İshak Paşa Sarayında Kitabe Ve Kitabelikler

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-19-2012

Kitabe ve Kitabelikler
İshak Paşa Sarayında, bitkisel, geometrik ve figürlü süslemelerin yanı sıra, duvar yüzeylerini hareketlendirmek amacıyla, dekoratif amaçlı kullanılan kitabelere de geniş yer verilmiştir

Dekoratif amaçlı ele alınmasının yanı sıra yapıyı tarihlendirme ve kime ait olduğu hakkında bilgi edinilmesine yardımcı olarak, yüzeye kabartma veya kazınmış bir şekilde işlenen kitabeleri ; dini ve sivil mimaride olduğu gibi mezar taşları üzerinde e görmek mümkündür

Çeşitli geometrik formlarla, silmelerle yada bitkisel karakterli motiflerle etrafı sınırlanmış olan bu kitabelerin iç kısmında köşeli geometrik hatlara sahip kûfi veya yuvarlak hatlara sahip olan nesih ve sülüs yazılarına yer verilmektedir

Saratın hangi tarihte kim tarafından yaptırıldığı, çeşitli ayetlerin nesih, sülüs ve kûfi yazı türleri kullanılarak, yazılmış olması, uygulanan cepheye estetik bir görünüm kazandırmaktadır

Yazının estetik bir unsur olarak dekoratif amaçlı kullanışı da Selçuklulara gelinceye dek hemen hemen bütün İslam mimarisinde görülmektedir

Ayrıca yazının bezemede, diğer motiflerin yanı sıra, yaygın olarak kullanılmış olması da yazı türlerindeki gelişmede ve yeni yazı çeşitlerinin ortaya çıkmasında etkili olmuştur

Alçı, tuğla, ahşap, çini ve taş gibi farklı malzemeler üzerinde de kullanım alanı bulmuş olan, sülüs, nesih ve bunun yanı sıra dekoratif amaca uygun olması nedeniyle Osmanlı döneminde de kullanımını sürdüren kûfi yazı , diğer yazı türleriyle birlikte gelişimini sürdürmüştür

İshak Paşa Sarayında da yuvarlak formlara sahip sülüs ve nesih yazı türleriyle birlikte aynı yapı üzerinde kullanılan geometrik karakterli kûfi yazılara yer verilmiş olduğu görülür

Bunun en güzel örneğini de caminin yüksek kubbe kasnağı üzerinde, her biri birbirinden farklı şekilde ele alınmış olan kufi yazı panolar olarak görmek mümkündür

Dekoratif amaçlı kullanılan bu kufi panolar, Büyük Selçuklu geleneğinde ele alınmakla birlikte, kufi yazıların bazılarının üst kısmında dilimli sivri kemer içerisine yerleştirilmiş, dalları birbiri içerisine geçen, bitkisel motifler ve bu dilimli sivri kemer üzerinde de kabartma küçük bir hilal motifi yer almaktadır

Bir çok yapıda dekoratif unsur olarak kullanım alanı bulan kufi yazı dışında sarayda, yuvarlak formlara sahip Osmanlıca bazen de Arapça ve Farsça yazılmış , etrafı silme ve çeşitli süslemelerle çevrelenmiş kitabelere de yer verildiği görülmektedir

Bu kitabelerin yapının tarihlenmesi açısından en önemli olanı da Harem taçkapısında bulunmaktadır

Bu sekiz satırlık kitabenin orta kısmında yazılı olan “bin yüz ile doksan dokuz oldu buna tarih” sözlerin sarayın yapım tarihi konusunda bilgi vermektedir

Ayrıca bu kitabelerden farklı olarak, Harem taçkapısında üç ayrı kitabe daha yer almaktadır

Bu kitabeden biri de, taçkapının geniş çerçevesi üzerinde uçları kartuşla silmelerle çevrili olan kitabedir

Bu kitabe dışında taçkapının etrafını çevreleyen ince üst orta kısmında daha küçük boyutlarda işlenmiş başka bir kitabeye yer verildiği gibi diğer kitabelerden çok daha farklı şekilde ele alınmış bir başka örnek de Harem taçkapısının dikdörtgen pencere açıklığı altında yer almaktadır

