|
Prof. Dr. Sinsi
|
Tuncelide Bulunan Tarihi Yerler - Tuncelinin Tarihi Mekanları
Derun-i Hisar (Sağman) Kalesi
Pertek’e bağlı Sağman Köyündeki askeri kale, yöreye hâkim bir tepe üzerinde kurulmuştur Kalenin yapım tarihi hakkında kesin bir bilgi yoktur Evliya Çelebi’nin tariflerine göre, Diyarbakır’daki Artukoğulları sülalesinden bir Türk Beyi tarafından yaptırıldığı sanılmaktadır Tepenin batı ve güney yamacında kale surları sağlam bir şekilde günümüze kadar kalmıştır
Hamam-ı Atik (Eski Hamam)
İlçe merkezindeki çarşı içinde yer alan yapının girişindeki Türkçe ve Arapça iki yazıttan hamamın, 15 yüzyılda yapıldığı, 18 yüzyılda da onarım gördüğü anlaşılmaktadır Çemişgezek’te uzun süre egemen olmuş Akkoyunlular döneminden kaldığı kesinlikle bilinen tek yapıdır Kesme ve moloz taşla tuğla karışımı hamamda, orta kubbeli bölüm ile yanlarda buraya açılan beşik tonozlu mekânlardan oluşmaktadır Köşelerde ise giriş ve ılıklığa geçişi sağlayan küçük kubbeli bölümler yer alır Ortada beşik tonoz, yanlarda kubbeli bölümlerin oluşturduğu ılıklıktan, soyunmalıkla aynı plandaki sıcaklığa geçilir Sıcaklığın beşik tonozlu mekânına açılan külhan, yapı boyunca uzanmaktadır
Yeni Hamam
Güney cephede bulunan giriş kapısı üzerinde yer alan kitabeye göre 1701-1702 yılları arasında Hacı Bayramoğlu Hüseyin adında bir kişi tarafından inşa ettirildiği belirtilen bu yapı doğu-batı doğrultusunda dikdörtgen plan üzerine inşa edilmiş olup, soğukluk, sıcaklık, ılıklık ve külhan bölümlerinden oluşmaktadır Yapı düzgün kesme taş ve tuğla malzeme ile inşa edilmiştir
Hamidiye Medresesi
Çemişgezek ilçe merkezinde bulunan Hamidiye Medresesinin kitabesindeki ifadeden Sultan IIAbdulhamit zamanında 1861-1862 yıllarında yapıldığı anlaşılmaktadır Cumhuriyet döneminde bir süre Adliye binası olarak kullanılmıştır Mülkiyeti bir şahsa ait olup, halen konut olarak kullanılmaktadır
Tahar (Yusuf Ziya Paşa) Köprüsü
İlçeye 3 km uzaklıkta, Tahar Çayı üzerindeki taş köprü tek sivri kemerden oluşmaktadır Köprünün yazıtından 1807 yılında Yusuf Ziya Paşa tarafından yaptırıldığı anlaşılmaktadır Köprünün 1856 tarihinde Diyarbakır Valisi Akif Paşa tarafından onarılmış olduğu kaynaklarda geçmektedir 55 metre uzunluğa, 9 metre yüksekliğe ve 4,3 metre genişliğe sahip köprünün her iki tarafında 70 cm yüksekliğinde korkuluklar yer alır Köprünün dört işaret taşından birine kavak ağacı motifi işlenmiştir
Aşağı Köprü
Geçmişte ilçe merkezi ile güney ova köyleri arasında ulaşımı sağlayan tarihi köprü, 1203 yılında inşa edilmiştir Bugün ulaşım amaçlı olarak kullanılmamaktadır
Sivdin Köprüsü
Karar Deresi üstündeki taş köprü, suyun iki yakasındaki kayalara oturmuş tek bir kemerden oluşmaktadır Korkuluk duvarları moloz taştandır Yapı 12 ya da 13 yüzyıla tarihlenmektedir
Baş Çeşme
Çemişgezek İlçe merkezinde yer alan ve halen kullanılır vaziyette olan çeşmenin alınlıkta bulunan kitabesinden 1870 tarihinde Rüştü Efendi tarafından onarıldığı bilinmekle birlikte, bu yapının ilk olarak kim tarafından ve hangi tarihte yapıldığı bilinmemektedir Düzgün kesme taş ile yapılan çeşme bir eve bitişiktir
Meydan Çeşmesi
