|
Prof. Dr. Sinsi
|
Hakkari İlçeleri Tanıtımları Ve Bilgileri
Ş E M D İ N L İ İ L Ç E S İ
Eski bir yerleşim birimi olan Şemdinli'de Sümerler, Urartular ve Asurlar 'ın uzun süre yaşadıkları anlaşılmıştır Bölge, daha sonra Med'ler, Babil'ler,Pers'ler, Makedonya'lılar ve Silveskoslar 'ın eline geçti Hz Ömer döneminde Müslüman birliğine katılan Şemdinli, Yavuz Sultan Selimin 1514 Çaldıran Seferi'nden sonra Osmanlı egemenliğine girmiştir
lDünya savaş �ında defalarca Rus işgaline uğrayan ilçemiz, 1917 tarihinde keşif kolları kuvvetlerimiz tarafından kurtarılmıştır
1926'da yapılan Ankara Antlaşması'yla Musul ve Hakkari'nin beş bölgesi sınır dışı kaldı Nihayet Çölemerik, Çal (Çukurca) Gever (Yüksekova), Şemdinan (Şemdinli) ilçelerinden meydana gelen Hakkari vilayeti kuruldu Cumhuriyet Döneminde bir süre Van vilayet içinde kaldı 4 Ocak 1936 tarihinde Hakkari tekrar vilayet olunca Şemdinli ilçesi de Hakkari'ye bağlanmıştır
Şemdinli'nin toplam nüfusu 1997 sayımına göre 39447'dir toplam nüfusun 12133' ü ilçe merkezinde27314' ü köylerde yaşamaktadır Şemdinli 'nin 22 köyü ve 77 mezrası bulunmaktadır Derecik 'ten başka beldesi yoktur
Şemdinli'nin yüz ölçümü 1652 Km2 olup rakımı 1406 'dir İlçenin doğusunda İran, güneyinde Irak ve kuzeyinde de Yüksekova ilçesi vardır Kuytu ve ormanlık bir derede bulunan Şemdinli tamamıyla dağlıktır İklim bakımından yazları sıcak, kışları kar yağışlı ve ılımandır
Şemdinli, sanayi bakımından gelişmemiştir En önemli geçim kaynağı hayvancılıktır Ayrıca Şemdinli, balı, ceviz ve tütünüyle meşhurdur
İlimize has Şemdinli balı diğer kesimlerde olduğu gibi insan bünyesini rahatsız edici hiç bir özelliği taşımamaktadır Antiseptik ve antitoksin özelliği vardır Saf çiçek tozundan alındığı ve katkısız olduğu için mide, kalp, karaciğer, Şeker hastalığı, kemik hastalıkları ve hatta kanseri iyi edici özellikleri, bulunmaktadır
Arı için gerekli olan polen ve nektar kaynakları oldukça fazladır Ormanlık alanda bulunan söğüt, yabani yonca, elma, armut, alıç, erik, geven, kır çiçekleri ile ekilen yonca ve tütün çiçeklerinde fazla miktarda bulunan nektarda bulunan nektar Balın kalitesini daha da yükseltmektedir Öncelikle Şemdinli ilçesinde kara kovan ile yapılan arıcılık 1968 yılında sonra yerini fenni arıcılığa bırakmıştır1970 yılında 40 ton olan bal üretimi en verimli yılını 1986 yılında yaşamıştır 1986 yılında sonra bal üretimi ile kovan sayısında düşüş görülmüştür
