Kardiyoloji Ve Kalp Cerrahisi

Kolesterol kan yağları lipidler


Kolesterol, yaşam için gerekli olan mum kıvamında yağımsı bir maddedir Kolesterol, beyin, sinirler, kalp, bağırsaklar, kaslar, karaciğer başta olmak üzere tüm vücutta yaygın olarak bulunur


Vücut kolesterolü kullanarak hormon (kortizon, seks hormonu), D vitamini ve yağları sindiren safra asitlerini üretir Bu işlemler için kanda çok az miktarda kolesterol bulunması yeterlidir


Eğer kanda fazla miktarda kolesterol varsa, bu kan damarlarında birikir ve kan damarlarının sertleşmesine, daralmasına (arteriyoskleroz) yol açar Arteriyosklerozda damar duvarında biriken tek madde kolesterol değildir; akyuvarlar, kan pıhtısı, kalsiyum gibi maddeler de birikir Toplumda, arteriyoskleroz için damar sertliği, damar kireçlenmesi gibi ifadeler de kullanılmaktadır


Damarlar tüm vücutta yaygın olarak bulunur ve kalp, beyin, böbrek gibi organlara kan taşıyarak bu organların görev yapmasını sağlar Kolesterol, hangi organın damarında birikirse o organa ait hastalıklar ortaya çıkar Örneğin, kalbi besleyen atardamarlarda (koroner arterler) kolesterol birikimi olursa, göğüs ağrısı, kalp krizi gibi sorunlar oluşur Böbrek damarlarında kolesterol birikimi ise, yüksek tansiyon ve böbrek yetmezliğine yol açabilir


Kolesterol, yağımsı bir maddedir Normal koşullarda, yağ suyun içinde çözünmez Kolesterol de su özelliklerini taşıyan kanda normal koşullarda çözünmez Kolesterol, kanda çözünmesi ve taşınması için karaciğerde bir protein ile birleştirilir Bu kolesterol ile protein birleşimine lipoprotein adı verilir


Değişik tipte lipoproteinler vardır:


LDL (Low Density Lipoprotein, düşük yoğunluklu lipoprotein): Kötü huylu kolesteroldür

HDL (High Density Lipoprotein, yüksek yoğunluklu lipoprotein): İyi huylu kolesteroldür

VLDL, IDL ve şilomikronlar

Yağ metabolizması bozukluğu olan hastaların yaptırdığı diğer bir kan incelemesi de trigliserid ölçümüdür Trigliserid de kolesterol gibi kanda çözünen bir yağdır Kan trigliserid düzeyi ile arteriyoskleroz arasındaki ilişki, kolesterol kadar belirgin değildir

Kanda kolesterol ve LDL-kolesterolün yüksek olması, hasta için risk taşır HDL-kolesterolün düşük olması da bir risktir Bu riske sahip hastalarda, kalp krizi, felç, damar tıkanması, böbrek yetmezliği gibi hastalıkların ortaya çıkma olasılığı daha fazladır


20 yaşın üzerinde

Kan kolesterol düzeyi

< 200 mg/dl istenilen düzey

200-239 mg/dl arası sınırda yüksek

> 240 mg/dl yüksek

Kan LDL-kolesterol düzeyi

< 130 mg/dl istenilen düzey

130-159 mg/dl arası sınırda yüksek

> 160 mg/dl yüksek

Kan HDL-kolesterol düzeyi

< 35 mg/dl düşük




Kolesterol > 200 mg/dl veya

LDL-kolesterol > 130 mg/dl veya

HDL-kolesterol < 35 mg/dl ise RİSK FAZLADIR

HDL-kolesterol yükseldikçe risk azalır

Ortalama HDL-kolesterol düzeyi,


kadında 55 mg/dl

erkekte 45 mg/dl’dir

Yani kadınlar bu yönden daha şanslıdır

Kan trigliserid düzeyi

< 200 mg/dl normal

200-400 mg/dl arası sınırda yüksek

400-1000 mg/dl arası yüksek

> 1000 mg/dl çok yüksek



Kanda kolesterolün yüksek olması, yağ metabolizması bozukluğudur Yağ metabolizması bozukluğundan şüphe edilen bir hastada yapılması gereken işlem, kan alınarak öncelikle kolesterol, LDL-kolesterol, HDL-kolesterol ve trigliserid düzeyi ölçülmesidir Tedaviye karar vermeden önce, bu değerler en az 2 kere ölçülmelidir

