camiilerindendir

M

S

639 yılında islam orduları Diyarbakır'ı fethedince Mar-Toma Kilisesi'nin camiiye çevrilmesiyle kurulmuştur

islam aleminde 5

Haremşerif olarak tanınmaktadır

Duvarlarında birçok uygarlığın kitabesi bulunmaktadır

Safa Camii

Palu (Parlı) Camii ismi de verilen yapı 1532 yıÂ*lında yapılmış bir Akkoyunlu eseridir

Çini ve motiflerle süslenÂ*miş çok zarif olan minaresinin son zamanlara kadar kılıfla muhafaza edildiği söylenmektedir

Batısında büyük Hekim Muslihiddin-i Lari'nin mezarı vardır

Behram Paşa Camii

Behram Paşa Camii, 1572 yılında Diyarbakır Valisi Behram Paşa tarafından Mimar sinan'a yaptırılmış Osmanlı eseridir

camiinin yapımına kapısı üzerindeki kitabesine göre 972 (1564-65) yılında başlamış ve 980 (1572) tarihinde tamamlamıştır

Ayrıntılarıyla Diyarbakır'ın yerel mimarisini yansıtan yapı, boyutlarıyla İstanbul'daki sadrazam camilerinden geri kalmıyor Caminin çok süslü minberi bir sanat harikasıdır

Tamamen kesme taştan yapılmıştır

tek kubbeli bir yapıdır

Sakıflı son cemaat yeri, aynı üslupta yapılmış önündeki şadırvanı ile sütunlu bir saray girişini anımsatmaktadır

Bu tip sakıflı girişlere Osmanlı Dönemi yapılarında rastlanmakla birlikte burada olanakların sonuna kadar zorlandığını görüyoruz

Güneye özgü taş işçiliğinin eklenmesi, yerel özelliklerin katılmasıyla Osmanlı Mimarisinin ana şemalar kalmakla beraber bulunduğu yerlerde yerli geleneklerle beslenerek, az da olsa değişik bir karaktere büründüğünü izlemekteyiz

Giriş kapısının üstündeki sağ ve sol sahanların ters düzeninin bugünkü inÂ*şaatlarda kullanılan modern sıkıştırma usulünün günümüzden 400 sene önce taş inşaatına tatbiki suretiyle yapılması fen adamlarıÂ*nın dikkatini çekmekte ve takdirini kazanmaktadır

5 Mayıs 1828'de Behram Paşa Camisi minaresine yıldırım düştü ve ancak 1930'da onarılabildi

Nebi Camii

Akkoyunlu eseri olup, 15

yüzyıldan kalma taşla örtülü tek kubbeli bir camiidir

Minaresinde Muhammed'den (Kaalen Nebiye) diye bahseden kitabelerin çokluğundan dolayı Nebi veya Peygamber Camii denildiği sanılmaktadır

1530 yılında Hacı Hüseyin adlı bir kasap tarafından yaptırılan minareÂ*si 1960 yılında Vakıflar Genel Müdürlüğü'nce yeri değiştirilerek onarılmıştır

Fatihpaşa Camii

Kurşunlu Camii'de denilmektedir

1516-1520 yılları arasında şehrin ilk Osmanlı valisi Diyarbakır'lı Bıyıklı Mehmet Paşa tarafından yaptırılmıştır

ilk Osmanlı eseriÂ*dir

Duvarları çok güzel Osmanlı çinileri ile kaplıdır

Mihrabı ve minÂ*beri görkemli bir sanat yapıtı olan camii'nin ayrıntıları Selçuklu tarzındadır

Cumhuriyet devrinde onarılan camii'nin yanında bir de türbe vardır

Daha once çok geniş olan cami havlusu doksanlarin ortasinda bölunmustur

Cami bunyesinda bir kÃ»mbette bulunmaktadir

Hüsrevpaşa Camii

Osmanlı devri Diyarbakır ValileÂ*rinin ikincisi olan Hüsrevpaşa tarafından 1512-1528 tarihleri araÂ*sında yaptırılmıştır

Bina önce Üsreviye Medresesi adı ile yaptırılmıştır

Kesme taştan yaptırılmış olan minaresi Selçuklu tarÂ*zında olup, sarkıtlarla süslüdür

