7. Sınıf ( Türkçe ) Yazım Kuralları

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-17-2012

Türkçe

Yazım Kuralları - Harfler

Kulağımızın duyabildiği hava titreşimlerine ses denir

Ses, ağzımızdan bir çırpıda çıkan, hece ve sözcük oluşturmaya yarayan dil bilgisi birimidir

Sesleri yazılı anlatımda göstermek için kullandığımız işaretlere harf adı verilir

Türkçenin sesleri, ses yolundan çıkışlarına göre ünlü ve ünsüz olmak üzere iki gruba ayrılır

Türkçede 29 adet ses vardır

Bunlardan 8’i ünlü, 21’i ünsüzdür

A) Ünlüler ( Sesliler )

Ses yolunda biçbir engele uğramadan çökan, tek başına okunup hece oluşturabilen seslere ünlü ( sesli ) harfler denir

Dilimizde sekiz ünlü ( sesli ) harf vardır: ( a,e,ı,i,o,ö,u,ü )

Dilin, dudakları ve alt çeneninm duruma göre ünlülerin özellikleri aşağıda verilmiştir

Düz, geniş, kalın ünlü: ( a )

Düz, geniş, ince ünlü: ( e )

Düz, dar, kalın ünlü: ( ı )

Düz, dar, ince ünlü: ( i )

Yuvarlak, geniş, kalın: ( o )

Yuvarlak, geniş, ince: ( ö )

Yuvarlak, dar, kalın: ( u )

Yuvarlak, dar, ince: ( ü )

Türkçe

Yazım Kuralları – Ünlülerle İlgili Özellikler Ve Kurallar

1

Büyük Ünlü Uyumu ( Kalınlık – İncelik Uyumu )

 Çok heceli Türkçe bir sözcüğün bütün ünlüleri ya kalın ya da ince olmak zorundadır

Buna büyük ünlü uyumu denir

Önemsemek ( ö,e,e,e  Hepsi ince )

Karanlık ( a,a,ı  Hepsi kalın )

İyimser ( i,i,e  Hepsi ince )

Çözümler ( ö,ü, e  Hepsi ince )

Yukarıdaki sözcükler büyük ünlü uyumuna uymaktadır

 Bir sözcükte kalın ve ince ünlüler birlikte kullanılmışsa, o sözcük büyük ünlü uyumuna uymaz

Esaret ( e,a,e  Ünlüler karışık )

Tiyatrı ( i,a,o  Ünlüler karışık )

Hakim ( a,i  Ünlüler karışık )

Yukarıdaki sözcükler büyük ünlü uyumuna uymamaktadır ve Türkçe kökenli değildir

 Bazı Türkçe sözcükler uğradıkları ses değişimden dolayı büyük ünlü uyumuna akırı hale gelmiştir

Anne ( Ana ) / Kardeş ( Karındaş ) / Şişman ( Şişmen ) / Elma ( Alma )

 Sözcüklerin sonuna gelen ekler de genellikle büyük ünlü uyumna uyar

Ancak aşağıdaki ekler, bu kurala akırıdır; bazı sözcüklerde uyumu bozar

-yor: biliyor, seviyor

-ken: bakarken, çalışırken

-ki: çatıdaki, akşamki

-leyin: sabahleyin, akşamleyin

-daş: meslektaş, gönüldaş

-(i)mtırak: ekşimtırak, yeşilimtırak

-gil: Orhangil, amcamgil

Bu ekler kurala aykırıdır; ancak sözcük, eke uyarsa uyum bozulmayabilir:

-yor: başlıyor

-ki: ilerideki

-ken: evdeyken

-leyin: geleceyin

-daş: vatandaş

-(ı)mtırak: sarımtırak

-gil: teyzemgil

Türkçe

Yazım Kuralları – Küçük Ünlü Uyumu

( Düzlük – Yuvarlak Uyumu )

Ünlülerin düzlük – yuvarlaklık açısından değerlendirdiği küçük ünlü uyumundan bağımsız değildir

Yani bu iki uyum birlikte düşünülmeledir

Bir sözcükte küçük ünlü uyumu aranırken önce bu sözcüğün büyük ünlü uyumuna uyup uymadığına bakılmalıdır