Etrafı birden fala silmelerle sınırlanmış, çukur bir alan içinde yer alan bu kitabenin orta kısmında “Hüve’l-Hallaku’l-Baki” ifadesi yazılıdır

Bunun etrafında da barok dönem yapılarında karşılaştığımız uçları içe doğru kıvrılmış motiflere yer verilmiş, bu motiflerin iç kısmında ise, köşelerden oluşan boşlukları doldurmak amacıyla yaprak formunu hatırlatır bitkisel motifler yer almaktadır

Ayrıca “S” ve “C” kıvrımlarını hatırlatan bu motifin dış kısmında istiridye kabuğunu çağrıştırır iri bitkisel karakterli bezemelere yer verildiği dikkat çeker

Harem taçkapısında bulunan bu birbirinden farklı kitabeler dışında, Muayede salonundaki pencere ve nişler üzerindeki alınlıklarda da dört satırlık pano tarzında ele alınmış kitabelere yer verilmiş olduğu görülür

Salonda kuzeyde üç, güneyde iki olmak üzere beş ayrı panoya yer verilmiş olması, salonun daha hareketli bir görünüm kazanmasını sağlamaktadır

Ayrıca bu pano tarzında ele alınan kitabelerin, alt kısmında dört satır halinde düzenlenmiş olan yazıların etrafını bir alttan bir üstten geçmek suretiyle saç örgü şeklinde dolanan ince bir motif çevrelemektedir

Bu kısmın üzerinde de batılaşma etkisiyle orta kısım madalyon tarzında ele alınmış her iki yanında birbiriyle aynı olan “S” ve “C” kıvrımları üsluplaşmış bitkisel motiflerin oluşturduğu bir bezeme bulunmaktadır

Bu kitabe dışında yine dört satır halinde düzenlenmiş olan yazıların etrafı saç örgüsü şeklinde ince bir motifle çevrelenmiş dekoratif amaçlı başka bir panoya daha yer verilmiş olduğu görülür

Bu panonun diğe panodan farkı üst kısmının birbiri içerisinden geçen kıvrık dalların oluşturduğu bir tepelik şeklinde sonlanmasıdır

Bu kitabelerden farklı şekilde ele alınmış başka bir kitabe ise, Muayede salonunun doğu giriş kapısı üzerinde yer almaktadır

Yuvarlak bir kemer içerisine yerleştirilmiş olan bu kitabenin etrafı da biri düz, diğeri de onun etrafında bir alttan bir üstten geçmek suretiyle geniş çift hatlı şeritlerin oluşturduğu kıvrık dal şeklinde bir çerçeve ile sınırlanmıştır

Bu çerçeve içerisinde de iki satırlık bir kitabe yer almaktadır

Muayede salonunun doğu kapısı üzerinde oval şekle sahip kitabenin formunda ele alınan başka bir kitabeyi, mutfakta yer alan çeşme kitabesi olarak görmekteyiz

Üsluplaşmış akantus yapraklarını hatırlatır bitkisel bezemelerle çevrelenmiş olan dört satırlık bu kitabe, diğer kitabeler gibi fazla hasar görmeden günümüze ulaşarak, taş üzerine uygulanmış olan yazı bugün kolaylıkla okunabilmektedir

İshak Paşa Sarayında bu kitabeler dışında, orta kısımdaki yazı etrafını çevreleyen süs unsurlarına yer verilmiş olan kitabelerle de karşılaşılmaktadır

Bunlardan birisi caminin mihrap nişi üzerinde yer alan her iki ucu kartuşlu kitabedir

Bunun dışında, yine aynı şekilde ele alınmış başka bir kitabede cami iç mekanının kıble duvarı üzerinde karşımıza çıkmaktadır

Ayrıca Abdi Paşa Türbesinin giriş kapısı üzerinde de iki satırlık küçük bir kitabe daha yer almaktadır

