Kardiyovasküler Hastalıklardan Korunmak İçin Beslenme Önerileri

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-17-2012

Epidemiyoloji

Tatarcık hummasının etkeni Arbovirüs ailesinden olan bunyavirüs grubundan bir RNA virüsüdür

Tatarcık hummasının Flebotomus papatasi ile bulaşan bir virüs hastalığı olduğu 1909'da bildirilmiştir

Tatarcık humması 20-45 kuzey enlem dereceleri arasındaki endemik bölgelerde ve

vektör flebotomların bulunduğu ülkelerde görülür

Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, Balkanlar ve güney doğu komşularımızda (İran, Irak) sıklıkla gözlenmektedir

Tropikal bölgelerde flebotomlar yıl boyunca hastalık bulaştırabilirlerken, daha soğuk iklimlerde yalnızca sıcak aylarda etkilidirler

Orta Doğu ve Orta Asya�da hastalık sıcak ve kurak aylarda (yaz ya da sonbahar ayları) gözlenir ve insanlara enfekte tatarcık sineklerinin (Flebotomus papatasi) ısırmasıyla bulaşır

Bunlar yalnızca bir kaç milimetre boyunda olan sinekçiklerdir

Isırılan kişi eğer alerjik bir yapıya sahip değilse ısırılan yerde ağrı hissetmez ve lokal iritasyon görülmez; ısırılanların yalnızca %1'lik kesimi ısırıldığının farkına varmaktadır

Tatarcık sineği geceleri beslenir, gündüzleri (duvar çatlakları, mağaralar, evler ve ağaç kovukları) gibi karanlık yerlerde bulunur

Yumurtlama kan emdikten birkaç gün sonra olur

Yumurtaların kanatlı tatarcıklar haline gelmesi için yaklaşık beş haftalık bir süre gereklidir

Yetişkin bir tatarcık sineği sıcak ortamda bir kaç hafta yaşar

Tatarcık hummasında enfeksiyon zinciri; insan -flebotomus- insan şeklindedir

Flebotomların hastalardan kan emerek virüs almaları, hastalık belirtilerinin başlamasından iki gün önce ile, hastalık belirtilerinin kaybolmasından 24 saat sonrası arasında olur

Bu süre dışında hastalardan kan emen dişi flebotomlar enfekte olmazlar

Tatarcıklar kan emdikten 6-10 gün sonra bulaştırıcı olurlar ve

ömürleri boyunca bulaştırıcı kalırlar

Virüs, yumurta ile bir nesilden diğerine geçer

Bu böcekler zemine yakın yerlerde bulunduğundan ve 3-4 m�den yüksekliğe uçamadıklarından büyük binalarda hastalık daha çok alt katta oturanlar arasında görülmektedir

Uçuş menzilleri 100 metreyi geçmez

Dişi tatarcıklar yumurtalarını kaya diplerine, ağaç kovuklarına, organik maddelerden zengin nemli ve gevşek topraklara bırakırlar

Doğada tatarcık yumurta, larva ve pupalarını bulmak çok güçtür

Deri içi ya da ven yoluyla aşılanan insanların %5 kadarı enfeksiyona tutulmakta, %50-75'inde ise hastalık belirtileri ortaya çıkmamaktadır

Hastalardaki belirtiler Tatarcık sineğinin ısırdığı insanlarda, ısırığın olduğu yerdeki deride kaşıntılı papüller oluşur ve beş gün kadar sürer

3-6 günlük bir inkübasyon döneminden sonra hastalık aniden ortaya çıkar

Ateşin ortaya çıkışından 24 saat önceki ve 24 saat sonraki dönemde kandan virüs izole edilebilir

Hastalık genel olarak birdenbire, titreme ya da ürpermelerle ateşin yükselmesi şeklinde başlar, bazı hallerde önceden kırıklık, baş dönmesi, bacak ve karında anormal hisler olabilir

