Engelliler Hakkında Herşey

Engellilerin çalışma hakkı



Engellilerin Mesleki Rehabilitasyonu ve İstihdamına ait 159 sayılı Sözleşme’yi kabul eden Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 49 maddesine göre, ‘Çalışma, herkesin hakkı ve ödevidir’ Yine aynı maddenin açıklama kısmında, ‘işsizleri korumak, çalışmayı desteklemek, işsizliği önlemeye elverişli ekonomik bir ortam oluşturmak ve çalışma barışını sağlamak için (devlet) gerekli tedbirleri alır’, denmektedir Diğer taraftan, Anayasanın 61 maddesindeki ‘sosyal güvenlik bakımından özel olarak korunması gerekenler’ ifadesininin açıklama kısmında, ‘Devlet, sakatların korunmalarını ve toplum hayatına intibaklarını sağlayıcı tedbirleri alır’ ibaresi düşülerek ‘engelliler’ in de normal insanlar gibi toplumsal, sosyal ve ekonomik haklara sahip olduğu vurgulanmaktadır

Yukarıda belirtilen haklar çerçevesinde, engellilerin (özellikle daha fazla desteğe ihtiyaçları olan zihinsel engellilerin) de, diğer normal insanlara tanınan çalışma haklarından optimum düzeyde faydalanmaları sağlanmalıdır Engellilere tanınan istihdam tahsisatının içinde zihinsel engellilere de yer verilmelidir Zira zihinsel engellileri hiçbir işletme çalıştırmak istememektedir Bu konuda bazı işletme sahipleri, ‘Körleri çalıştırırım ancak geri zekalıları çalıştırmam’ şeklinde hitap ve edep kurallarını çiğneyerek görüşler belirtmektedirler Bu durumun değiştirilmesi ve zihinsel engellilerin topluma uyum çalışmalarının yanısıra , toplumun zihinsel engellilere bakış tarzının değiştirilmesi faaliyetlerine de yer verilmesi gerekmektedir

4 GELİŞMİŞ ÜLKELERDE VE ÜLKEMİZDE ZİHİNSEL ENGELLİLER İÇİN YÜRÜTÜLEN İSTİHDAM FAALİYETLERİ

İnsana ve insanın çalışma hakkına saygılı olan bir sosyal devlet anlayışına sahip olan ülkeler, ‘Kişinin ekonomik ve sosyal temel hak ve hürriyetlerinden faydalanmasını engelleyen sebepleri ortadan kaldırmakla görevlidir Bu tür ülkeler, sadece normal insanlar için değil engelliler için de bir takım sosyal politika tedbirleri almakla mükelleftir Sosyal politikanın amacı ise :

 Kapitalist ekonomi içinde oluşan sosyal guruplar (işçi-işveren) arasındaki istihdamla ilgili ilişkileri düzenleyerek ‘sosyal barışı’ sağlamak,

 Üretimi meydana getiren üretim faktörleri arasında adil bir gelir dağılımını koruyacak tedbirleri alarak toplumda ‘sosyal adaleti’ sağlamak,

 Artan üretimden o ülkede yaşayan, çalışan veya çalışamayacak durumda olan yaşlı, sakat, çocuk, hasta vb gibi herkesin faydalanabilmesini kolaylaştıracak ‘sosyal refahı’ sağlamaktır

Bu yüzden, sosyal devlet anlayışına sahip olan ülkeler, normal insanların yanı sıra ‘engelli’ vatandaşlarının da istihdam haklarından faydalanmaları için ciddi anlamda tedbirler almıştır Gerek işgücü eğitimi alanları açma konusunda, gerekse istihdam konusunda sistematik ve etkin faaliyetler sürdürmeyi prensip haline getirmişlerdir Bu tür ülkelerden bazılarını model olarak incelemek ve ‘engelli’ vatandaşlar; bilhassa ‘zihinsel engelli’ olanlar için hazırlamış oldukları fırsatları ve imkanları belirtmekte fayda vardır

