Arapça Dersleri (Yusuf Semmak)

İKİNCİ DERS:

İSMİN ALÂMETLERİ:


İlk dersimizde kelime ve kısımları üzerinde durmuştuk Kelimelerin isim, fiil ve harf'ten meydana geldiğini öğrenmiştik Cümleler kelimelerden meydana geldiği için; Arapça öğrenimine bu konuyla başladık Şimdi de kelimenin ilk kısmı olan ismi tanımaya devam edelim Bilindiği gibi karşılaştığımız bir kelime ya isimdir, ya fiildir, yada harf'tir Peki ismi nasıl tanıyacağız? Özellikleri nelerdir? Ana hatlarıyla bu konu üzerinde duralımArapça'ya yeni başlayan herkesin mutlaka bilmesi gereken, özelliklerle başlayalım:

• Başına harf-i ta'rif (ال Takısı) alabilir: ُ الْكِتاَبُ , السّنَّة gibi Başına ال Takısı gelen kelimeler isimdir Başına bu ek gelen isimlerin sonunda tenvin bulunmaz, yalın halde dammeli (ötreli) okunur, cümledeki yerine göre de uygun harekeyi alır; ama asla çift hareke almaz Bu takıya, "harf-i tarif" denir; yani ma'rifelik harfidir İleride de görüleceği gibi; başına geldiği ismi ma'rife isim (özel isim) yapar Fiil ve harfin başına harf-i ta'rif gelmez
  
  
  Sonuna tenvin (çift hareke) gelebilir: ٌ قَلَم ٌ, حَدِيث gibi Bir kelimenin sonunda örneklerimizde olduğu gibi, iki ötre yada cümledeki yerlerine göre iki üstün veya iki esre bulunursa; o kelime isimdir Yukarıdaki açıklamamızda başına harf-i ta'rif gelmiş isimlerin ma'rife yani özel isim olduğunu söylemiştik; şimdi de harf-i ta'rif alabildiği halde o takıyı almamış haldeki sonu tenvinli isimlerin nekre yani cins isim olduğunu söyleyelim Örneğin; ٌ قَلَم "(herhangi) bir kalem" anlamına geldiği halde, ُ الْقَلَم "(belli, bilinen) kalem" demektir Fiil ve harf de, tenvin gelmez
  
  
  Başına harf-i cerr gelir ve o ismin son harekesi kesre (esre) olur: Başına harf-i cerr gelen isim nekre ise, sonu iki esre ; başında harf-i ta'rif bulunuyorsa, bu durumda da sonu tek esreye çevrilir Fiil ve harfe, harf-i cerr dahil olmaz Birinci dersimizde "harf" konusunu işlerken; ilk üç örnekte harf-i cerrleri kısmen görmüştük ٍ على شَجَرَة : Bir ağacın üzerinde, ِ عَلَى الشَّجَرة : Ağacın üzerinde İmam Birgivî'ye göre harf-i cerrler yirmi tanedir
  
  
  Başına "nidâ harfi" gelebilir: ياَ شُعَيْبُ : Ey Şuayb, ياَ مُحَمَّدُ : Ey Muhammed gibi Bunlar, ismin lafzî alâmetleridir
  
  
  İsim, tamlama (izâfet) oluşturabilir: Buna Türkçe'de "isim tamlaması" denir Anlamları itibariyle; -in -i tipindeki tamlamalardır "Tamlayan" ve "tamlanan"dan oluşur Evin penceresi gibi Arapça'ya çevirelim: ِ ناَفِذَة ُ الْبَيْت İlk öğeye "muzâf" ikincisine "muzâfun ileyh" denir Fiil ve harf, muzâf olmaz İsim tamlaması konusu ileride gelecektir
  
  
  Sonuna yuvarlak te gelebilir: (Bir) Gül: ٌ وَرْدَة ٌ , زَهْرَة : (Bir) Çiçek
  
  

Kendisi için "zaman" mefhumu olmayan ismin alâmetlerinin başlıcaları olarak bunları sayabiliriz Bunların yanında isim, müsned-i ileyh yani fâil ve mübteda olabilir Cümledeki yerine göre; i'rabı merfû, mensûb, mecrûr olur ama asla meczûm (son harekesi cezimli) olmaz İsme zamir avdet edebilir (fiil ve harf, zamire merci' olamaz); isim, musağğar (küçültülmüş, tasğîr olunmuş) yani "kitapçık", "kapıcık" örneklerinde görüldüğü gibi, küçültme ismi olabilir


Hatırlatma: İsimlerin çeşitleri muhtelif olduğu için, alâmetleri de muhtelif olmuştur Çünkü ismin bir çeşidine uyan bir alâmet diğerine uymayabiliyor Meselâ, kelime sonuna gelen tenvin sadece munsarif (çekimli, kesre ve tenvini kabul eden) isimlerin bir özelliğidir Bu nedenle isimlerin özelliklerine göre; birden çok alâmetleri bulunmaktadır