Osmanli’Da İstihbaratçilik -Osmanli’Nin Mgk’Si

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-16-2012

İTTİHAT TERAKKİ DÖNEMİ VE HAMİDİYE ALAYLARI

İttihat ve Terakki Fırkası’nın yönetimi devralmasından sonra oluşturulan totaliter rejim şarkta da kendisini hissettiriyordu

İttihatçı subayların otoritelerini hissettirmek için keyfi olarak bazı aşiret ileri gelenlerini tutuklaması ve Ermenileri hoş tutmak için Kürt nüfusu silahsızlandırılırken Ermenilerin serbest silah taşımaların izin veriyorlardı

Bu durum yalnız Hamidi olan Kürtler değil diğer Kürt nüfusu arasında da huzursuzluğa sebep olmuştu

Çünkü Ermeniler, İttihat ve Terakki’den böylesine destek almalarından dolayı Kürtlere yönelik baskılara yeniden başlamış ve savunmasız insanların faili meçhule kurban gitme olayları sıklaşmıştı

İttihat Terakki yönetiminin bu tutuma sadece Ermenilere şirin gözükmek için yaptıklarını düşünmek eksik olur

Çünkü aynı dönemde İstanbul, Bağdat ve Kahire merkezli Kürt ayırımcılığı, Şarkta da etkisini göstermişti

Ancak Kürtçülük hareketi salt İstanbul ve Avrupa’da salonlarda değil Şarkta; kasabalarda, köylerde ve dağlara taşımıştı

İttihatçıların 1909 Adana olaylarını bahane ederek Komitacı Ermenileri koruması, buna mukabil Kürtlere baskı yapması üzerine halk arasında gelişen huzursuzluk 4 Ordu Komutanı (ve çekirdek devlet Osmanlı MGK’sının üyesi) Mareşal Tatar Osman Paşa’nın Temmuz 1911’de “Harbiye Nezaretine” gönderdiği telgrafta açıkça belirtiliyor:

“Hükümet memurları ve mahkemeler nezdinde, beraat asıl olduğu halde, kendilerine verilen her konuda ilk önce Kürtlerin suçlu ve Ermenilerin de suçsuz oldukları yolunda zanlarını belli edecek biçimde konuştuklarından, nereye ve kime başvurulacak olursa olsun, haklarını korunamayacağına ve sağlanamayacağına Kürtlere ve özellikle başlarınca inanılmış görünüyor…

Gezim süresinde hiçbir Kürt’te silah görmedim Fakat köyler ve hatta şehirler içinde bile Ermenilerin serbest serbest silah taşıdıklarını gördüm…

(…)

Sonuç olarak, Kürtlerde son derece bir umutsuzluk ve korku, Ermenilerde avukatlıkla karışık bir şımarıklık ve taşkınlık hüküm sürmektedir” (Doğan Avcıoğlu, Milli Kurtuluş Tarihi, Cilt 3 s126)

Bu ve buna benzer olayların yanı sıra, gelişen ulusçuluk hareketi ve bu hareketlerin bölgede bulunan Rus, İngiliz, Fransız ve hatta Alman sefarethanelerindeki ajanlar tarafından ajite edilmesinin yanı sıra alaylarda baş gösteren başıbozukluk üzerine İstanbul’a her gün şikâyet dilekçe ve telgrafları gidiyordu

HAMİDİYE ALAYLARI VE BAZI SAVAŞLAR

Bütün bu olumsuzluklara rağmen Birinci Dünya Savaşı patlak verdiğinde Hamidiye Alaylarının çok az bir fitre ile devletin yanında yer aldıklarını görüyoruz

Osmanlı Devleti saflarında savaşa katılan aşiret birliklerinin toplamı 30 alaydan oluşan 4 tümen ve 1 yedek tugayıdır

Bu arada Aşiretlerin her iki Balkan Savaşı’na katıldıklarını ve gösterdikleri “muvafakıyetlerden” dolayı ödül ve madalyalarla taltif edildiklerini, UzunköGoogle Page Rankingü’den İstanbul’a kadar halk tarafından sevgi gösterileri ve törenlerle uğurlandıklarını belirtmekte fayda var