Şemdinli ilçemizde tütün akim tarihçesi bilinmemekle birlikte ilk ekim 19yüzyılın başlarında yörede yaşayan Nasturiler zamanında yapılmıştır Bu ekim dar alanı kapsamaktaydı Yapılan tütün ekimi kapalı ekonomi kapsamında ancak ekicinin ihtiyacını karşılayacak düzeydeydi Daha sonra 1936 yılında Şemdinli ilçe olduktan sonra tüm köy ve mezralarda geniş kapsamlı ekime başlandı Ayrıca tütün üretimi de ticari amaçla yapılmaya başlandı Yıllarca yöre halkının tek geçim kaynağı olma özelliğini korudu Ancak tütün ekiminde 1976 yılından sonra düşüş görülmeye başlandı 1986 yılına kadar bu yörede üretilen tütün Tekelce alınıp bitlis ilindeki sigara fabrikasında işlenmekteydi Şemdinli tütünü özellikle kireç ve azotça orta potasyon ca zengin killi,kumlu,tınlı,hafif veya nötr topraklarda iyi yetişir, bitki boyu 60-100 cm kadardırYapraklar gövde üzerinde dik durumdadır Dik Yapraklar karınlı çap oranları artar Dir Yapraklar(Dipaltı) küçük orta yapraklar(analar) büyük uç yaprakları ise küçüktür
Şemdinli tütünü belirgin özelliklerden dolayı Osmanlı padişahları ve saray halkının tütün ihtiyacı büyük miktarda Şemdinli ilçesinde üretim tütünlerden karşılanmaktaydı
En büyük özelliği içimi çevreye verdiği tatlı kokudur Ne varki gün geçtikçe üretimi azalmaktadır
İçme Suyu
İlçe içme suyu ihtiyacı 19 Km uzakta bulunan Tan yolu köyünden karşılanmaktadır 1988 yılında faaliyet geçen içme suyu şebekesi göçler nedeniyle ihtiyaca cevap verememektedir
TARİHİ
Bölgenin tarih çağına Sümerler ve Akatlar�la girdiği, kentte ilk önce Sümerler�in Hakan Boyu olduğu, sonra Akatlar, Urartu�lar ve Asur�ların bölgede uzun süre yaşadıkları anlaşılmıştır Bölgenin daha sonra Med�ler, Babiller, Pers�ler, Makedonya�lılar ve Silveskoslar�ın eline geçtiği, HzÖmer devrinde İslam ordularının bu bölgeyi Müslüman birliğine kattığı, daha sonra Yavuz Sultan Selim�in 1514 yılında Çaldıran Zaferinden sonra Osmanlı egemenliğine girdiği ve tarih boyunca bir çok kavimlere belde olduğu görülmüştür
Rusların 1853 yılında Türk�lere savaş açması sonunda Dağıstan�daki Şeyh Şamil ile işbirliği yapan Şemdinli�li Seyit Taha düşmana savaş ilan etmiştir Ölümü üzerine Kardeşi Şeyh Salih Azerbeycanlıları ve Hakkari�lileri Ruslara karşı ayaklandırdı Fakat güneyde Cizre�de hüküm süren İzzettin Şir Ruslar tarafından kandırılarak isyan çıkarması sağlandı Yezidi ve Nasturi�lilerle birleşen İzzettin Şir Musul ve Bitlis dolaylarını yağma ile işgal etti (1854) Fakat Diyarbakırlı Hacı Timur Ağa asileri tamamen ortadan kaldırdı (1855) sonra Van Sancağına bağlı Şemdinan (Şemdinli) Albak, Çölemerik (Hakkari), Gever (Yüksekova), Beytüşşebap, Çal, tiyari ve Kotur ilçeleri ile birlikte Erzurum Vilayetine bağlandı 1865�te Van Vilayetinin kurulması ile ilçeler Van�a bağlandı