Sarayda, etrafı batılılaşma etkisinin görüldüğü geometrik formlarla, silmelerle veya bitkisel karakterli motiflerle çevrelenen kitabelerin dışında yine etrafı çeşitli motiflerle sınırlanmış, ancak orta kısımda yazı unsuruna yer verilmemek suretiyle boş bırakılan kitabeliklere de rastlanmaktadır

Bu kitabelerden ilki, saraya girişi sağlayan I

Taçkapının yuvarlak kemerli kapı girişi üzerinde, sekiz satır halinde düzenlenmiş olarak karşımıza çıkar

Birbirinin devamı şeklinde, alt alta ele alınmış bu kitabeliğin her iki ucu, üç dilimli kemerleri hatırlatır bir forma sahip olmakla birlikte, kitabeliğin aralarında da barok dönem özelliği gösteren kıvrık dal ve üsluplaşmış palmet motifleri yer almaktadır

Birinci taçkapıda yer alan sekiz satırlık bu kitabelik dışında, çok daha farklı şekilde çeşmede uygulama alanı bulan aynalık taşı olarak da adlandırabileceğimiz, yazısız bir kitabelik bulunmaktadır

İç kısımda dikdörtgen bir forma sahip olan bu kitabeliğin iç kısmı da, bu forma uygun bir şekilde, çift damarlı kıvrık dal motiflerinin birbirinin alt ve üstünden geçmesi suretiyle çevrelenmiştir

Ayrıca kıvrık dal motiflerinin aralarında üsluplaşmış yaprak ve palmet motiflerine yer verildiği gibi, köşelerde tepelik olarak da adlandırabileceğimiz, süs unsurları bulunmaktadır

Ortasında dikdörtgen bir forma sahip yazısız boş bir alanın bulunduğu başka bir kitabelik örneği de, Muayede salonunun doğu giriş kapısı üzerine görülmektedir

Türk sanatında benzer örnekleriyle karşılaşamadığımız bu kitabeliğin orta kısmında yer alan dikdörtgen formun etrafında, bir alttan bir üstten geçmek suretiyle sarmaşık şeklinde dolanan motif, kitabeliğe estetik bir görünüm katmakta

Ayrıca motifin iç kısmında aşırı derecede üsluplaşmış bitkisel karakterli bezemeler göze çarpmaktadır

Orta kısmında dikdörtgen yazısız bir alanın söz konusu olduğu başka bir kitabelik de son cemaat yerinin pencere alınlıkları üzerinde yer almaktadır

Sarayda bulunan diğer kitabeliklerle yakınlık gösteren bu kitabeliğin etrafı, dalgalı hatlardan oluşan çift hatlı bir motif ile çevrelenerek farklı bir görünüm kazandırılmaya çalışılmıştır

Ayrıca iç kısımda yer alan dikdörtgen formundaki bu kısmın her iki ucu da düğüm şeklinde birbirine dolanarak, iç kısımları üsluplaşmış rumi motifleriyle sonlanmaktadır

Köşede kalan boşluklarda da küçük boyutlarda, bir alttan bir üstten geçmek suretiyle oluşturulan kıvrık dal motifi yer almaktadır

Aynı zamanda, orta kısımda yer alan yazısız alanın etrafını çevreleyen üsluplaşmış bitkisel motif ile, bitkisel karakterli kartuşların arasında yer alan kısımda, her iki tarafta da aynı şekilde ele alınmak suretiyle işlenmiş olan sarmal bir şekilde aşağıya sarkan hilal motifine yer verilmiştir

Yine orta kısımda dikdörtgen forma yakın yazısız bir alanın söz konusu olduğu başka bir kitabelikte, kıble duvarı üzerinde bulunan pencere alınlığında yer almaktadır

Sarayda duvar yüzeylerini hareketlendirerek, estetik bir görünüm katmak amacıyla yapılan diğer kitabeliklerden farklı bir şekilde ele alınarak işlenen bu kitabelikte, bitkisel karakterli motiflere daha yoğun yer verildiği dikkat çeker