1915 yılında “Mektepli bir kumandan” önderliğindeki bir avuç Hamidi, Mahabad’a ilerlediler

Hamidilerin ilerleyişleri durmadı

Rusları Tebriz’e kadar püskürtüp, daha sonra bu şehri Ruslardan aldılar

Aynı yılda Zorlu deresinde Kazak süvarileri tarafından kıstırılan Cibranlı Halil Bey, kendisinden 10 kat büyüklükteki Kazak süvari birliğini yeniyor ve birliğin komutanını bizzat kendisi öldürüyordu

Bu muharebe ile birlikte Rusların Kazak süvarileri tamamen devredışı kalacaklardı

Kazım Karabekir Paşa’nın yönlendirmeleri ile Hamidiye Alayları, Rus ordusunu Kafkaslara kadar kovalamışlardı

Hamidiye Alayları Ankara’nın başlattığı Kuvayı Milliye Hareketi’ne katılacak ve “Kurtuluş Savaşı”nda bölgelerinde önemli fonksiyonlar icra edeceklerdi

ALAYLARIN BAŞARILARINDAN İKİ ÖRNEK

Yayımlanan kanunla birlikte görev, sorumluluk ve yetki alanı belirlenen alaylar, örnek alınan Kazak Süvarileri ile ilk karşılaşmalarında onlara ağır darbeler indirerek yeneceklerdi

1893 Osmanlı-Rus Harbi’nde bu alaylar yalnız Kazak Süvarileri değil, güçlü Çarlık ordusunun karşısında da inanılmazı başaracak ve “gerilla taktikler” ile “Nigaro’nun Çocuklarını(Çarlık ordusu kastediliyor Burada Nigaro, Rus Çarı Nikola kastediliyor) perişan ediyorlardı

”

Bu alayların Hınıs, Karayazı, Göksu ve Tekman yöresinde Hasanan aşireti reisi Kolağası Kerem Bey, gayri nizami harp taktikleri ile Rus ordularının bölgede tutunmasına engel olacak ve Ermeni katliamlarını tamamen önleyecekti

Rus orduları Diyarbakır’a doğru ilerlemesine rağmen Kerem Bey’in alay bölgesine girememesi ve her denemesinde ağır darbeler alarak geri çekilmesi bu gayri nizami harbin öneminin örneklerinden sadece bir tanesidir

Bir diğer somut örnek ise Patnos’ta kurulan ve Kör Hüseyin Paşa’nın kumandasındaki alayın mensubu Abdülmecid Bey ile ilgilidir

Gerek 93 Harbi ve gerekse 1

Dünya Savaşı sonrasında yaptığı başarılı çatışmalardan dolayı “Kaymakam Binbaşı” rütbesi ile ödüllendirilen Sipkan aşireti reisi Abdülmecid Bey’in Tutak kazasında, yanında 6 süvarisi ile birlikte bir Rus topçu birliğini dağıtıp toplarını alması olayı, Hamidiye Alaylarının yaptığı çalışmalarının bir diğer örneğidir

ADIM ADIM SONA DOĞRU

İsveç, Rusya, Belçika, İngiltere’nin baskısı üzerine 1908’in sonunda toplanan Osmanlı Mebusan Meclisi, beklenilenin aksine Hamidiye Alaylarının dağıtılmasına karar vermedi

Meclis’in Alaylar konusunda toplandığını öğrenen aşiret liderleri, bunu kendilerine yapılmış bir saldırı olarak gördüklerini açıkladılar

Bu yüzden alaylar ile düzenli ordu arasında ilişkiler kopma noktasına geldi

İttihat Terakki yönetiminin “Alayları Ordu saflarına kaydedilmesi” kararı ortalığı daha da gerginleştirdi

Diğer aşiretler arasında yaşı dolayısıyla bir saygınlığı bulunan Haydaranlı aşireti Reisi Kör Hüseyin Paşa bu duruma karşı şiddetle çıktı

