Prof. Dr. Sinsi
|
27 Mayıs Darbesi Mill Birlik Komitesi İktidarı
Mill Birlik Komitesi iktidarı
Harekat
Başkent Ankara'yı ele geçirmek için Tümgeneral Selahattin Kaplan komutasındaki 28 Tümen, Tuğgeneral Yusuf Demirdağ komutasındaki Zırhlı Eğitim Merkezi (Etimesgut), Süvari Yarbay Reşit Çölok komutasındaki 43 Süvari Alayı, Binbaşı Hakkı Bozkaya komutasındaki Tank Taburu (Harp Okulu arkası) gibi birliklerin ikna edilmesi ya da etkisizleştirilmesi gerekirdi [69]
23 Mayıs Pazartesi, harekat tarihi 25 Mayıs 1960 olarak kararlaştırılmış ve parolalar belirlenmiştir: zamanında gerçekleşirse "Dündar Seyhan'ın oğlu sınıfını geçti ", ertelendiği takdirde "Dündar Seyhan'ın oğlu bütünlemeye kaldı "[69]
27 Mayıs 1960 sabah saat 3 15'te piyade birlikleri ve süvari grubu, 3 30'da tanklar hareket etti Saat 4 36'da [23] Albay Alparslan Türkeş tarafından radyoda okunan ilk bildiri ile harekat bütün Türkiye ve dünyaya ilan edildi [70]
İlk olarak Tuğgeneral Yusuf Demirdağ evinden alınıp Harp Okulu'na getirilmiş ve nezarethaneye kapatılmıştır Bundan sonra Refik Koraltan getirilmiştir 2 Ordu komutanı Orgeneral Suat Kuyaş da enterne edilmiştir Celal Bayar Çankaya Köşkünde Veteriner Tuğgeneral Burhanettin Uluç, Topçu Yarbay Abdullah Tardu, Kurmay Albay Sami Küçük tarafından gözaltına alınmıştır Bu arada komite üyelerinden Cumhurbaşkanlığı Muhafız Alayı komutanı Kurmay Albay Osman Köksal da yanlışlıkla içeriye kapatılmıştır [71]
Adnan Menderes Eskişehir'den Konya'ya gitmek üzere Kütahya'ya geçtiğinde Keşif Tabur komutanı Agasi Şen ve Binbaşı Muhsin Batur tarafından gözaltına alınmış ve Ankara'ya getirilmiştir Darbenin ilk günü, Bayar, Menderes, Koraltan, Fatin Rüştü Zorlu ve Başbakanlık Müsteşarı Ahmet Salih Korur ve diğer hükümet üyeleri Harp Okulunda, öğrenciler tarafından darp edilmişler ve enterne edilmişlerdir [71] İçişleri Bakanı Namık Gedik ise tutuklu olduğu odanın penceresinden aşağıya atılarak intihar ettiği söylenmiş ve ailesi de onu kabullenmiştir Fakat öldürüldüğünü savunanlar da mevcuttur [72][73]
Cemal Gürsel, İstanbul Yeşilköy Asker Havaalanı'ndan kalkan C-47 ile İzmir Karşıyaka Bostanlı'daki evinden alınıp saat 11 30'da Ankara'ya Harp Tarih binasına gelmiş ve saat 16'da radyoda konuşma yapmıştır [74]
27 Mayıs 1960'tan, seçimlerin yapılarak normal yaşama geçildiği 15 Ekim 1961 yılına kadar geçen süre, askerin Milli Birlik Komitesi (MBK) eliyle cunta olarak iktidarda olduğu dönemdir Bu dönemde Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin anayasal bütün hak ve yetkileri 38 subaydan kurulu MBK'nin eline geçti MBK ülkeyi yayımladığı tebliğlerle askeri cunta olarak idare etmiştir