Ayrıca üsluplaşmış çiçek, rumi ve kıvrık dal motifleri ile geometrik motifler, bir alttan bir üstten geçmek suretiyle bir arada kullanılarak pencere alınlığının formuna uygun şekilde tüm yüzeyi kaplamaktadır

Barok dönem özelliği gösteren bu kitabelik dışında yine batılılaşma etkisinin görüldüğü başka bir kitabelikte mahfile girişi sağlayan kapının üst kısmında, kapının formuna uygun şekilde yapılmış olan kitabeliktir

Burada yer alana kitabelikte de orta kısımda dikdörtgen forma yakın yazısız boş bir alan bulunmaktadır

Farklı bir tarzda ele alınan başka bir kitabeliğe de camiye girişi sağlayan kapı üzerinde rastlanmaktadır

Pano olarak da adlandırabileceğimiz bu kitabeliğin, orta kısmında yer alan boş alanın çevresi, küçük çiçeklerin kıvrık dallarla birbirine birleştirilmesi suretiyle sürekliliğin sağlandığı çerçeve ile çevrelenmiş bu kısmın etrafında da üsluplaşmış rumi motiflerine yer verilmiştir

Çolak Abdi Paşa Türbesinin dikdörtgen kapısı üzerinde farklı bir tarzda ele alınmış olan bir başka kitabelik de, bir kısmı yıpranmış olarak günümüze ulaşabilmiştir

Bu kitabeliğin diğer kitabeliklerden farklı olarak alt alta üç satırdan oluştuğu görülür

Bu içi boş yazısız üç satırlık kitabeliğin etrafı da çift hatlı silmelerle çevrelenerek sınırlanmıştır

Ayrıca yazısız kitabeliğin üst kısmında üsluplaşmış bitkisel motifler ile kıvrık dal motiflerine yer verildiği görülmektedir

İshak Paşa sarayında alçak kabartma olarak ele alınmış olan kitabeliklere de rastlanmaktadır

Bunlardan birisi de mihrap nişinin yarı piramidal örtüsü altında görülmektedir

Birbirinin devamı şeklinde düzenlenen bu kitabeliğin etrafı üsluplaşmış bitkisel motiflerle çevrelenmiş olmakla birlikte, bu üsluplaşmış bitkisel motifler, orta kısımda farklı şekiller alarak, ortası yazısız olan dilimli oval kısmı oluşturmaktadır

Bu tarzda ele alınmış başka bir kitabeliğe rastlanmamakla birlikte, sarayda yuvarlak forma sahip kitabeliklerle karşılaşılır

Buna örnek olarak sivri kemerli mihap nişi üzerinde bulunan kitabelik gösterilebilir

Madalyon tarzında ele alınmış olduğunu belirtebileceğimiz bu kitabeliğin orta kısmındaki yuvarlağın etrafı batılılaşma etkisiyle, istiridye yivi şeklinde dilimlenerek belli bir yükseklik oluşturmuştur

Bu dilimlenmiş yuvarlak kısmın etrafında üsluplaşmış bitkisel motiflere ve dört ayrı yerde simetrik olarak yerleştirilmiş, üsluplaşmış çiçek motiflerine yer verilmiştir

Yuvarlak forma sahip başka bir kitabelik de cami içerisindeki derin niş üzerinde yer alır

Yuvarlak birçime sahip bu kitabeliğin orta kısmında etrafı, mihrap nişi üzerinde yer alan kitabelikten farklı olarak, bir alttan bir üstten geçen örgü şeklinde bir şeritle çevrelenmektedir

Bu kısmın etrafında da üsluplaşmış rumi ve kıvrık dal motiflerine yer verildiği görülür

Bu kitabeliklerden çok daha farklı bir şekilde ele alınmış başka bir kitabeliği de, Muayede salonunun doğu giriş kapısının doğu cephesine bakan yüzünde görmekteyiz

Yazısız içi boş olarak ele alınan bu kitabeliğin etrafında tam olarak adlandırılmayan ancak kıvrık dal motifine benzer diyebileceğimiz üsluplaşmış bitkisel motiflerle çevrelendiği dikkat çeker