1914 ile 1917 tarihleri arasında dört defa Rus işgaline uğramış olan Şemdinli�nin ilk işgali 5 Kasım 1914 olup, Aralık 1914 tarihinde Kuvvetlerimiz tarafından geri alınmıştır 13 Mayıs 1915 tarihinde ikinci defa Rus işgaline uğrayan ilçe kısa sürede Rus işgalinden kurtarıldı 31 Temmuz 1916 tarihinde kuvvetlerimiz tarafından Rus�lar tekrar geri püskürtüldü İşgallerinde ısrarlı olan Rus Kuvvetleri Şemdinli�yi 10 Ağustos 1916 tarihinde dördüncü kez işgal ettiler Rus�lar ve işbirlikçileri olan Nasturiler kötü düşüncelerine tüm Doğu Anadolu üzerinde olduğu gibi küçük Şemdinli üzerinde de sürdürmeye çalıştılar Ançak yörenin insanları Ordu birliklerimiz ile el ele vererek onların bu hain emellerine engel oldular 24 Kasım 1917 tarihinde kuvvetlerimiz tarafından bir daha dönmemek üzere Rus kuvvetlerini geriye kaçırdılar Şahanklı Sinko Milli Mücadele sırasında 20nci Kolordu Komutanı Kazım KARABEKİR Paşa ile işbirliği yaparak Yurdumuzdan kovulduktan sonra Urumiye bölgesine çekilen Ermenilerin bölgeye girmelerine engel oldu
1926 yılında Ankara Antlaşması ile Musul ve Hakkari�nin 5 bölgesi sınır dışı kaldı Nihayet Çölemerik (Hakkari) , Gever (Yüksekova), Şemdihan (Şemdinli) ilçelerinden meydana gelen Hakkari Vilayeti kuruldu Cumhuriyet döneminde bir süre Van Vilayeti içerisinde kaldı 4 Ocak 1936 tarihinde Hakkari tekrar Vilayet olunca Şemdinli de Hakkari�ye bağlandı
COĞRAFİ BİLGİLER
Şemdinli ilçesi Doğuda İRAN hududu (53 Km) Güneyde ve Batıda IRAK hududu (117 Km) Kuzeyde Yüksekova ilçesi (40 Km) olmak üzere 210 Kmlik Mülki sınırlara sahiptir
İlçe İran ve Irak Devletleri sınırlarında konuşlanmış olmasından dolayı konum itibari ile önem taşımaktadır Sınır ilçesi olması ve 170 Kmlik Irak ve İran kara sınırları ile çevrili olması Kara ve yaya yoluyla yapılabilecek kaçakçılığa imkan sağlamaktadır Arazinin çok engebeli ve ormanlık olması nedeniyle bununla mücadelede güçlükler yaşanmaktadır
Doğu Anadolu Bölgesinde yer alan İlçemiz tabiat güzelliği bakamından Hakkari ilinin en gözde ilçesidir Türkiye�nin İran ve Irak�a hudut teşkil eden üçgeninde yer alır Yüzölçümü 1452 Km2, Rakımı ise 1450 Mdir
Genellikle dağlık olan ilçemiz alanının %45�i Ormanlık , %41�i tarıma elverişsiz alan, %10�u dört veya beş ay kullanılabilen çayır ve mera ve %4�ü tarıma elverişli alandır Ormanlarda bulunan ağaçların cinsi genellikle meşedir
Bölgede önemli dağlar Derecik bölgesinde Katina Tepe, Ortaklar bölgesinde Karadağ, Tahta taş Tepe, Süngü Tepe ve Akpınar Dağıdır Ayrıca Eldir, Elmira, Geveroki dağları ilçemiz sınırlar içerisindedir Bölgemiz Ova yönünden çok fakir olmasına rağmen büyük ve küçük 15 kadar yayla bulunmaktadır En önemlilerinden Helana, Geveruk, Bestereş, ve Kani Haydar sayıla bilirYaylalar yılın Nisan ve Ekim aylarında barınmaya imkan verir
Bölgemizde Haruna geçidi, Şapatan geçidi, Mezar gediği, Ortaklar Gediği, Ulaşan Gediği, Katina Boğazı , Gilini Gediği, Su Gediği önemli gedik ve geçişlerdir