Büyük ünlü uyumuna uymayan sözcükle küçük ünlü uyumuna da uymaz

Küçük ünlü uyumunun iki temel kuralı vardır:

 Çok heceli Türkçe sözcüklerde düz ünlülerden sonra yine düz ünlüler gelir; bu gelişte karanlık – incelik uyumu da dikkate alınır

İlk hece ( Düz [ a,e,ı,i ] )

A  a,ı

E  e,i

I  a,ı

İ  e,i

Sonraki hece ( Düz [ a,e,ı,i ] )

Tabak, çadır

Petek, temiz

Çınar, tırmık

Çilek, titiz

Yukarıdaki sözcüklerde ünlüler ya düz – kalın ya da düz – incedir

O halde bu sözcükler küçük ünlü uyumuna uyar

1

Grup ( Bahçe, sinema, kitap, kalem )

2

Grup ( Rapor, melodi, balkon, radyo )

Yukarıdaki birinci gruptaki sözcüklerde kalınlık – incelik uyumu yoktur

İkinci gruptaki sözcüklerde de düz ünlülerden sonra yuvarlak ünlü kullanılmıştır

Dolayısıyla bu sözcükler küçük ünlü uyumuna aykırıdır

 Çok heceli Türkçe bir sözcüğün ilk hecesinde yuvarlak bir ünlü ( o,ö,u,ü ) varsa, bundan sonr agelen hecelerin ünlüleri ya dar – yuvarlak ( u,ü ) ya da düz – geniş ( a,e ) olur

Burada da karanlık – incelik uyumu dikkate alınır

İlk hece; ( o,ö,u,ü )  Sonraki hece; ( u,ü/a,e )

O  u,a  okul, çorba

Ö  ü,e  kömür, ördek

U  u,a  uzun, tuzak

Ü  ü,e  hüzün, kürek

Yukarıdaki sözcüklerde ünlüler düzlük – yuvarlaklık ve kalınlık – incelik bakımından uyumludur