1909’un başlarından alaylar yavaş yavaş silahsızlanmaya başladılar

Haydaranlı aşireti reisi Kör Hüseyin Paşa’nın tutuklanması alaylarla İttihat ve Terakki rejimini tamamen karşı karşıya getirdi

Hüseyin Paşa, cezaevinden çıktıktan sonra bütün askerlerini alıp İran’a göç etti

Akabinde 1913 yılında Musul bölgesinde aşiret alaylarını başını çektiği Kürt isyanı başladı

1914’te Bitlis’te Mela (Molla) Selim’in önderlik ettiği bir isyan meydana geldi

Mela Selim’in diğer aşiret reisleriyle yaptığı gizli mektuplaşmalarda dikkati çeken en önemli husus, “Bunlar (İttihat ve Terakki yönetimi)memleketi ecnebilere satıyorlar” ibaresidir

Buradan da anlaşılacağı üzere bölgedeki isyanların esas hedefi devlet değil İttihat ve Terakki rejimidir

Zaten, velinimetleri olan Sultan II Abdülhamid’in İttihatçılarca devrilmesi, aşiret alayları için yeterli bir savaş sebebidir

Ağrı isyanları ile birlikte tamamen fonksiyonsuzlaşan Hamidiye Alayları, büyük çoğunluğu silahsızlanmış, yalnız Alay kumandanları ve subaylara emeklilik maaşı veriliyordu

Şeyh Said isyanın katılan akraba Hasenan ve Zirkan aşiretlerinin (en çok alayı bulunan aşiretler) İran’a sığınması ile birlikte fiili olarak Hamidiye Alayları dönemi bitti Kürt isyanlarına katılmayan diğer aşiretlerin subay ve paşalarının emeklilik maaşları eşleri tarafından alınıyordu

Eşlerin ölümüyle birlikte Hamidiye Alayları ile Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin de resmi ilişkileri tamamen koptu

Ancak 1984’te PKK’nın bölgede başlattığı silahlı hareket üzerine, Hamidiye Alayları benzeri bir yapılanma gereksinimi duyuldu

Nisan 1985 Tarihinde Köy Kanunu’nun 74

maddesine eklenen iki fıkra ile “Köy Koruculuğu” sistemi kuruldu

Devlet yetkilileri, 1985 Mayısında “eski Hamidilerle” temasa geçti

Beytüşşebap-Çeman yolu üzerinde Aşağıdere köyü muhtarı Mehmet Dereli’nin evinde Jirki aşireti reisleri ile güvenlik görevlileri bir toplantı yaptılar

Toplantının ertesi günü helikopterle merkezi Diyarbakır’da bulunan 7

Kolorduya götürülen Tahir Adıyaman, Hacı Ömer, Ebubekir Aydemir ve Kökel Özdemir, burada Kolordu Komutanı Korgeneral Kaya Yazgan ile görüşüp anlaştılar

Ve aşiret reislerine Kur’an-ı Kerim’e el bastırılıp talak-ı salise üzerine yemin ettirildi

Daha sonra irtibata geçilen bazı aşiretler koruculuğu kabul ederken, bazıları da yüzyılın ilk çeyreğinde kapanan defteri bir daha açmadılar

Abdülhamid’in 33 yıllık yönetimine, İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin Makedonya’da başlattığı hareket sonunda, 23 Temmuz 1908 tarihinde II Meşrutiyet’in ilanı ile son verilecektir İttihat ve Terakki yönetimi, ihtilalden hemen sonra Yıldız İstihbarat Teşkilatı’nı ortadan kaldırmak için harekete geçer Meclisi Vükela (Bakanlar Kurulu)’nın, Teşkilat’ın kaldırılmasın dair 29 Temmuz 1908 tarihli kararnamesi ile Yıldız İstihbarat Teşkilatı’nın faaliyetlerine son verilir II Abdülhamid’in tahttan indirilmesinden sonra Teşkilata ait olan yüz binlerce rapor (jurnal) saraydan alınarak yakılmıştır

