Türklerin İslamiyeti

Türkler tarihleri boyunca pek epey din ve inanış biçimini benimsemiştiryalnız bu dinler içerisinde en epey Göktanrı ve İslamiyet yayılmıştır1 toplumun sahip olduğu dini;sanatını,geleceğini,giyim kuşamını,ahlak yapısını,zevklerini,dilini ve ortak amaçlarını etkilemektedirBu nedenle din değiştirmek hayli zordur8 yy birlikte 12yy arasında Türk toplumu tarihinin en köklü değişimini yaşamış,bu nedenle tarihçiler Türk tarihinin İslamiyet öncesi ve sonrası bi şekilde iki bölümde incelemişlerdir


Türk-Arap mücadeleleri Abbasiler döneminde şiddetini kaybettiÇin ve Abbasi orduları arasında 751 yılında Talas savaşı Karluk Türklerinin Müslümanların yanında mekan almasından dolayı Abbasilerin üstünlüğü birlikte sonuçlandıBu savaştan sonraları Türk-Arap ilişkileri müspet yönde geliştiBu hadise Orta Asyanın kaderini değiştirirken,Türklerin İslamiyeti kabul etmelerinde de etken olduTalas savaşında Çinlilere karşı Arapların yanında mekan alan Karluklar onyydan itibaren kalabalık gruplar halinde İslamiyeti kabul ettiler


TÜRKLERİN İSLAMİYETİ KABUL ETME NEDENLERİ


Türkler onyy başlarından itibaren büyük kitleler halinde Müslüman olmaya başladılarBunda Türklerin İslam öncesi inanışları birlikte İslamiyet arasında büyük benzerliklerin bulunması etken olmuştur


TÜRKLERİ İSLAMİYETE GİRMEYE TEŞVİK EDEN FAKTÖRLER


1-Türkler diğer dinlere karşı engin 1 hoşgörüye sahiptiİslamiyet de 1 hoşgörü diniydi


2-Eski Türk dini birlikte İslamiyet arasındaki benzerlik:


a-Tek tanrı inancı b-Ahiret inancı c-Hac ve kurban ibadetlerine eşdeğer ibadetlerin varlığı


3-Sosyolojik etmenler,aile kavramına verilen ehemmiyet,namus,temizliğe verilen ehemmiyet İslamiyetteki cihat ve gaza anlayışı birlikte Türk-Cihan hakimiyeti düşüncesinin benzerlik göstermesi


4-Ekonomik ve sebepler,eski Türk toplumunda sosyal sınıflar yoktuİslam dininde de böyle 1 ayrımın yapılmaması,dolayısıyla bütün 2 düşüncede de halkın refah ve mutluluğunun gözetilmesi bulunur


5-Siyasi ve askeri tercih;8yyda Türk-Çin rekabeti hızla sürek etmekte,üstelik egemenlik yavaş yavaş Çinlilerin Türklerin elindeki Maverünnehiri de alarak egemenliği ele geçirmek istiyorduGüneyde Arap yarımadasında ortaya çıkan İslam dinide büyük 1 hızla yayılarak Çinlilerle rakip olabilecek konuma gelmiştir751de Çinlilerle Araplar arasında meydana gelen Talas savaşında Türkler İslam ordusu yanında Çinlilere karşı savaşmış ve büyük 1 zafer elde edilmiştirBu olaydan sonraları Türklerle Araplar arasındaki yakınlaşma hızlanıştır


TALAS SAVAŞININ ÖNEMİ VE SONUÇLARI


1-Türk-Arap ilişkileri geliştiTürklerin İslamiyete girişinde dönüm noktası oldu


2-Çinin Orta Asya üzerindeki emelleri sona erdihücum konumundan savunma konumuna geçtiler


3-Orta Asyanın Çinlileşmesi beklenirken Müslümanlılaşmasına sebep oldu


4-Yeni buluşlar ve teknik gelişmeler Çinlilerden Türklere,Türklerden Araplara mazi ve batıdaki gelişmelere zemin hazırlamıştır