08-19-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	İshak Paşa Sarayında Kitabe Ve Kitabelikler Kitabe ve Kitabelikler İshak Paşa Sarayında, bitkisel, geometrik ve figürlü süslemelerin yanı sıra, duvar yüzeylerini hareketlendirmek amacıyla, dekoratif amaçlı kullanılan kitabelere de geniş yer verilmiştir Dekoratif amaçlı ele alınmasının yanı sıra yapıyı tarihlendirme ve kime ait olduğu hakkında bilgi edinilmesine yardımcı olarak, yüzeye kabartma veya kazınmış bir şekilde işlenen kitabeleri ; dini ve sivil mimaride olduğu gibi mezar taşları üzerinde e görmek mümkündür Çeşitli geometrik formlarla, silmelerle yada bitkisel karakterli motiflerle etrafı sınırlanmış olan bu kitabelerin iç kısmında köşeli geometrik hatlara sahip kûfi veya yuvarlak hatlara sahip olan nesih ve sülüs yazılarına yer verilmektedir Saratın hangi tarihte kim tarafından yaptırıldığı, çeşitli ayetlerin nesih, sülüs ve kûfi yazı türleri kullanılarak, yazılmış olması, uygulanan cepheye estetik bir görünüm kazandırmaktadır Yazının estetik bir unsur olarak dekoratif amaçlı kullanışı da Selçuklulara gelinceye dek hemen hemen bütün İslam mimarisinde görülmektedir Ayrıca yazının bezemede, diğer motiflerin yanı sıra, yaygın olarak kullanılmış olması da yazı türlerindeki gelişmede ve yeni yazı çeşitlerinin ortaya çıkmasında etkili olmuştur Alçı, tuğla, ahşap, çini ve taş gibi farklı malzemeler üzerinde de kullanım alanı bulmuş olan, sülüs, nesih ve bunun yanı sıra dekoratif amaca uygun olması nedeniyle Osmanlı döneminde de kullanımını sürdüren kûfi yazı , diğer yazı türleriyle birlikte gelişimini sürdürmüştür İshak Paşa Sarayında da yuvarlak formlara sahip sülüs ve nesih yazı türleriyle birlikte aynı yapı üzerinde kullanılan geometrik karakterli kûfi yazılara yer verilmiş olduğu görülür Bunun en güzel örneğini de caminin yüksek kubbe kasnağı üzerinde, her biri birbirinden farklı şekilde ele alınmış olan kufi yazı panolar olarak görmek mümkündür Dekoratif amaçlı kullanılan bu kufi panolar, Büyük Selçuklu geleneğinde ele alınmakla birlikte, kufi yazıların bazılarının üst kısmında dilimli sivri kemer içerisine yerleştirilmiş, dalları birbiri içerisine geçen, bitkisel motifler ve bu dilimli sivri kemer üzerinde de kabartma küçük bir hilal motifi yer almaktadır Bir çok yapıda dekoratif unsur olarak kullanım alanı bulan kufi yazı dışında sarayda, yuvarlak formlara sahip Osmanlıca bazen de Arapça ve Farsça yazılmış , etrafı silme ve çeşitli süslemelerle çevrelenmiş kitabelere de yer verildiği görülmektedir Bu kitabelerin yapının tarihlenmesi açısından en önemli olanı da Harem taçkapısında bulunmaktadır Bu sekiz satırlık kitabenin orta kısmında yazılı olan “bin yüz ile doksan dokuz oldu buna tarih” sözlerin sarayın yapım tarihi konusunda bilgi vermektedir Ayrıca bu kitabelerden farklı olarak, Harem taçkapısında üç ayrı kitabe daha yer almaktadır Bu kitabeden biri de, taçkapının geniş çerçevesi üzerinde uçları kartuşla silmelerle çevrili olan kitabedir Bu kitabe dışında taçkapının etrafını çevreleyen ince üst orta kısmında daha küçük boyutlarda işlenmiş başka bir kitabeye yer verildiği