Kaynak:Türkiyede İstihbaratçılık ve Mit

Bundan sonraki konumuz tamamen Teşkilat-ı Mahsusa ile ilgilidir ve son konudur

Bunu da detaylı yazdıktan sonra bu konu bitecektir

08-16-2012	#17
Prof. Dr. Sinsi	Osmanli’Da İstihbaratçilik -Osmanli’Nin Mgk’Si İTTİHAT TERAKKİ DÖNEMİ VE HAMİDİYE ALAYLARI İttihat ve Terakki Fırkası’nın yönetimi devralmasından sonra oluşturulan totaliter rejim şarkta da kendisini hissettiriyordu İttihatçı subayların otoritelerini hissettirmek için keyfi olarak bazı aşiret ileri gelenlerini tutuklaması ve Ermenileri hoş tutmak için Kürt nüfusu silahsızlandırılırken Ermenilerin serbest silah taşımaların izin veriyorlardı Bu durum yalnız Hamidi olan Kürtler değil diğer Kürt nüfusu arasında da huzursuzluğa sebep olmuştu Çünkü Ermeniler, İttihat ve Terakki’den böylesine destek almalarından dolayı Kürtlere yönelik baskılara yeniden başlamış ve savunmasız insanların faili meçhule kurban gitme olayları sıklaşmıştı İttihat Terakki yönetiminin bu tutuma sadece Ermenilere şirin gözükmek için yaptıklarını düşünmek eksik olur Çünkü aynı dönemde İstanbul, Bağdat ve Kahire merkezli Kürt ayırımcılığı, Şarkta da etkisini göstermişti Ancak Kürtçülük hareketi salt İstanbul ve Avrupa’da salonlarda değil Şarkta; kasabalarda, köylerde ve dağlara taşımıştı İttihatçıların 1909 Adana olaylarını bahane ederek Komitacı Ermenileri koruması, buna mukabil Kürtlere baskı yapması üzerine halk arasında gelişen huzursuzluk 4 Ordu Komutanı (ve çekirdek devlet Osmanlı MGK’sının üyesi) Mareşal Tatar Osman Paşa’nın Temmuz 1911’de “Harbiye Nezaretine” gönderdiği telgrafta açıkça belirtiliyor: “Hükümet memurları ve mahkemeler nezdinde, beraat asıl olduğu halde, kendilerine verilen her konuda ilk önce Kürtlerin suçlu ve Ermenilerin de suçsuz oldukları yolunda zanlarını belli edecek biçimde konuştuklarından, nereye ve kime başvurulacak olursa olsun, haklarını korunamayacağına ve sağlanamayacağına Kürtlere ve özellikle başlarınca inanılmış görünüyor… Gezim süresinde hiçbir Kürt’te silah görmedim Fakat köyler ve hatta şehirler içinde bile Ermenilerin serbest serbest silah taşıdıklarını gördüm… (…) Sonuç olarak, Kürtlerde son derece bir umutsuzluk ve korku, Ermenilerde avukatlıkla karışık bir şımarıklık ve taşkınlık hüküm sürmektedir” (Doğan Avcıoğlu, Milli Kurtuluş Tarihi, Cilt 3 s126) Bu ve buna benzer olayların yanı sıra, gelişen ulusçuluk hareketi ve bu hareketlerin bölgede bulunan Rus, İngiliz, Fransız ve hatta Alman sefarethanelerindeki ajanlar tarafından ajite edilmesinin yanı sıra alaylarda baş gösteren başıbozukluk üzerine İstanbul’a her gün şikâyet dilekçe ve telgrafları gidiyordu HAMİDİYE ALAYLARI VE BAZI SAVAŞLAR Bütün bu olumsuzluklara rağmen Birinci Dünya Savaşı patlak verdiğinde Hamidiye Alaylarının çok az bir fitre ile devletin yanında yer aldıklarını görüyoruz Osmanlı Devleti saflarında savaşa katılan aşiret birliklerinin toplamı 30 alaydan oluşan 4 tümen ve 1 yedek tugayıdır Bu arada Aşiretlerin her iki Balkan