Başlangıçta ya da daha sonra baş ağrısı, gözlerde yanma, göz arkasında göz hareketleriyle ortaya çıkan ağrılar, ensede ve sırtta sertlik, oynaklarda ve taraflarda ağrılar, tat alma duyusunda değişiklikler, iştahsızlık, bulantı, kusma, kabızlık ya da sürgün, boğazda ağrı, burun kanaması, baş dönmesi olabilir

Damakta küçük veziküller görülebilir ve maküler ya da ürtikeryal döküntüler gelişebilir

Ateş, 39-40 oC kadar yükselebilir

Genellikle ateş 2-4 gün kadar sürer (üç gün

ateşi) ve bol terleme ile düşer; ancak, 1-9 gün de sürebilir

Bazen ateş düştükten sonra kısa süren bir yükselme de görülebilir

Nabız yavaşlar

Tatarcık hummasında yüz ve boyun kızarmıştır

Gözde konjuktivadaki kanlanma ucu korneaya varan bir üçgen şeklinde dikkati çeker (Pick belirtisi), fotofobi ve gözde yaşarma olabilir

Ağızda yumuşak damakta ve yutağın arka kenarında kanlanma olabilir

Döküntü ve lenf nodlarında şişme yoktur

2-12 hafta içerisinde hastaların %15'inde

ikinci bir atak gelişmektedir

Ender olarak splenomegali gelişir, lenfadenopati gözlenmez

Ateşin ilk günü kanda lökosit sayısı normaldir, lenfositler azalabilir ve nötrofillerin sola sapması ile gençlerin çoğalması görülebilir

İkinci ya da üçüncü günler kanda lökopeni polinukleoz yerleşir

Hastalığın sonunda ya da iyileşme sırasında lökopeni belirgindir

Diğer Arbovirüs enfeksiyonlarında olduğu gibi tatarcık humması da aseptik menenjitle ilişkili olabilir

Yine başka bir çalışmada hastalığı şiddetli geçirenlerde hafif papil ödemine rastlanmıştır

İyileşme sırasında ateş ve belirtiler depreşebilir, geçici depresyonlar görülebilir