gibi diğer kitabelerden çok daha farklı şekilde ele alınmış bir başka örnek de Harem taçkapısının dikdörtgen pencere açıklığı altında yer almaktadır Etrafı birden fala silmelerle sınırlanmış, çukur bir alan içinde yer alan bu kitabenin orta kısmında “Hüve’l-Hallaku’l-Baki” ifadesi yazılıdır Bunun etrafında da barok dönem yapılarında karşılaştığımız uçları içe doğru kıvrılmış motiflere yer verilmiş, bu motiflerin iç kısmında ise, köşelerden oluşan boşlukları doldurmak amacıyla yaprak formunu hatırlatır bitkisel motifler yer almaktadır Ayrıca “S” ve “C” kıvrımlarını hatırlatan bu motifin dış kısmında istiridye kabuğunu çağrıştırır iri bitkisel karakterli bezemelere yer verildiği dikkat çeker Harem taçkapısında bulunan bu birbirinden farklı kitabeler dışında, Muayede salonundaki pencere ve nişler üzerindeki alınlıklarda da dört satırlık pano tarzında ele alınmış kitabelere yer verilmiş olduğu görülür Salonda kuzeyde üç, güneyde iki olmak üzere beş ayrı panoya yer verilmiş olması, salonun daha hareketli bir görünüm kazanmasını sağlamaktadır Ayrıca bu pano tarzında ele alınan kitabelerin, alt kısmında dört satır halinde düzenlenmiş olan yazıların etrafını bir alttan bir üstten geçmek suretiyle saç örgü şeklinde dolanan ince bir motif çevrelemektedir Bu kısmın üzerinde de batılaşma etkisiyle orta kısım madalyon tarzında ele alınmış her iki yanında birbiriyle aynı olan “S” ve “C” kıvrımları üsluplaşmış bitkisel motiflerin oluşturduğu bir bezeme bulunmaktadır Bu kitabe dışında yine dört satır halinde düzenlenmiş olan yazıların etrafı saç örgüsü şeklinde ince bir motifle çevrelenmiş dekoratif amaçlı başka bir panoya daha yer verilmiş olduğu görülür Bu panonun diğe panodan farkı üst kısmının birbiri içerisinden geçen kıvrık dalların oluşturduğu bir tepelik şeklinde sonlanmasıdır Bu kitabelerden farklı şekilde ele alınmış başka bir kitabe ise, Muayede salonunun doğu giriş kapısı üzerinde yer almaktadır Yuvarlak bir kemer içerisine yerleştirilmiş olan bu kitabenin etrafı da biri düz, diğeri de onun etrafında bir alttan bir üstten geçmek suretiyle geniş çift hatlı şeritlerin oluşturduğu kıvrık dal şeklinde bir çerçeve ile sınırlanmıştır Bu çerçeve içerisinde de iki satırlık bir kitabe yer almaktadır Muayede salonunun doğu kapısı üzerinde oval şekle sahip kitabenin formunda ele alınan başka bir kitabeyi, mutfakta yer alan çeşme kitabesi olarak görmekteyiz Üsluplaşmış akantus yapraklarını hatırlatır bitkisel bezemelerle çevrelenmiş olan dört satırlık bu kitabe, diğer kitabeler gibi fazla hasar görmeden günümüze ulaşarak, taş üzerine uygulanmış olan yazı bugün kolaylıkla okunabilmektedir İshak Paşa Sarayında bu kitabeler dışında, orta kısımdaki yazı etrafını çevreleyen süs unsurlarına yer verilmiş olan kitabelerle de karşılaşılmaktadır Bunlardan birisi caminin mihrap nişi üzerinde yer alan her iki ucu kartuşlu kitabedir Bunun dışında, yine aynı şekilde ele alınmış başka bir kitabede cami iç mekanının kıble duvarı üzerinde karşımıza çıkmaktadır Ayrıca Abdi Paşa Türbesinin giriş kapısı üzerinde de iki satırlık küçük bir kitabe daha yer almaktadır Sarayda, etrafı