3 numaralı Tebliğ ile her türlü siyasi parti neşriyat ve faaliyetleri, gösteri yürüyüşleri ve her türlü toplantı yasaklanmıştır MBK faaliyetlerinin aksamaması için telsiz ve telefon görüşmelerini kısıtlayan 4 ve 5 numaralı Tebliğlerden sonra, ordunun görevini açıklayan 6 numaralı Tebliğ yayımlanmıştır 6 numaralı Tebliğin ilk fıkrasında,
"Türk Ordusu bir kere daha tarihi bir vazife karşısında bulunuyor Bu vazife; dahilde memleketi buhran ve felakete sürüklemek isteyen hırslı politikacıların elinden kurtarmaktır" demektedir
Aynı şekilde 13 ve 32 numaralı Tebliğlerde bu darbenin yapılış gerekçeleri şöyle yer bulmuştur:
"Biz vatandaşları birbirine düşürecek bir kardeş kavgasını önlemek için bu işe giriştik" "Milli İnkılap, hiçbir şahsın, hiçbir zümrenin lehine yapılmış bir hareket değildir Muhterem halkımızın, köylü ve işçilerimizin demokrasiye kavuşması, hak ve hürriyetinin teminatı, iktisadi kalkınması, ana prensibimizdir Vatandaşların hususi işlerinde ve her türlü çalışma yerlerinde, kardeşlik duyguları ve huzur içinde bulunmaları esastır "
İsmet İnönü'nün Mebusevleri Ayten sokak (no 22)'taki evi de koruma altına alınmıştır
MBK üyelerinden Muzaffer Karan ve Fikret Kuytak öteden beri CHP genel sekreteri İsmail Rüştü Aksal ile temas halindeydiler Darbeden sonra bunlarla aynı grubu oluşturan Refet Aksoyoğlu, Suphi Gürsoytrak ve Ahmet Yıldız ile birlikte CHP ile irtibatlı olarak çalışmışlardır [75]
İsmet Paşa, gerdeğe girecek bir delikanlı gibi iktidar için sabırsızlanıyor (Cemal Gürsel)
CHP'deki atmosferi "Aman ne iyi, asker geldi memkeleti kurtardı" olarak tanımlamıştır [76]
Onar Komisyonu
27 Mayıs sabahı, askerler; İstanbul Üniversitesi'nden Sıddık Sami Onar, Hıfzı Veldet Velidedeoğlu, Naci Şensoy, Ragıp Sarıca, Tarık Zafer Tunaya, Hüseyin Nail Kubalı ve İsmet Giritli'yi asker bir uçakla Ankara'ya getirmişlerdir [77]
28 Mayıs günü komisyona Ankara'da iştirak eden Muammer Aksoy, İlhan Arsel ve Bahri Savcı ile birlikte yeni bir anayasa taslağını hazırlamak için çalışmalara başlamışlardır Başkanlığına getirilen Sıddık Sami Onar'ın adıyla "Onar Komisyonu" olarak anılmıştır [78][79]
"Hürriyet Şehitleri"
Mill Birlik Komitesi, DP'liler hakkında daha sonradan doğru olmadığı anlaşılan bazı haberler yaymaya başlamıştı MBK, Demokrat Partililerin yurtdışına kaçarken yakalandığını ve beraberlerinde 12 uçak dolusu altın, mücevherat ve parayı kaçırmakta iken yakalandığını iddia etti [80] Komite ayrıca 28 Nisan - 27 Mayıs 1960 arasında yüzlerce gencin öldürüldükten sonra kamyonlarla mezarlıklara getirilip gizlice gömüldüğünü ve bir kısmının hayvan yemi yapılan makinelerde kıyılarak toz haline getirildiğini öne sürmüş ve bu gençler "Hürriyet Şehitleri" olarak adlandırılmıştır [80][81]2 Haziran 1960'ta İstanbul Üniversitesi rektörü Sıddık Sami Onar, Üniversitesi Yönetim Kurulu'nun memleketi hürriyete kavuşturmak için şehit düşenler adına anıt inşa etmeye karar verdiğini açıklamıştır 3 Haziran'da MBK Hürriyet Şehitlerimizin tesbiti işine *****lı Kuvvetlerimizin idareyi aldığı andan itibaren ehmmiyetle devam edilmektedir diyen bir tebliğ yayınlamıştır [81]