Hastalık kendiliğinden iyi olur,ölüm bildirilmemiştir

08-17-2012	#2
Prof. Dr. Sinsi	Kardiyovasküler Hastalıklardan Korunmak İçin Beslenme Önerileri Epidemiyoloji Tatarcık hummasının etkeni Arbovirüs ailesinden olan bunyavirüs grubundan bir RNA virüsüdür Tatarcık hummasının Flebotomus papatasi ile bulaşan bir virüs hastalığı olduğu 1909'da bildirilmiştir Tatarcık humması 20-45 kuzey enlem dereceleri arasındaki endemik bölgelerde ve vektör flebotomların bulunduğu ülkelerde görülür Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, Balkanlar ve güney doğu komşularımızda (İran, Irak) sıklıkla gözlenmektedir Tropikal bölgelerde flebotomlar yıl boyunca hastalık bulaştırabilirlerken, daha soğuk iklimlerde yalnızca sıcak aylarda etkilidirler Orta Doğu ve Orta Asya�da hastalık sıcak ve kurak aylarda (yaz ya da sonbahar ayları) gözlenir ve insanlara enfekte tatarcık sineklerinin (Flebotomus papatasi) ısırmasıyla bulaşır Bunlar yalnızca bir kaç milimetre boyunda olan sinekçiklerdir Isırılan kişi eğer alerjik bir yapıya sahip değilse ısırılan yerde ağrı hissetmez ve lokal iritasyon görülmez; ısırılanların yalnızca %1'lik kesimi ısırıldığının farkına varmaktadır Tatarcık sineği geceleri beslenir, gündüzleri (duvar çatlakları, mağaralar, evler ve ağaç kovukları) gibi karanlık yerlerde bulunur Yumurtlama kan emdikten birkaç gün sonra olur Yumurtaların kanatlı tatarcıklar haline gelmesi için yaklaşık beş haftalık bir süre gereklidir Yetişkin bir tatarcık sineği sıcak ortamda bir kaç hafta yaşar Tatarcık hummasında enfeksiyon zinciri; insan -flebotomus- insan şeklindedir Flebotomların hastalardan kan emerek virüs almaları, hastalık belirtilerinin başlamasından iki gün önce ile, hastalık belirtilerinin kaybolmasından 24 saat sonrası arasında olur Bu süre dışında hastalardan kan emen dişi flebotomlar enfekte olmazlar Tatarcıklar kan emdikten 6-10 gün sonra bulaştırıcı olurlar ve ömürleri boyunca bulaştırıcı kalırlar Virüs, yumurta ile bir nesilden diğerine geçer Bu böcekler zemine yakın yerlerde bulunduğundan ve 3-4 m�den yüksekliğe uçamadıklarından büyük binalarda hastalık daha çok alt katta oturanlar arasında görülmektedir Uçuş menzilleri 100 metreyi geçmez Dişi tatarcıklar yumurtalarını kaya diplerine, ağaç kovuklarına, organik maddelerden zengin nemli ve gevşek topraklara bırakırlar Doğada tatarcık yumurta, larva ve pupalarını bulmak çok güçtür Deri içi ya da ven yoluyla aşılanan insanların %5 kadarı enfeksiyona tutulmakta, %50-75'inde ise hastalık belirtileri ortaya çıkmamaktadır Hastalardaki belirtiler Tatarcık sineğinin ısırdığı insanlarda, ısırığın olduğu yerdeki deride kaşıntılı papüller oluşur ve beş gün kadar sürer 3-6 günlük bir inkübasyon döneminden sonra hastalık aniden ortaya çıkar Ateşin ortaya çıkışından 24 saat önceki ve 24 saat sonraki dönemde kandan virüs izole edilebilir Hastalık genel olarak birdenbire, titreme ya da ürpermelerle ateşin yükselmesi şeklinde başlar, bazı hallerde önceden kırıklık, baş dönmesi, bacak ve karında anormal hisler olabilir Başlangıçta ya da daha sonra baş ağrısı, gözlerde yanma, göz arkasında göz hareketleriyle ortaya çıkan ağrılar, ensede ve sırtta sertlik, oynaklarda ve taraflarda ağrılar, tat alma duyusunda değişiklikler, iştahsızlık, bulantı, kusma, kabızlık ya da sürgün, boğazda ağrı, burun kanaması, baş dönmesi olabilir Damakta küçük veziküller görülebilir ve maküler ya da ürtikeryal döküntüler gelişebilir Ateş, 39-40 oC kadar yükselebilir Genellikle ateş 2-4 gün kadar sürer (üç gün ateşi) ve bol terleme ile düşer; ancak, 1-9 gün de sürebilir Bazen ateş düştükten sonra kısa süren bir yükselme de görülebilir Nabız yavaşlar Tatarcık hummasında yüz ve boyun kızarmıştır Gözde konjuktivadaki kanlanma ucu korneaya varan bir üçgen şeklinde dikkati çeker (Pick belirtisi), fotofobi ve gözde yaşarma olabilir Ağızda yumuşak damakta ve yutağın arka kenarında kanlanma olabilir Döküntü ve lenf nodlarında şişme yoktur 2-12 hafta içerisinde hastaların %15'inde ikinci bir atak gelişmektedir Ender olarak splenomegali gelişir, lenfadenopati gözlenmez Ateşin ilk günü kanda lökosit sayısı normaldir, lenfositler azalabilir ve nötrofillerin sola sapması ile gençlerin çoğalması görülebilir İkinci ya da üçüncü günler kanda lökopeni polinukleoz yerleşir Hastalığın sonunda ya da iyileşme sırasında lökopeni belirgindir Diğer Arbovirüs enfeksiyonlarında olduğu gibi tatarcık humması da aseptik menenjitle ilişkili olabilir Yine başka bir çalışmada hastalığı şiddetli geçirenlerde hafif papil ödemine rastlanmıştır İyileşme sırasında ateş ve belirtiler depreşebilir, geçici depresyonlar görülebilir Hastalık kendiliğinden iyi olur,ölüm bildirilmemiştir