Melik Ahmet Camii

Melik Ahmet Paşa tarafından 17

Yüzyılda yaptırılmıştır

Tümü çiniden yapılmış mihrabı çok ilgi çeÂ*kicidir

Minaresine yarıya kadar birbirini görmeyen iki merdivenÂ*le çıkılır, yarıda bu iki merdiven birleşir

Kaidesinin süslemeciliği oldukça inceliklidir

Çini mozaiklerle süslü kabartmalar ince ve ustalıklı bir beğeni örneğidir

İskender Paşa Camii (Merkez)

Diyarbakır'da İskender paşa Mahallesi'nde bulunan bu camiyi Diyarbakır'da 14 yıl valilik yapan İskender Paşa 1551 yılında yaptırmıştır

Bazı yazmalarda bu caminin Mimar Sinan eseri olduğuna dair bilgiler bulunuyorsa da Mimar Sinan'ın eserlerini derleyen TuhfetÃ»l Mimarin'de ismi geçmemektedir

Osmanlı mimarisinde belirli bir plan tipinin uygulandığı bu caminin önünde şadırvanı, doğusunda da türbesi bulunmaktadır

Son cemaat yeri dört sütun ve köşelerdeki L şeklinde ayakların taşıdığı beş bölümden meydana gelmiştir

Sivri kemerlerle birbirine bağlanmış olan sütunların başlıkları oldukça sadedir

Kare planlı, 14,76 x 14,76 m ölçüsündeki ibadet mekanının üzeri merkezi bir kubbe ile örtülüdür

Buradaki tromplar da çok aşağıdan başlamakta ve ortası bir çizgi ile ikiye ayrılmaktadır

Trompların arası da birer kemerle birbirlerine bağlanmıştır

Bu tromplara dayanan kubbe dışarıdan onaltıgen bir kasnağa oturmaktadır

Mihrap taştan olup mukarnaslıdır

Osmanlı mihraplarının bir benzeridir

Minber orijinalliğinden uzaklaşmış ahşap bir eserdir

İskender Paşa Camisi Erken Osmanlı devri mimarisinin özelliklerini taşımasına rağmen, bir bakıma da Diyarbakır camilerinin etkisinde kalarak yapılmıştır

Caminin sol tarafına silindirik gövdeli, tek şerefeli taş minare eklenmiştir

Dört Ayaklı Minare

Akkoyunlu Kasım Han tarafından yaptırılan Şeyh mutahhar CaÂ*mii'sinin dört ayaklı minaresi yekpare dört sütun üzerinde inşaa edilmiş ilginç anıtlardandır

Minarenin sütunları altından yedi defa geçenin her dileğinin yerine geldiğine inanılır

Mes'udiye Medresesi

Ulu Camii'nin kuzeyinde ve camiÂ*i'ye bitişiktir

1198 yılında Artuklu Melikül Mesut Kutbudin Ebu Muzaffer Sokman zamanında inşaasına başlandığı üzerindeki kiÂ*tabeden anlaşılmaktadır

Motif ve kitabeleriyle çok değerli bir sanat eseri olan medresenin avlusundaki mihrabın iki yanına ustaca yerÂ*leştirilmiş döner taş sutünlar binanın herhangi bir yerinde meyÂ*dana gelecek çökmeyi veya kaymayı tespit için konulmuştur

Bina kesme taştan iki katlı olarak yapılmıştır

Mesudiye medresesi içinde öğrenim yapılan Anadolu'nun ilk üniversitesidir

Zenciriye Medresesi

Sincariye Medresesi'de denilir

Bina 1198 yılında yapılmış olup, mimarının adı isa Ebu Dirhem'dir

Meryemana Kilisesi

3

Yüzyıldan kalmadır

Zamanla birÂ*çok onarım görmüş olup, Bizans devrinden kalma mihrabı, RoÂ*ma biçimi kapısı ilginçtir

Kilisede bazı azizlerin türbesi bulunmaktadır

Şehrin en güzel Süryani Kadim Yakubi mezÂ*hebi kilisesidir

Diğer bir kilisede Keldani Kilisesidir

Diğer Önemli Camiler

Ömer Şaddat Camii, Kadı Camii, Hacı Büzürk Camii, Arap Şeyh Camii, Lala Kasım Camii, Kurt İsmail Paşa Camii şehrin diğer önemli camileridir