Ulukale Köyü meydanındadır Kemerlerin biçimleri ve yapıdaki ayrıntılardan yola çıkılarak 16yüzyıl sonu 17 yüzyıl başlarında yapıldığı sanılmaktadır Kesme taştan oluşan yapı, küçük köşe sütunlarına oturan sivri kemerli eyvan biçimindedir
İn Delikleri (Derviş Hücreleri)
Çemişgezek ilçe merkezinin batısında Tahar Çayı Vadisinin yukarıya doğru uzanan sarp kalker kayalarına konut amaçlı oyulmuş 20 civarında oda bulunmaktadır İn deliklerinin kimler tarafından yapıldığı bilinmemektedir İn Delikleri, üç kat halinde sıralı odalar ve bu odaları aydınlatan büyük pencereler ile uzun koridorlardan oluşmaktadır Ayrıca su gereksinimini karşılamak üzere, kayaların arasından sızan suların toplandığı sarnıçlar, yukarıdaki odalara ulaşmak için kayalardan yapılan merdivenler ve galeriler bulunmaktadır
Kiliseler
Mazgirt’te bulunan Ermeni Kilisesi kesme ve moloz taş karışımı bir yapı olup, dört yapraklı yonca planındadır Beşik tonozlu girişten, kubbeli ana mekâna girilir Doğudaki apsis yarım kubbeyle örtülüdür Yapım tarihi kesin olarak bilinmeyen kilisede, 18 yüzyıla ait olduğu sanılan freskler bulunmaktadır Tescilli olan kilisenin tavanı çökmüş olmakla birlikte duvarları halen sağlamdır
Hozat’a bağlı Geçimli Köyünde bulunan kilisenin hangi döneme ait olduğu bilinmemektedir Bölgedeki diğer kiliselere göre daha büyük olan kilisenin tavanı çökmüş olup duvarları sağlamdır
Mezar Taşları
Tunceli’nin çeşitli kesimlerindeki eski mezarlıklarda, günümüze kadar kalan tarihi mezar taşlarında kültürel geleneklerin sürdürüldüğü görülmektedirYörede koyun biçimindeki mezar taşları, Akkoyunlular dönemindeki Türkmen geleneğine tanıklık etmektedir
Tunceli yöresindeki eski mezarlar ya bir tepe üzerinde ya da köyün ya da mezranın üst tarafında yüksekçe bir yerde bulunmakta olup, mezar taşlarında geleneksel örf ve adetlerin yanı sıra dini ve mitolojik unsurları da görmek mümkündür
Tunceli ilinde bulunan koç-koyun mezar taşları genellikle ayaktadır Sade bir şekilde işlenmiş heykellerin bir kısmının üzerinde kılıç, bıçak, sadak, çevgan, kalkan, hançer, dokuma tezgahı, şiş, herek, çatal gibi eşyalara ait kabartma figürlerin yanı sıra çeşitli hayvan ve bitki figürleri de yaygın olarak kullanılmıştır Bu figürler yalnız bezek olarak değil, orada yatan kişinin cinsiyeti, toplumsal konumu ve mesleğini de belirten figürlerdir Kılıç, kalkan, at, ok, koç, tüfek, tabanca, bıçak gibi şekiller mezar sahibinin erkek olduğuna ve yiğitliğine işarettir Kandil, terazi vb şekiller din adamlarına; iğne, sap, küskü, el gibi figürler ise kadınlara aittir İbrik ve tepsi gibi figürler cömertliğin ifadesidir Bazı mezarlarda görülen Zülfikar (Hz Ali’nin Kılıcı), güneş kursu gibi şekiller de orada yatan kişinin alevi inançlı olduğuna işarettir
Pülümür ilçesine bağlı Sağlamtaş Köyü mezarlığında 11 adet koç heykeli bulunmaktadır Yapılan araştırmalarda bu mezar taşlarının 250-300 yıl önce yapıldığı anlaşılmıştır Kayalardan oyularak tek parça halinde yapılan ve 200 ile 300 kg arasında değişik ağırlığa olan bu heykeller mezarın yan tarafına konulmuştur Mezar taşlarının tamamı tescilsizdir
|