Tedavi düzenlenirken öncelikle LDL-kolesterol düzeyleri temel alınmalıdır


Kanda kolesterol düzeyini etkileyen çok sayıda faktör vardır Bu faktörlerin bazıları önlenebilir niteliktedir Bunlardan bazıları:


Kalıtımsal faktörler

Yediğimiz gıdalar

Şişmanlık

Stres gibi faktörler kolesterolü ve kötü huylu kolesterolü yükseltir

Düzenli egzersiz, iyi huylu kolesterolü yükseltir ve kötü huylu kolesterolü azaltır

60-65 yaşa kadar, yaşla birlikte kolesterol düzeyi artar

Kadınlarda, menopozdan sonra kolesterol düzeyi artar

Bazı hastalıklarda kolesterol düzeyi yükselir Bu hastalıkları ikiye ayırarak incelemek mümkündür:


1 Kalıtsal yağ metabolizması hastalıkları

2 Diğer hastalıklar

Hipotiroidi (Tiroid bezinin yetersiz çalışması)

Karaciğer hastalıkları

Nefrit (Böbreğin mikrobik olmayan iltihabi hastalıkları)

Şeker hastalığı

Ayrıca, şişmanlık ve bazı ilaçlar da, yüksek kolesterole neden olabilir


Kanda aşırı miktarda bulunan kolesterol, yavaş yavaş (yıllar içinde) damarların duvarında birikir Bu birikim sonucu damarlarda daralma, tıkanma ortaya çıkar Bu durum, bir su borusunda pisliklerin birikmesine benzetilebilir Kolesterol hangi damarda birikmişse o damarla ilişkili sorunlar ve hastalıklar ortaya çıkar


Kolesterol yüksekliğinde belirti ve bulgular, çoğu zaman ani kolesterol yükselmesine bağlı değildir, uzun süreli kolesterol yüksekliğinin damar duvarında kolesterol birikmesine yol açmasının sonucudur Yani kolesterolünüz şu andaki değerinin 2-3 katına yükselse ve 3-4 saat yüksek kalsa size bir zararı olmaz Asıl sorun, sizde daha önce uzun süreli kolesterol yüksekliği olmasıdır


Kalbi besleyen damarlarda (koroner arter) kolesterol birikimi, bu damarlarda tıkanma ve daralmanın sonucu, göğüs ağrısı, kalp krizi ve kalp yetmezliği gibi sorunlara neden olur Bunların sonucu, hasta koroner by-pass ameliyatı (cerrahi olarak darlığın ortadan kaldırılması) veya anjiyoplasti (balonla daralmış koroner arterin genişletilmesi) işlemine ihtiyaç duyabilir Beyini besleyen boyun damarlarında kolesterol birikimi olması, felçlere, konuşma bozukluklarına, dengesiz yürümeye, bilinç kaybına yol açar


Böbrek damarlarında kolesterol birikimi, yüksek tansiyon ve böbrek yetmezliğine yol açabilir Ana atardamarda (aort) kolesterol birikimi de tehlikelidir Buradan kopan kolesterol birikintileri, daha küçük damarları tıkayarak çok değişik sorunlara yol açabilirler: Bağırsağı besleyen damarları tıkayarak bağırsak ölümüne, göz damarlarını tıkayarak körlüğe, bacak damarlarını tıkayarak kangrene yol açabilirler


Kolesterol yüksekliğine bağlı sorunlar ortaya çıktığı zaman, hasta geç kalmış olabilir; bu nedenle kolesterol yüksekliğini önlemek, yükselmişse düşürmek çok önemlidir


Yüksek kolesterolün kontrol altına alınması ile yaşam süresinin uzadığı, kalp ve damar hastalıklarına bağlı ölümlerin azaldığı ve kalıcı sakatlıkların önlendiği kesin olarak gösterilmiştir Kolesterol yüksekliğine ilaveten şişmanlık, yüksek tansiyon, şeker hastalığı, sigara gibi diğer kardiyovasküler risk faktörlerinin tedavisi de planlanmalıdır