41 ABD

ABD’de engelli vatandaşlarının istihdam edilmeleri için 1955’te, 600 kişiden oluşan ve her engelli kategorisi için alt birimleri de olan Başkanlığa bağlı bir komite oluşturulmuştur Bu takım, işverenlere eğitim ve rehabilitasyon uzmanları, eğitimciler, işgören rehberleri, tıbbi bakım uzmanları, sosyal rehberler gibi kalifiye elemanlar temin etmekte ve bunların faaliyetlerini kontrol altında tutmaktadırlar

Komite, engelliler bilhassa zihinsel engelliler ile ilgili envanterler tutarak, onlarla ilgili ayrıntılı bilgiler elde edip, veri bankası oluşturmuşlar ve istihdamları konusunda işgücü eğitimi faaliyetlerini, sistematik, planlı ve tüm vilayet ve kazaları kapsayıcı bir şekilde sürdürmektedirler

Komite, sadece belli merkezlerde değil, 50 eyaletin tümünde telekonferanslar vermekte, hem halkın aydınlatılması ve bilinçlendirilmesinde, hem de zihinsel engellilerin sosyal adaptasyonu ve topluma kazandırılmasında düzenli ve programlı eğitim ve öğretim faaliyetleri düzenlemektedirler

ABD’de faaliyet gösteren ‘Psikolojik Engellilere Yapılan Ayırımcılığa Karşı Koalisyon (The Coalition Against the Discrimination with Psychiatric Disabilities-CADPPD’ adındaki kurum, zihinsel engellilere karşı olumsuz imajları, olumlu hale getirmek için oldukça fazla yankı bulan ve etkili faaliyetler sürdürmektedirler

Sadece Massachusetts Bölgesi’nde faaliyet gösteren ‘Zihinsel Engelliler Bölümü (Department of Mental Retardation)’, 31 bin kişiye, işe yerleştirme, ulaşım hizmetleri ve ekipmanları, rehabilitasyon ve tedavi hizmetleri gibi konularda faaliyetlerini sürdürmektedirler Bu kurum, çalışmalarını devlet destekli sürdürmekte ve 265 şubesiyle (Massachusetts Bölgesi’nde) geniş kitlelere hitap etmektedir

Yukarıda bahsedilen hizmetlerin dışında çok sayıda özel ve kamu kurum ve kuruluşları, hiçbir ayırım yapmadan normal insanlara tanınan statü ve hakların engelli vatandaşlara da tanınması ve uygulanması için mücadele vermektedir

42 ALMANYA

Almanya’da Zihinsel Engelliler için kurulan iş eğitimi merkezleri ile rehabilitasyon enstitülerinde, zihinsel engellileri çalışma hayatına entegre etmek amacıyla eğitim kursları düzenlenmektedir Bu kursların amacı, katılımcılara ikamet ettikleri evlerine yakın yerlerde önemli iş fırsatları ve istihdam alanları sağlamaktır

Rehabilitasyon merkezleri, katılımcılara tıbbi tedavi ve çalışma hayatına hazırlık, oryantasyon ve motivasyon gibi psikolojik eğitim faaliyetleri sunarken, iş eğitimi merkezleri, mesleki bilgi ve becerileri edinmelerini sağlamaktadırKatılımcılar, bilgi ve becerilerini eğitim amacıyla kurulan atölyelerde uygulamaya dökmekte ve yeterli düzeye geldikten sonra iş hayatına atılmaktadırlar Bu eğitim esnasında, katılımcılara ayrıca davranış biçimleri, görgü kuralları gibi sosyal alışkanlıklar da kazandırılmaktadır

Almanya’da zihinsel engellilere yönelik diğer faaliyetleri aşağıdaki şekilde özetleyebiliriz :

 Zihinsel engellilere fiziksel, ruhsal ve sosyal istikrar kazandırma faaliyetleri,

 Motivasyon ve kendine özgüven kazandırma faaliyetleri