Türk Dilbilgisi Ve Kuralları

SÖZCÜK TÜRLERİ


Sözcükler tür bakımından temelde iki ana gruba ve sekiz ayrı türe ayrılır:


a İsim soylu sözcükler: İsim,sıfat,zamir,zarf,edat,bağlaç ve ünlemler

b Fiiler soylu sözcükler: Fiiller



İSİM (AD)


Varlıkları,kavramları karşılayan sözcüklerdir

İsimlerle,karşıladıkları kavram ve nesneler arasında çok sıkı bir ilgi vardırBunlar daima birbirlerini çağrıştır


Örneğin; "kitap" sözü aklımızda hemen varlık olarak "kitap" nesnesini canlandırır ya da bir kitabı gördüğümüzde zihnimize hemen onu karşılayan isim gelir


Kavramlar için ise bu kadar belirgin bir ilişki varlığını söyleyemeyiz Örneğin "dert" dendiğinde aklımızda bir nesne canlanmaz; ancak bunun insanı sıkıntıya sokan bir durum olduğu zihnimizde belirir


İsim çeşitleri ise şu şekildedir:



A Varlıklara Verilişlerine Göre İsimler


1 CİNS İSİM


Aynı türden varlıkları karşılayan isimlerdirBu varlıkların benzerleri etrafta çoktur

Cins isimlerin ilk harfleri büyük harflerle yazılmaz


Örn; "Çiçek,okul,kitap,silgi " vs




2 ÖZEL İSİM


Tek olan,tam bir benzeri bulunmayan varlıkları karşılayan isimlerdir


Ankara, Kayseri, Adıyaman gibi yer adları,

Hatice, Sultan, Recep gibi kişi adları,

Türkiye, İtalya, Sudan gibi ülke adları,

Günün Ötesi, Kiralık Konak, Türk Edebiyatı, Hürriyet gibi kitap, dergi, gazete adları,

Bilkent Üniversitesi, Yeşilay, Türkiye Büyük Millet Meclisi gibi kurum adları,

İngilizce, Türkçe, Rusça gibi dil adları,

Boncuk, Tekir, Yumak gibi hayvanlara verilen adlar özel isimdir, başharfleri büyük harf olarak yazılır



B Varlıkların Sayılarına Göre İsimler


1 TEKİL İSİM


Sayıca tek bir varlığı karşılayan isimlere tekil isim denir

Bunlar; "kitap, çocuk, şiir, bilgisayar " gibi bir varlığı karşılayan isimlerdir



2ÇOĞUL İSİM


Sayıca birden çok varlığı karşılayan isimlerdir Çoğul isimler, "-ler, -lar" eki getirilerek yapılır


"Kitaplar, çocuklar, şiirler, bilgisayarlar "




3TOPLULUK İSMİ


Yapıca tekil olduğu halde, yani çoğul eki almadığı halde birden çok varlığı karşılayan isimlere topluluk ismi denir


"Toplum, halk, millet, ordu, bölük, sürü " sözcükleri birer topluluk adıdır



Topluluk isimleri de çoğul eki alabilir Bu durumda grupların çoğulu bildirilmiş olur


Örn; "Ordular ilk hedefiniz Akdeniz!" cümlesinde "ordu" topluluk ismi çoğul eki almıştırBurada ordunun birden fazla olduğu anlatılmak istenmiştir



C Varlıkların Oluşlarına Göre İsimler


1SOMUT (MADDE) İSİM


Duyu organlarımız ile algılanan isimlere somut isim denir


"Kitap,masa,insan,ışık " isimleri, beş duyumuzdan biri ile algılanan somut isimlerdir



2SOYUT (MANA) İSİM


Duyu organlarımız ile algılanamayan, ama varlığına inandığımız isimleridir


"Neşe, özlem, sevgi, korku " isimleri, duyu organımız ile algılanamayan soyut isimlerdir



D Yapıları Bakımından İsimler


1 BASİT İSİM


Yapım eki almamış kök halindeki isimlerdir


"Masa,sıra,televizyon,kalem,defter,anne "



2 TÜREMİŞ İSİM


İsim yada fiil kökünden yapım ekiyle elde edilen yeni,anlamlı isimlerdir

Türemiş bir iismle o ismin kökü arasında mutlaka anlam bağlantısı vardır


"Kulaklık,gözlükçü,sevgi,yolcu,görev,kitapç ı,t uzlu k,evsiz,Türkçe



3 BİRLEŞİK İSİM


- En az iki sözcükten oluşurlar

- Sözcükler temel anlamlarını yitirip,birlikte yeni bir anlam kazanırlar

- Sözcüklerin türleri ne olursa olsun mutlaka bir ismi karşılar

- Her zaman bitişik yazılırlar


"Biçerdöver, dedikodu, uçaksavar, sivrisinek,eczane, ateşböceği, sütlaç "


NOT:

sütlaç => sütlü + aş


"sütlü" kelimesinde süt sıfattır ve "ü" harfi ses düşmesine uğrar "aş" ise isimdir ve "ş" "ç" ye dönüşür


Aynı şekilde ;

eczane => ecza + hane


"ecza" kelimesi isimdir, "hane" kelimesinde ki "h" harfi ise ses düşmesine uğramıştır