Fakat gençlerin cesetleri hiç ortaya çıkmayınca, 9 Haziran'da Sıddık Sami Onar Naaşları belki bulamayacağız ama ölülerimiz vardır diye konuşmuştur 10 Haziran'da 28 Nisan olayının kurbanı Turan Emeksiz, tanktan düşerek ezilen İstanbul Lisesi öğrencisi Nedim Özpolat, 27 Mayıs'ta kaza kurşunuyla ölen Harp Okulu öğrencisi Teğmen Ali İhsan Kalmaz, Ersan Özey ve Sökmen Gültekin'in naaşları Anıtkabir'deki "Hürriyet Şehitliği"ne nakledilmiştir
MBK üyelerinin kimlikleri 18 Haziran 1960'ta açıklanmıştır Yurt dışında bulunan gizli komite mensupları Dündar Seyhan, Talat Aydemir, Sadi Koçaş komiteye girmemişlerdir
Mill Birlik Komitesi üyeleri#
İsim
27 Mayıs 1960'ta görevi
Sonraki görevi
1
Orgeneral Cemal Gürsel
İzmir'de zorunlu izinli
26 Ekim 1961'de Cumhurbaşkanı
2
Tuğgeneral İrfan Baştuğ
Genelkurmay Başkanlığı Personel Başkanı
12 Eylül 1960'ta trafik kazasında öldü
3
Tuğgeneral Sıtkı Ulay
Harp Okulu Komutanı
Cumhuriyet Senatosu Tabi Üyesi
4
Tümgeneral Cemal Madanoğlu
KKK Lojistik Başkanı
Cumhuriyet Senatosu Tabi Üyesi (Katılmadan istifa)
5
Kurmay Albay Ekrem Acuner
KKK Harekat Şube Müdürü
Cumhuriyet Senatosu Tabi Üyesi
6
Kurmay Yarbay Refet Aksoyoğlu
KKK Harekat Şubesi
Cumhuriyet Senatosu Tabi Üyesi
7
Kurmay Albay Mucip Ataklı
Kara Harp Akademisi öğretmeni
Cumhuriyet Senatosu Tabi Üyesi
8
Hava Kurmay Binbaşı Emanullah Çelebi
Hava Harp Akademisi öğrencisi
Cumhuriyet Senatosu Tabi Üyesi
9
Kurmay Yarbay Vehbi Ersü
43 Süvari Alay II Grup Komutanı
Cumhuriyet Senatosu Tabi Üyesi
10
Kurmay Binbaşı Suphi Gürsoytrak
1 Ordu Topçu Komutanlığı 608 Topçu Taburu
Cumhuriyet Senatosu Tabi Üyesi
11
Kurmay Yarbay Kadri Kaplan
Mill Savunma Bakanlığı Genel Sekreterliği Harekat Subayı
Cumhuriyet Senatosu Tabi Üyesi
12
Kurmay Yarbay Suphi Karaman
KKK Personel Başkanlığı Erkan Şube Müdürü
Cumhuriyet Senatosu Tabi Üyesi
13
(Kurmay) Yüzbaşı Kamil Karavelioğlu
Kara Harp Akademisi öğrencisi
Cumhuriyet Senatosu Tabi Üyesi
14
Kurmay Albay Osman Köksal
Cumhurbaşkanlığı Muhafız Alayı Komutanı
Cumhuriyet Senatosu Tabi Üyesi
15
Kurmay Albay Fikret Kuytak
KKK Harekat Şube Müdürü
Cumhuriyet Senatosu Tabi Üyesi
16
Kurmay Albay Sami Küçük
Genelkurmay V Subesi
Cumhuriyet Senatosu Tabi Üyesi
17
Kurmay Yarbay Sezai Okan
Genelkurmay Başkanlığı Pl ve Prens Şubesi
Cumhuriyet Senatosu Tabi Üyesi
18
Orgeneral Fahri Özdilek
1 Ordu Komutanı
Cumhuriyet Senatosu Tabi Üyesi
19
Kurmay Binbaşı Mehmet Özgüneş
61 Tümen Topçu Komutanlığı
Cumhuriyet Senatosu Tabi Üyesi
20
Deniz Kurmay Binbaşı Selahattin Özgür
Deniz Harp Akademisi öğrencisi
Cumhuriyet Senatosu Tabi Üyesi