batılılaşma etkisinin görüldüğü geometrik formlarla, silmelerle veya bitkisel karakterli motiflerle çevrelenen kitabelerin dışında yine etrafı çeşitli motiflerle sınırlanmış, ancak orta kısımda yazı unsuruna yer verilmemek suretiyle boş bırakılan kitabeliklere de rastlanmaktadır Bu kitabelerden ilki, saraya girişi sağlayan I Taçkapının yuvarlak kemerli kapı girişi üzerinde, sekiz satır halinde düzenlenmiş olarak karşımıza çıkar Birbirinin devamı şeklinde, alt alta ele alınmış bu kitabeliğin her iki ucu, üç dilimli kemerleri hatırlatır bir forma sahip olmakla birlikte, kitabeliğin aralarında da barok dönem özelliği gösteren kıvrık dal ve üsluplaşmış palmet motifleri yer almaktadır Birinci taçkapıda yer alan sekiz satırlık bu kitabelik dışında, çok daha farklı şekilde çeşmede uygulama alanı bulan aynalık taşı olarak da adlandırabileceğimiz, yazısız bir kitabelik bulunmaktadır İç kısımda dikdörtgen bir forma sahip olan bu kitabeliğin iç kısmı da, bu forma uygun bir şekilde, çift damarlı kıvrık dal motiflerinin birbirinin alt ve üstünden geçmesi suretiyle çevrelenmiştir Ayrıca kıvrık dal motiflerinin aralarında üsluplaşmış yaprak ve palmet motiflerine yer verildiği gibi, köşelerde tepelik olarak da adlandırabileceğimiz, süs unsurları bulunmaktadır Ortasında dikdörtgen bir forma sahip yazısız boş bir alanın bulunduğu başka bir kitabelik örneği de, Muayede salonunun doğu giriş kapısı üzerine görülmektedir Türk sanatında benzer örnekleriyle karşılaşamadığımız bu kitabeliğin orta kısmında yer alan dikdörtgen formun etrafında, bir alttan bir üstten geçmek suretiyle sarmaşık şeklinde dolanan motif, kitabeliğe estetik bir görünüm katmakta Ayrıca motifin iç kısmında aşırı derecede üsluplaşmış bitkisel karakterli bezemeler göze çarpmaktadır Orta kısmında dikdörtgen yazısız bir alanın söz konusu olduğu başka bir kitabelik de son cemaat yerinin pencere alınlıkları üzerinde yer almaktadır Sarayda bulunan diğer kitabeliklerle yakınlık gösteren bu kitabeliğin etrafı, dalgalı hatlardan oluşan çift hatlı bir motif ile çevrelenerek farklı bir görünüm kazandırılmaya çalışılmıştır Ayrıca iç kısımda yer alan dikdörtgen formundaki bu kısmın her iki ucu da düğüm şeklinde birbirine dolanarak, iç kısımları üsluplaşmış rumi motifleriyle sonlanmaktadır Köşede kalan boşluklarda da küçük boyutlarda, bir alttan bir üstten geçmek suretiyle oluşturulan kıvrık dal motifi yer almaktadır Aynı zamanda, orta kısımda yer alan yazısız alanın etrafını çevreleyen üsluplaşmış bitkisel motif ile, bitkisel karakterli kartuşların arasında yer alan kısımda, her iki tarafta da aynı şekilde ele alınmak suretiyle işlenmiş olan sarmal bir şekilde aşağıya sarkan hilal motifine yer verilmiştir Yine orta kısımda dikdörtgen forma yakın yazısız bir alanın söz konusu olduğu başka bir kitabelikte, kıble duvarı üzerinde bulunan pencere alınlığında yer almaktadır Sarayda duvar yüzeylerini hareketlendirerek, estetik bir görünüm katmak amacıyla yapılan diğer kitabeliklerden farklı bir şekilde ele alınarak işlenen bu kitabelikte, bitkisel karakterli motiflere daha yoğun yer verildiği dikkat çeker Ayrıca üsluplaşmış