Kaynak : Wikipedia

08-20-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Diyarbakır (Merkez) Camiler, Kiliseler Ve Sinagoglar Camiler, Kiliseler ve Sinagoglar Ulu Camii Çok sağlam, kara taştan yapılmış, Anadolu'nun en eski camiilerindendir MS 639 yılında islam orduları Diyarbakır'ı fethedince Mar-Toma Kilisesi'nin camiiye çevrilmesiyle kurulmuştur islam aleminde 5 Haremşerif olarak tanınmaktadır Duvarlarında birçok uygarlığın kitabesi bulunmaktadır Safa Camii Palu (Parlı) Camii ismi de verilen yapı 1532 yıÂlında yapılmış bir Akkoyunlu eseridir Çini ve motiflerle süslenÂmiş çok zarif olan minaresinin son zamanlara kadar kılıfla muhafaza edildiği söylenmektedir Batısında büyük Hekim Muslihiddin-i Lari'nin mezarı vardır Behram Paşa Camii Behram Paşa Camii, 1572 yılında Diyarbakır Valisi Behram Paşa tarafından Mimar sinan'a yaptırılmış Osmanlı eseridir camiinin yapımına kapısı üzerindeki kitabesine göre 972 (1564-65) yılında başlamış ve 980 (1572) tarihinde tamamlamıştır Ayrıntılarıyla Diyarbakır'ın yerel mimarisini yansıtan yapı, boyutlarıyla İstanbul'daki sadrazam camilerinden geri kalmıyor Caminin çok süslü minberi bir sanat harikasıdır Tamamen kesme taştan yapılmıştır tek kubbeli bir yapıdır Sakıflı son cemaat yeri, aynı üslupta yapılmış önündeki şadırvanı ile sütunlu bir saray girişini anımsatmaktadır Bu tip sakıflı girişlere Osmanlı Dönemi yapılarında rastlanmakla birlikte burada olanakların sonuna kadar zorlandığını görüyoruz Güneye özgü taş işçiliğinin eklenmesi, yerel özelliklerin katılmasıyla Osmanlı Mimarisinin ana şemalar kalmakla beraber bulunduğu yerlerde yerli geleneklerle beslenerek, az da olsa değişik bir karaktere büründüğünü izlemekteyiz Giriş kapısının üstündeki sağ ve sol sahanların ters düzeninin bugünkü inÂşaatlarda kullanılan modern sıkıştırma usulünün günümüzden 400 sene önce taş inşaatına tatbiki suretiyle yapılması fen adamlarıÂnın dikkatini çekmekte ve takdirini kazanmaktadır 5 Mayıs 1828'de Behram Paşa Camisi minaresine yıldırım düştü ve ancak 1930'da onarılabildi Nebi Camii Akkoyunlu eseri olup, 15 yüzyıldan kalma taşla örtülü tek kubbeli bir camiidir Minaresinde Muhammed'den (Kaalen Nebiye) diye bahseden kitabelerin çokluğundan dolayı Nebi veya Peygamber Camii denildiği sanılmaktadır 1530 yılında Hacı Hüseyin adlı bir kasap tarafından yaptırılan minareÂsi 1960 yılında Vakıflar Genel Müdürlüğü'nce yeri değiştirilerek onarılmıştır Fatihpaşa Camii Kurşunlu Camii'de denilmektedir 1516-1520 yılları arasında şehrin ilk Osmanlı valisi Diyarbakır'lı Bıyıklı Mehmet Paşa tarafından yaptırılmıştır ilk Osmanlı eseriÂdir Duvarları çok güzel Osmanlı çinileri ile kaplıdır Mihrabı ve minÂberi görkemli bir sanat yapıtı olan camii'nin ayrıntıları Selçuklu tarzındadır Cumhuriyet devrinde onarılan camii'nin yanında bir de türbe vardırDaha once çok geniş olan cami havlusu doksanlarin ortasinda bölunmusturCami bunyesinda bir kÃ»mbette bulunmaktadir Hüsrevpaşa Camii Osmanlı devri Diyarbakır ValileÂrinin ikincisi olan Hüsrevpaşa tarafından 1512-1528 tarihleri araÂsında yaptırılmıştır Bina önce Üsreviye Medresesi adı ile yaptırılmıştır Kesme