21
Kurmay Binbaşı Şükran Özkaya
3 Zırhlı Tugay Piyade Tabur Konumtanı
Cumhuriyet Senatosu Tabi Üyesi
22
Hava Kurmay Albay Haydar Tunçkanat
Hava Harp Akademisi öğretmeni
Cumhuriyet Senatosu Tabi Üyesi
23
Kurmay Yarbay Ahmet Yıldız
4 Tümen 13 Topçu Taburu Komutanı
Cumhuriyet Senatosu Tabi Üyesi
24
Kurmay Albay Muzaffer Yurdakuler
Genelkurmay Başkanlığı Özel P P Şubesi Müdürü
Cumhuriyet Senatosu Tabi Üyesi
25
Kurmay Albay Alparslan Türkeş
KKK NATO Şubesi Müdürü
13 Kasım 1960'ta Yeni Delhi hükümet müşaviri
26
Kurmay Yarbay Orhan Kabibay
13 Kasım 1960'ta Brüksel hükümet müşaviri
27
Kurmay Binbaşı Orhan Erkanlı
13 Kasım 1960'ta Mexico City hükümet müşaviri
28
Deniz Kurmay Binbaşı Münir Köseoğlu
13 Kasım 1960'ta Stokholm hükümet müşaviri
29
Kurmay Yarbay Mustafa Kaplan
13 Kasım 1960'ta Lizbon hükümet müşaviri
30
Tank Binbaşı Muzaffer Karan
Tank Taburu Harekat ve Eğitim Subayı
13 Kasım 1960'ta Oslo hükümet müşaviri
31
Kurmay Binbaşı Şefik Soyuyüce
13 Kasım 1960'ta Kopenhag hükümet müşaviri
32
Piyade Binbaşı Fazıl Akkoyunlu
Genelkurmay Başkanlığı Muhafız Taburu Komutanı
13 Kasım 1960'ta Kabil hükümet müşaviri
33
Deniz Kıdemli Yüzbaşı Rıfat Baykal
13 Kasım 1960'ta Tel-Aviv hükümet müşaviri
34
Kurmay Binbaşı Dündar Taşer
13 Kasım 1960'ta Rabat hükümet müşaviri
35
Kurmay Yüzbaşı Numan Esin
13 Kasım 1960'ta Madrid hükümet müşaviri
36
Kurmay Yüzbaşı İrfan Solmazer
13 Kasım 1960'ta Lahey hükümet müşaviri
37
Kurmay Yüzbaşı Muzaffer Özdağ
13 Kasım 1960'ta Tokyo hükümet müşaviri
38
Jandarma Yüzbaşı Ahmet Er
13 Kasım 1960'ta Trablusgarp hükümet müşaviri
24 Hükümet - 1 Milli Birlik Komitesi Hükümeti (30 Mayıs 1960 - 5 Ocak 1961)Görev
İsim
Tarih
Devlet Başkanı, Başvekil ve Mill Müdafaa Vekili
Devlet Vekili ve Başvekili Yardımcısı
Devlet Vekili
Devlet Vekili
Dahiliye Vekili
Adliye Vekili
Hariciye Vekili
Maliye Vekili
Maarif Vekili
Mill Müdafaa Vekili
Nafia Vekili
Ticaret Vekili
Sıhhat ve İçtim Muavenet Vekili
Gümrük ve İnhisarlar Vekili
Ziraat Vekili
Münakat Vekili
Çalışma Vekili
Sanayi Vekili
Basın-Yayın ve Turizm Vekili
İmar ve İskan Vekili
Cemal Gürsel
Fahri Özdilek
Amil Artus
Hayri Mumcuoğlu - Şefik İnan
Muharrem İhsan Kızıloğlu
Abdullah Gözübüyük - Amil Artus
Selim Sarper
Ekrem Alican - Kemal Kurdaş
Fehmi Yavuz - Bedrettin Tuncel
Fahri Özdilek - Hüseyin Ataman
Daniş Koper - Mukbil Gökdoğan
Cihat İren - Mehmet Baydur
Nusret Karasu - Ragıp Üner
Fethi Aşkın
Feridun Üstün - Osman Tosun
Sıtkı Ulay
Cahit Talas - Raşit Beşerler
Muhtar Uluer - Şahap Kocatopçu
Zühtü Tarhan
Orhan Kubat - Fehmi Yavuz
22 Ekim 1960
6 Eylül 1960
6 Eylül 1960
27 Ağustos 1960
26 Aralık 1960
10 Eylül 1960
9 Haziran 1960
22 Ekim 1960
12 Eylül 1960
6 Eylül 1960
29 Ağustos 1960
6 Eylül 1960
6 Eylül 1960
27 Ağustos 1960
Kaynak : Wikipedia
|