İlçemiz Doğu Anadolu Bölgesinde bulunmasına rağmen iklimi oldukça değişiktir Yazlar oldukça sıcak geçmesine karşın, kışları genellikle kar yağışlı ve ılımandır İlkbahar ve Sonbahar mevsimleri yağmur, kışlar kar yağışlı olup, yaz mevsimi kurak geçer Kar yağışı genellikle Ocak ayında gerçekleşir Rüzgar genellikle Güneybatıdan eser ve şiddetli görüldüğü ay Kasım ayıdırYüksek zirvelerde kış aylarında sis görülürŞemdinli �Yüksekova karayolu belli yerlerde kış aylarında buzlanma yapar, yoğun kar yağışı, çığ ve aşırı rüzgarın etkisi ile belirli zamanlarda kapanır
Bölgenin genelde Kuzeyden Güneye, Doğudan Batıya meyilli bir arazi yapısına sahip olması akarsu yönünden zengin olmasını sağlamıştır Ancak Akarsuların rejimi bu dağlık yapı nedeniyle düzgün değildir En önemlisi Şemdinli Çayı�dır Bu çaya bağlı Kayalar ve Tanyolu�ndan gelen koluyla, Güzelkonak bölgesinden gelen kolu, Zorgeçit bölgesinde birleşerek daha batıda Konur�dan gelen Gülkan çayıyla birleşip Ormancık bölgesinden geçip Batıda Irak topraklarına akar Diğer önemli akarsu Güneyimizde Irak Devletiyle hududumuzu teşkil eden Hacıbey Çayıdır Bu akarsular kış ve bahar aylarında köprüler dışında geçit vermezler İlçemizde Göl, Gölet ve Baraj bulunmamaktadır
NÜFUS VE İDARİ YAPI
2000 Nüfus sayımına göre Merkez Nüfusu 14177 Derecik Beldesi 8302, Köy ve mezraların nüfusu 23451 olmak üzere toplam 45930�dir Km2�ye düşen insan sayısı 32 Kişidir
Şemdinli 01061932 yılında yürürlüğe giren 2042 sayılı Kanunla Bucak yapılmıştır 20051935 tarihinde Hakkari ili lağvedilince Van iline bağlanmıştır 1936 yılında Hakkari tekrar Vilayet olunca Şemdinli ilçe statüsü kazanıp Hakkari iline bağlanmıştır
Merkeze bağlı 19 Köy ( Alan, Altınsu, Anadağ, Korgan, Yaylapınar, Uğuraçan, Tütünlü Gelişen, Günyazı, Kayalar, Öveç, Ortaklar, Bağlar, Boğazköy, Konur, Beyyurdu, Çatalca,Bozyamaç, Çubuklu) ve bunlara bağlı 79 mezra ile Drecik Beldesi ve bu beldeye bağlı 14 mezra bulunmaktadır 5 Köy merkezi; Ayranlı, Meşelik, Anadağ, Boğazköy, Çevre ve 8 köye bağlı 14 mezra Ayranlı (Merkez, Üzümkıran), Anadağ(Merkez), Gelişen�Koryürek, Toklu, Suçıktı, Mordağ, Karakoç), Bozyamaç (Öncü), Korgan (Tuğlu,Aşağı Tuğlu,Kola), Kayalar (Erikli, Seçkin Mağaraönü), Ortaklar (Ormancık) güvenlik nedeniyle daha önceki yıllarda boşaltılmış olup, bu köylerden Çevre, Ayranlı ve Meşelik Köylerinin mühürleri geri alınmıştır
İlçe Mülki sınırlar içerisinde iki belediye, Şemdinli Belediye Başkanlığı ile Derecik Beldesi Belediye Başkanlığı ve bunlara bağlı 9 mahalle bulunmaktadır (Şemdinli Belediyesi Sınırları içerisinde; Yeni Mahalle, Moda Mahallesi ve Yayla Mahallesi Derecik Beldesi Belediye Sınırları içerisinde; Merkez Mahallesi, Balkaya Mahallesi, Güney Mahallesi, Hacıbey Mahallesi, Vapurtepe Mahallesi ve Orta Mahalle)
|