taştan yaptırılmış olan minaresi Selçuklu tarÂzında olup, sarkıtlarla süslüdür Melik Ahmet Camii Melik Ahmet Paşa tarafından 17 Yüzyılda yaptırılmıştır Tümü çiniden yapılmış mihrabı çok ilgi çeÂkicidir Minaresine yarıya kadar birbirini görmeyen iki merdivenÂle çıkılır, yarıda bu iki merdiven birleşir Kaidesinin süslemeciliği oldukça inceliklidir Çini mozaiklerle süslü kabartmalar ince ve ustalıklı bir beğeni örneğidir İskender Paşa Camii (Merkez) Diyarbakır'da İskender paşa Mahallesi'nde bulunan bu camiyi Diyarbakır'da 14 yıl valilik yapan İskender Paşa 1551 yılında yaptırmıştır Bazı yazmalarda bu caminin Mimar Sinan eseri olduğuna dair bilgiler bulunuyorsa da Mimar Sinan'ın eserlerini derleyen TuhfetÃ»l Mimarin'de ismi geçmemektedir Osmanlı mimarisinde belirli bir plan tipinin uygulandığı bu caminin önünde şadırvanı, doğusunda da türbesi bulunmaktadır Son cemaat yeri dört sütun ve köşelerdeki L şeklinde ayakların taşıdığı beş bölümden meydana gelmiştir Sivri kemerlerle birbirine bağlanmış olan sütunların başlıkları oldukça sadedir Kare planlı, 14,76 x 14,76 m ölçüsündeki ibadet mekanının üzeri merkezi bir kubbe ile örtülüdür Buradaki tromplar da çok aşağıdan başlamakta ve ortası bir çizgi ile ikiye ayrılmaktadır Trompların arası da birer kemerle birbirlerine bağlanmıştır Bu tromplara dayanan kubbe dışarıdan onaltıgen bir kasnağa oturmaktadır Mihrap taştan olup mukarnaslıdır Osmanlı mihraplarının bir benzeridir Minber orijinalliğinden uzaklaşmış ahşap bir eserdir İskender Paşa Camisi Erken Osmanlı devri mimarisinin özelliklerini taşımasına rağmen, bir bakıma da Diyarbakır camilerinin etkisinde kalarak yapılmıştır Caminin sol tarafına silindirik gövdeli, tek şerefeli taş minare eklenmiştir Dört Ayaklı Minare Akkoyunlu Kasım Han tarafından yaptırılan Şeyh mutahhar CaÂmii'sinin dört ayaklı minaresi yekpare dört sütun üzerinde inşaa edilmiş ilginç anıtlardandır Minarenin sütunları altından yedi defa geçenin her dileğinin yerine geldiğine inanılır Mes'udiye Medresesi Ulu Camii'nin kuzeyinde ve camiÂi'ye bitişiktir 1198 yılında Artuklu Melikül Mesut Kutbudin Ebu Muzaffer Sokman zamanında inşaasına başlandığı üzerindeki kiÂtabeden anlaşılmaktadır Motif ve kitabeleriyle çok değerli bir sanat eseri olan medresenin avlusundaki mihrabın iki yanına ustaca yerÂleştirilmiş döner taş sutünlar binanın herhangi bir yerinde meyÂdana gelecek çökmeyi veya kaymayı tespit için konulmuştur Bina kesme taştan iki katlı olarak yapılmıştır Mesudiye medresesi içinde öğrenim yapılan Anadolu'nun ilk üniversitesidir Zenciriye Medresesi Sincariye Medresesi'de denilir Bina 1198 yılında yapılmış olup, mimarının adı isa Ebu Dirhem'dir Meryemana Kilisesi 3 Yüzyıldan kalmadır Zamanla birÂçok onarım görmüş olup, Bizans devrinden kalma mihrabı, RoÂma biçimi kapısı ilginçtir Kilisede bazı azizlerin türbesi bulunmaktadır Şehrin en güzel Süryani Kadim Yakubi mezÂhebi kilisesidir Diğer bir kilisede Keldani Kilisesidir Diğer Önemli Camiler Ömer Şaddat Camii, Kadı Camii, Hacı Büzürk Camii, Arap Şeyh Camii, Lala Kasım Camii, Kurt İsmail Paşa Camii şehrin diğer önemli camileridir Kaynak : Wikipedia