Bu sözcükler küçük ünlü uyumuna uğrar

Repler bekleniyor

08-17-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	7. Sınıf ( Türkçe ) Yazım Kuralları Türkçe Yazım Kuralları - Harfler Kulağımızın duyabildiği hava titreşimlerine ses denir Ses, ağzımızdan bir çırpıda çıkan, hece ve sözcük oluşturmaya yarayan dil bilgisi birimidir Sesleri yazılı anlatımda göstermek için kullandığımız işaretlere harf adı verilir Türkçenin sesleri, ses yolundan çıkışlarına göre ünlü ve ünsüz olmak üzere iki gruba ayrılır Türkçede 29 adet ses vardır Bunlardan 8’i ünlü, 21’i ünsüzdür A) Ünlüler ( Sesliler ) Ses yolunda biçbir engele uğramadan çökan, tek başına okunup hece oluşturabilen seslere ünlü ( sesli ) harfler denir Dilimizde sekiz ünlü ( sesli ) harf vardır: ( a,e,ı,i,o,ö,u,ü ) Dilin, dudakları ve alt çeneninm duruma göre ünlülerin özellikleri aşağıda verilmiştir Düz, geniş, kalın ünlü: ( a ) Düz, geniş, ince ünlü: ( e ) Düz, dar, kalın ünlü: ( ı ) Düz, dar, ince ünlü: ( i ) Yuvarlak, geniş, kalın: ( o ) Yuvarlak, geniş, ince: ( ö ) Yuvarlak, dar, kalın: ( u ) Yuvarlak, dar, ince: ( ü ) Türkçe Yazım Kuralları – Ünlülerle İlgili Özellikler Ve Kurallar 1 Büyük Ünlü Uyumu ( Kalınlık – İncelik Uyumu )  Çok heceli Türkçe bir sözcüğün bütün ünlüleri ya kalın ya da ince olmak zorundadır Buna büyük ünlü uyumu denir Önemsemek ( ö,e,e,e  Hepsi ince ) Karanlık ( a,a,ı  Hepsi kalın ) İyimser ( i,i,e  Hepsi ince ) Çözümler ( ö,ü, e  Hepsi ince ) Yukarıdaki sözcükler büyük ünlü uyumuna uymaktadır  Bir sözcükte kalın ve ince ünlüler birlikte kullanılmışsa, o sözcük büyük ünlü uyumuna uymaz Esaret ( e,a,e  Ünlüler karışık ) Tiyatrı ( i,a,o  Ünlüler karışık ) Hakim ( a,i  Ünlüler karışık ) Yukarıdaki sözcükler büyük ünlü uyumuna uymamaktadır ve Türkçe kökenli değildir  Bazı Türkçe sözcükler uğradıkları ses değişimden dolayı büyük ünlü uyumuna akırı hale gelmiştir Anne ( Ana ) / Kardeş ( Karındaş ) / Şişman ( Şişmen ) / Elma ( Alma )  Sözcüklerin sonuna gelen ekler de genellikle büyük ünlü uyumna uyar Ancak aşağıdaki ekler, bu kurala akırıdır; bazı sözcüklerde uyumu bozar -yor: biliyor, seviyor -ken: bakarken, çalışırken -ki: çatıdaki, akşamki -leyin: sabahleyin, akşamleyin -daş: meslektaş, gönüldaş -(i)mtırak: ekşimtırak, yeşilimtırak -gil: Orhangil, amcamgil Bu ekler kurala aykırıdır; ancak sözcük, eke uyarsa uyum bozulmayabilir: -yor: başlıyor -ki: ilerideki -ken: evdeyken -leyin: geleceyin -daş: vatandaş -(ı)mtırak: sarımtırak -gil: teyzemgil Türkçe Yazım Kuralları – Küçük Ünlü Uyumu ( Düzlük – Yuvarlak Uyumu ) Ünlülerin düzlük – yuvarlaklık açısından değerlendirdiği küçük ünlü uyumundan bağımsız değildir Yani bu iki uyum birlikte düşünülmeledir Bir sözcükte küçük ünlü uyumu aranırken önce bu sözcüğün büyük ünlü uyumuna uyup uymadığına bakılmalıdır Büyük ünlü uyumuna uymayan sözcükle küçük ünlü uyumuna da uymaz Küçük ünlü uyumunun iki temel kuralı vardır:  Çok heceli Türkçe sözcüklerde düz ünlülerden sonra yine düz ünlüler gelir; bu gelişte karanlık – incelik uyumu da dikkate alınır İlk hece ( Düz [ a,e,ı,i ] ) A  a,ı E  e,i I  a,ı İ  e,i Sonraki hece ( Düz [ a,e,ı,i ] ) Tabak, çadır Petek, temiz Çınar, tırmık Çilek, titiz Yukarıdaki sözcüklerde ünlüler ya düz – kalın ya da düz – incedir O halde bu sözcükler küçük ünlü uyumuna uyar 1 Grup ( Bahçe, sinema, kitap, kalem ) 2 Grup ( Rapor, melodi, balkon, radyo ) Yukarıdaki birinci gruptaki sözcüklerde kalınlık – incelik uyumu yoktur İkinci gruptaki sözcüklerde de düz ünlülerden sonra yuvarlak ünlü kullanılmıştır Dolayısıyla bu sözcükler küçük ünlü uyumuna aykırıdır  Çok heceli Türkçe bir sözcüğün ilk hecesinde yuvarlak bir ünlü ( o,ö,u,ü ) varsa, bundan sonr agelen hecelerin ünlüleri ya dar – yuvarlak ( u,ü ) ya da düz – geniş ( a,e ) olur Burada da karanlık – incelik uyumu dikkate alınır İlk hece; ( o,ö,u,ü )  Sonraki hece; ( u,ü/a,e ) O  u,a  okul, çorba Ö  ü,e  kömür, ördek U  u,a  uzun, tuzak Ü  ü,e  hüzün, kürek Yukarıdaki sözcüklerde ünlüler düzlük – yuvarlaklık ve kalınlık – incelik bakımından uyumludur Bu sözcükler küçük ünlü uyumuna uğrar Repler bekleniyor