5-Doğu ticaret yollarının denetimi Müslümanlara geçti


6-Karluklar 766da bağımsız devlet kurdular


TÜRKLERİN İSLAMİYETE HİZMETLERİ


Türklerin İslamiyeti kabul etmeleri dünya tarihinin kritik olaylarından birisidirÇünkü Türkler İslamiyetin korunup,geniş alanlara yayılmasında İslam kültür ve medeniyetinin gelişmesinde kritik rol üstlendilerTürkler özellikle Abbasilerden itibaren halifelik orduları içinde mekan aldılarBizans sınıfındaki Antep,Urfa,Tarsus gibi şehirlere yerleştirilmeleri birlikte İslam devletini Bizans tehlikesine karşı korudularTürklerin yerleştirildiği bu hudut şehirlerine avasım adı verilirdiTürkler için Bağdat yakınlarında askeri 1 kent olan Samarra kenti kurulmuşturTürkler vakit vakit Abbasilere karşı başkaldırı ederek yönetimde bulundukları topraklarda kendi devletlerini kurdular(Tolunoğuları,İhşitler)Oğuzların İslamiyeti kabul etmelerinden sonraları Büyük selçuklu devleti kurulduBu devletin kuvvetli 1 İslam devleti haline gelmesi birlikte Türkler İslam dünyasının politik liderliğini ele geçirdilerMüslüman Türk hükümdarlar,Abbasi halifelerini korudularTuğrul bey,Abbasi halifesini Şii Büveyhoğulları baskısından kurtardıAbbasi halifesi bu yardımlarından dolayı Tuğrul beye doğunun ve batının sultanı ünvanını verdiBu durum,Türklerin İslam Dünyasında ulaştığı gücü en güzel biçimde açıklamaktadır


İLK TÜRK İSLAM DEVLETLERİ


1-TOLUNOĞULLARI(868-903)


Aslen dokuz oğuz Türklerinden olan Tolunoğlu Ahmet mısırda valiyken Abbasilere karşı bağımsızlığını duyuru ederek Tolunoğlulları devletini kurdu(868)Kendisine iyi 1 etraf edinen Tolunoğlu Ahmet düzenli 1 ordu oluşturmuş ve Mısır ekonomisini geliştirmek için çalışmıştırKuzeye doğru seferler yapmış,Suriye,Hatay ve Tarsusa kadar hakimiyetini genişletmiştirMısırda Türk İslam kültürünün yayılmasını sağlayan Tolunoğulları Abbasiler tarafından yıkılmıştırO dönemden kalma en kritik yapıt TolAhmet Camiidir


2-İHŞİTLER(935-969)


Tolunoğlu devleri yıkıldıktan sonraları Mısırda kurulan ikinci Türk devletidirBu devletin kurucusu olan Muhammed,Abbasilerin Suriye valisi iken 935de Mısır valiline atandıAslen Fengane Türklerinden olan Muhammede halife tarafından başarılı hizmetlerinden dolayı İhşid ünvanı verilmiştirBundan dolayı kurduğu devlete de ihşidler devleti denildiGüneye doğru seferler yaparak Suriyenin tamamını ve hicaz bölgesini ele geçirdiŞii Fatmileri tarafından 969da yıkıldılarMısırın ekonomik bakımdan yükselmesine ve Türk-İslam kültürünün yayılmasına sebep olmuşlardırbuna ilave olarak bölgede Hristiyanlarla savaşarak İslam devletinin savunuculuğunu da yapmışlardır


3-KARAHANLILAR(840-1212)


-Karluk,yağma,çiğil Türkleri tarafından kurulmuşturİlk Müslüman Türk devletidir


-Kurucusu Bilge Kül Kadir Handır


-Başkent Balasagundur


-Korucular Karahan ünvanını kullandığı için devlete Karahanlılar adı verilmiştir


-945te Satuk Buğra Han İslamiyeti resmi din bi şekilde kabul etmiştirKendisi de Abdül kerim ünvanını almıştır


