Sağlık Ansiklopedisi

Amipli dizanteri, "Entomoeba histolytica" ismi verilen amipin yol açtığı bir hastalıktır

Her yaşta görülebilir Amip yiyecek ve içeceklerle bulaşır Sudaki amip kistleri klorlamaya duyarlıdır Yüksek ısıda ölürler Sinekler ve hamam böcekleri de amip kistlerinin taşınmasında rol oynar

Hasta, amipin bulaşıcı formunu (4 çekirdekli kist) ağız yoluyla alır İnce bağırsaklarda kist çatlar ve ortaya 4 tane amipçik çıkar Bunlar da ikiye bölünerek 8 amipçik oluşturur Daha sonra kalın bağırsağa geçerek, hastalık yapıcı form olan trofozoid şekline dönüşürler ve olgunlaşırlar Burada su kaybına uğrayan amip, tekrar 4 çekirdekli kist formuna dönüşür ve dışkı ile atılır Dolayısı ile taşıyıcı olanların dışkısında bu kistler bulunur Kistler toprak ve suda canlı kalabilirler

Amipler kalın bağırsağa yerleşerek yaralar oluştururlar Kalın bağırsağın herhangi bir yerine yerleşebilirler, ancak kan akımının az olduğu yerleri tercih ederler Kalın bağırsağa yerleşen her amip hastalık yapmaz

Belirti ve Bulgular

Kuluçka süresi 4-5 günle 1-4 ay arasında olabilir Su ile bulaşmış olan amipler daha şiddetli hastalık yapar İştah azlığı, kilo kaybı, kusma ve kanlı ishal ile seyreder Bazen hiç bir belirti gözlenmez

Kalın bağırsakta delinme nadiren olur Ancak genelde kalın bağırsakta kitleler (ameboma) meydana getirirler

Hastalık oluşumu genelde vücut direncinin düşmesi ile ortaya çıkar, ileri derecedeki hastalarda amip kana karışarak yayılır ve karaciğer, dalak, akciğer, beyin, deri ve idrar yollarında apseler yaparlar

Karaciğer tutulduğunda; (hepatik amibiazis) ateş, terleme, karaciğerde hassasiyet ve karaciğer büyümesi görülür 2-3 haftada tüm karaciğer tutulur

Hastalık diğer ishallerden özellikle kanlı dışkılama ile ayrılır Bu türlü bir ishaliniz var ise acil olarak doktora başvurmalısınız

Teşhis

Erken tanı önemlidir Laboratuvar tetkikinde taze dışkı kullanılır Dışkıda ayağımsı uzantıları ile hareket eden amipler görülür Dışkıdaki Charcot-Leyden kristalleri tanı koydurucu bir özelliktir Taşıyıcılarda 2 çekirdekli kist, hastalarda 4 çekirdekli kist görülür Ayrıca tutulan organa özgü tetkikler (röntgen, sintigrafi, ultrason gibi) gerekebilir

Tedavi ve Korunma

Tedavide metranidazol ve terasiklin grubu ilaçlar kullanılır Genelde 10 günlük tedavi yeterlidir Diğer birçok ishal tipinde ilaç kullanılmazken özellikle bu tür de mutlaka antibiyotik kullanılmalıdır

Hastalıktan korunmak için temizlik, içme sularının 50 derecenin üzerine kadar ısıtılması yarar sağlar Mide asidi kistlere etkisizdir

Dünya Sağlık Örgütü'nün amipli dizanteri ve benzer hastalıklardan korunmak için 10 altın önerisi:
1) Yiyecekleri alırken güvenilir yerleri tercih edin
2) Yiyecekleri tam olarak pişirin, az pişmiş yemeyin
3) Pişirdiğiniz yemekleri bekletmeden yiyin
4) Yiyecekleri saklarken aşırı özen gösterin
5) Buzdolabından çıkardığınız yemekleri kaynayana kadar ısıtın
6) Pişmiş ve pişmemiş yiyecekleri hiç bir zaman karıştırarak yemeyin
7) Ellerinizi tekrar tekrar yıkayın
8) Mutfağınızın temizliği konusunda son derece titiz olun
9) Yiyeceklerinizi tüm hayvanlardan (sinek, fare, böcek) koruyun
10) Kesinlikle güvenilir su kullanın

Uz Dr Soner Dileklen