Tedavi 2 aşamada gerçekleştirilir:

1 İlaç dışı tedavi

2 İlaç tedavisi


Her hasta için tedavi farklılıklar taşır İlaç dışı tedaviler kesinlikle ihmal edilmemelidir İlaç tedavisi, kesinlikle doktor denetiminde olmalıdır

Tedavide hedef belirlenirken LDL-kolesterol düzeyinin esas alınması tercih edilir Hedef LDL-kolesterol düzeyi, hastada kalp ve damar hastalığının olup olmadığına göre değişir


Kişide kalp ve damar hastalığı yoksa, LDL-kolesterol düzeyinin 130 mg/dl’nin altına düşürülmesi yeterlidir

Kişide kalp ve damar hastalığı varsa, hedef LDL-kolesterol düzeyi, 100 mg/dl’nin altı olmalıdır Yani kalp krizi geçirmişseniz, koroner arter daralmasına bağlı göğüs ağrınız varsa, koroner damar ameliyatı geçirmişseniz, koroner arterler balon ile genişletilmişse, beyine, böbreğe, bacaklara giden damarlarda kolesterol birikimi varsa, hedef LDL-kolesterol düzeyi, 100 mg/dl’nin altıdır


İlaçsız tedaviler yaşam düzeninin değiştirilmesi olarak da isimlendirilir Yüksek kolesterol tedavisinde en önemli konu, ilaçsız tedavilerdir, kesinlikle ihmal edilmemelidir İlaçsız tedavilerde yapılan ihmal, kolesterol düşürmek amacı ile kullanılan ilaçların başarısını da azaltır

İlaçsız tedavilerin başında, beslenme alışkanlığının değiştirilmesi gelir Beslenme alışkanlığından ayrı bir konu halinde bahsedilmiştir


Sigara kesinlikle bırakılmalıdır Sigara da kolesterol yüksekliği gibi bir kardiyovasküler risk faktörüdür Sigara ayrıca akciğer kanseri, akciğer hastalığı, beyin kanaması ve birçok kansere de zemin hazırlar


Hastada yüksek tansiyon varsa, yüksek tansiyon tedavisinde geçerli olan ilaç dışı tedaviler ihmal edilmemelidir Yüksek tansiyon ve kolesterol yüksekliğinde uygulanan ilaç dışı tedaviler birbirine benzerlik gösterir Yüksek tansiyonlu hastalarda, ilaveten beslenme ile alınan tuzun da azaltılması gerekir


Şeker hastalığı kontrol altına alınmalıdır İnsülin kullanmak gerekiyorsa kaçınılmamalıdır


Şişmanlık kesinlikle kontrol altına alınmalıdır Şişmanlık tedavisi için bazı ipuçları, Nasıl zayıflarım ? başlığı altında verilmiştir


Düzenli egzersiz HDL-kolesterolü (iyi kolesterol) yükseltir, LDL-kolesterolü (kötü kolesterol) düşürür Hastalar, düzenli egzersiz yapmayı alışkanlık haline getirmelidirler Haftada, en az 3, tercihen 5 kez, 30-45 dakika süre ile yürüyüş, koşu, yüzme, bisiklete binme gibi sporlar yapılmalıdır


Alkol, HDL-kolesterolü yükseltir, ancak alkolün insan sağlığı ve sosyal yaşantı üzerine çok sayıda olumsuz etkisi olduğu unutulmamalıdır Bu nedenle, alkol alımı kesinlikle yasaklanmalıdır


Yağ metabolizması bozukluklarını düzeltmek amacı ile çeşitli ilaçlar geliştirilmiştir Statinler

Safra asidi bağlayıcı reçineler

Nikotinik asit

Fibratlar


Bu ilaçlara ne zaman başlanacağı, ne kadar süre kullanılacağı ve hedef kolesterol, LDL-kolesterol, trigliserid düzeyleri, kesinlikle doktor denetiminde olmalıdır