-Halkın tümü Türk,resmi dili Türkçedir


Karahanlılar,Samanoğullarına karşı Gaznelilerle birleşerek mücadele ettiler999 yılında Samanoğullarına son verdilerMaveraünnehri Karahanlılara,Horasan Gaznelilede kaldıCeyhun nehri 2 ülke arasında hudut olduİki ülke arasında Horasan yüzünden genellikle cenkler olduyalnız bu savaşlarda Karahanlılar başarısız olmuşturYusuf Kadir Hanın ölümünden sonraları ülkede başlayan taht mücadeleleri devletin 1042 yılında Doğu Karahanlılar ve batı Karahanlılar diye ikiye ayrılmasına sebep oldu


Doğu Karahanlılara 1211de Karahitaylılar son verdilerBatı Karahanlılar ise Karahitay saldırıları birlikte zayıflamış,1212de Harzemşahlar Devleti tarafından yıkılmıştır


4GAZNELİLER(963-1187)


-Kaloç Türkleri tarafından kuruldu,kurucusu Alp Tigindir


-Alp Tigin Samanoğulları Devletinde yetişmiş 1 Türk komutanıdırç


Garlulardan Gazneyi alarak 963te devletini kurduAlp Tiginden sonraları Sebuk Tigin hükümdar olduOnun dönemindede hudutlar genişletildi


Gaznelilerin en ünlü hükümdarı Sultan MahmutturEn parlak dönemi onun zamanında yaşandı


Gazneli Mahmutun Hindistana sefer düzenlemesinin başlıca sebebleri;


-Hindistanın mekan altı ve mekan üstü kaynaklarının zengin olması


-Ganimet elde etme


-Hindistanda İslamiyeti yaymak istemesi


Hindistana 17 sefer düzenlemiştirBu seferler sonunda hudutlar genişletildiHindistanın Pencap,Peşover,Multan,Gücarat,Sistan,Delhi ve Ganjın batısı ele geçirildiBu seferlerde elde edilen başarılar,Sultan Mahmutun İslam dünyasının kahramanı olmasını sağladıHindistandaki zengin altın ve mücevherler Gazneye taşınarak,ülke değerli yapılarla süslendiHindistandan getirilen filler ise Gazne ordusuna değişik ve üstün 1 unsur kazandırdı


Gazneli Mahmut döneminin kritik olaylarından biri de Gazne-Selçuklular ilişkileri olduBu sırada kuzeyde büyük 1 tehlike bi şekilde beliren Selçuklular giderek büyümekte ve Horasana girmeye çalışıyorduSultan Mahmut ilk önce Selçukluları yenik ettiyalnız bu mağlubiyet birlikte onların büyümesi ve genişlemesini önlemeyince Selçuklu Yabgusu Arslanı hile birlikte yakalatarak Hindistandaki Kolincar kalesine hapsetti


Daha sonraları Iraka yöneldiBüveyhoğulları yndi ve bağdatta oturan Abbasi halifesini baskısından kuratardıKendisine halife tarafından sultan ünvanı verildiTürk tarihinde ilk kez Sultan ünvanını kullanan Gazneli Mahmut olduSultan Mahmutun ölümünden sonraları yerine geçen oğlu Mesut babasının yerini dolduramadıSultan Mesut,Maveraünnehir ve Horasana doğru ilerleyen Tuğrul ve Çağrı Beyleri emrindeki Selçuklular üzerine ordu gönderdi1035te Nesa yakınarında yapılan savaşı Gazneliler kaybetti1038de Serahs yakınlarında yapılan savaşı da kaybeden Gazneliler,kuvvetli 1 ordu hazırlayarak tekrar harekete geçtiHassa(kapıkulu-Gulam)ordusu oluşturan ilk Türk devleti Gaznelilerdi