çiçek, rumi ve kıvrık dal motifleri ile geometrik motifler, bir alttan bir üstten geçmek suretiyle bir arada kullanılarak pencere alınlığının formuna uygun şekilde tüm yüzeyi kaplamaktadır Barok dönem özelliği gösteren bu kitabelik dışında yine batılılaşma etkisinin görüldüğü başka bir kitabelikte mahfile girişi sağlayan kapının üst kısmında, kapının formuna uygun şekilde yapılmış olan kitabeliktir Burada yer alana kitabelikte de orta kısımda dikdörtgen forma yakın yazısız boş bir alan bulunmaktadır Farklı bir tarzda ele alınan başka bir kitabeliğe de camiye girişi sağlayan kapı üzerinde rastlanmaktadır Pano olarak da adlandırabileceğimiz bu kitabeliğin, orta kısmında yer alan boş alanın çevresi, küçük çiçeklerin kıvrık dallarla birbirine birleştirilmesi suretiyle sürekliliğin sağlandığı çerçeve ile çevrelenmiş bu kısmın etrafında da üsluplaşmış rumi motiflerine yer verilmiştir Çolak Abdi Paşa Türbesinin dikdörtgen kapısı üzerinde farklı bir tarzda ele alınmış olan bir başka kitabelik de, bir kısmı yıpranmış olarak günümüze ulaşabilmiştir Bu kitabeliğin diğer kitabeliklerden farklı olarak alt alta üç satırdan oluştuğu görülür Bu içi boş yazısız üç satırlık kitabeliğin etrafı da çift hatlı silmelerle çevrelenerek sınırlanmıştır Ayrıca yazısız kitabeliğin üst kısmında üsluplaşmış bitkisel motifler ile kıvrık dal motiflerine yer verildiği görülmektedir İshak Paşa sarayında alçak kabartma olarak ele alınmış olan kitabeliklere de rastlanmaktadır Bunlardan birisi de mihrap nişinin yarı piramidal örtüsü altında görülmektedir Birbirinin devamı şeklinde düzenlenen bu kitabeliğin etrafı üsluplaşmış bitkisel motiflerle çevrelenmiş olmakla birlikte, bu üsluplaşmış bitkisel motifler, orta kısımda farklı şekiller alarak, ortası yazısız olan dilimli oval kısmı oluşturmaktadır Bu tarzda ele alınmış başka bir kitabeliğe rastlanmamakla birlikte, sarayda yuvarlak forma sahip kitabeliklerle karşılaşılır Buna örnek olarak sivri kemerli mihap nişi üzerinde bulunan kitabelik gösterilebilir Madalyon tarzında ele alınmış olduğunu belirtebileceğimiz bu kitabeliğin orta kısmındaki yuvarlağın etrafı batılılaşma etkisiyle, istiridye yivi şeklinde dilimlenerek belli bir yükseklik oluşturmuştur Bu dilimlenmiş yuvarlak kısmın etrafında üsluplaşmış bitkisel motiflere ve dört ayrı yerde simetrik olarak yerleştirilmiş, üsluplaşmış çiçek motiflerine yer verilmiştir Yuvarlak forma sahip başka bir kitabelik de cami içerisindeki derin niş üzerinde yer alır Yuvarlak birçime sahip bu kitabeliğin orta kısmında etrafı, mihrap nişi üzerinde yer alan kitabelikten farklı olarak, bir alttan bir üstten geçen örgü şeklinde bir şeritle çevrelenmektedir Bu kısmın etrafında da üsluplaşmış rumi ve kıvrık dal motiflerine yer verildiği görülür Bu kitabeliklerden çok daha farklı bir şekilde ele alınmış başka bir kitabeliği de, Muayede salonunun doğu giriş kapısının doğu cephesine bakan yüzünde görmekteyiz Yazısız içi boş olarak ele alınan bu kitabeliğin etrafında tam olarak adlandırılmayan ancak kıvrık dal motifine benzer diyebileceğimiz üsluplaşmış bitkisel motiflerle çevrelendiği dikkat çeker