Savaşı’na katıldıklarını ve gösterdikleri “muvafakıyetlerden” dolayı ödül ve madalyalarla taltif edildiklerini, UzunköGoogle Page Rankingü’den İstanbul’a kadar halk tarafından sevgi gösterileri ve törenlerle uğurlandıklarını belirtmekte fayda var 1915 yılında “Mektepli bir kumandan” önderliğindeki bir avuç Hamidi, Mahabad’a ilerlediler Hamidilerin ilerleyişleri durmadı Rusları Tebriz’e kadar püskürtüp, daha sonra bu şehri Ruslardan aldılar Aynı yılda Zorlu deresinde Kazak süvarileri tarafından kıstırılan Cibranlı Halil Bey, kendisinden 10 kat büyüklükteki Kazak süvari birliğini yeniyor ve birliğin komutanını bizzat kendisi öldürüyordu Bu muharebe ile birlikte Rusların Kazak süvarileri tamamen devredışı kalacaklardı Kazım Karabekir Paşa’nın yönlendirmeleri ile Hamidiye Alayları, Rus ordusunu Kafkaslara kadar kovalamışlardı Hamidiye Alayları Ankara’nın başlattığı Kuvayı Milliye Hareketi’ne katılacak ve “Kurtuluş Savaşı”nda bölgelerinde önemli fonksiyonlar icra edeceklerdi ALAYLARIN BAŞARILARINDAN İKİ ÖRNEK Yayımlanan kanunla birlikte görev, sorumluluk ve yetki alanı belirlenen alaylar, örnek alınan Kazak Süvarileri ile ilk karşılaşmalarında onlara ağır darbeler indirerek yeneceklerdi 1893 Osmanlı-Rus Harbi’nde bu alaylar yalnız Kazak Süvarileri değil, güçlü Çarlık ordusunun karşısında da inanılmazı başaracak ve “gerilla taktikler” ile “Nigaro’nun Çocuklarını(Çarlık ordusu kastediliyor Burada Nigaro, Rus Çarı Nikola kastediliyor) perişan ediyorlardı” Bu alayların Hınıs, Karayazı, Göksu ve Tekman yöresinde Hasanan aşireti reisi Kolağası Kerem Bey, gayri nizami harp taktikleri ile Rus ordularının bölgede tutunmasına engel olacak ve Ermeni katliamlarını tamamen önleyecekti Rus orduları Diyarbakır’a doğru ilerlemesine rağmen Kerem Bey’in alay bölgesine girememesi ve her denemesinde ağır darbeler alarak geri çekilmesi bu gayri nizami harbin öneminin örneklerinden sadece bir tanesidir Bir diğer somut örnek ise Patnos’ta kurulan ve Kör Hüseyin Paşa’nın kumandasındaki alayın mensubu Abdülmecid Bey ile ilgilidir Gerek 93 Harbi ve gerekse 1 Dünya Savaşı sonrasında yaptığı başarılı çatışmalardan dolayı “Kaymakam Binbaşı” rütbesi ile ödüllendirilen Sipkan aşireti reisi Abdülmecid Bey’in Tutak kazasında, yanında 6 süvarisi ile birlikte bir Rus topçu birliğini dağıtıp toplarını alması olayı, Hamidiye Alaylarının yaptığı çalışmalarının bir diğer örneğidir ADIM ADIM SONA DOĞRU İsveç, Rusya, Belçika, İngiltere’nin baskısı üzerine 1908’in sonunda toplanan Osmanlı Mebusan Meclisi, beklenilenin aksine Hamidiye Alaylarının dağıtılmasına karar vermedi Meclis’in Alaylar konusunda toplandığını öğrenen aşiret liderleri, bunu kendilerine yapılmış bir saldırı olarak gördüklerini açıkladılar Bu yüzden alaylar ile düzenli ordu arasında ilişkiler kopma noktasına geldi İttihat Terakki yönetiminin “Alayları Ordu saflarına kaydedilmesi” kararı ortalığı daha da gerginleştirdi Diğer aşiretler arasında yaşı dolayısıyla bir saygınlığı bulunan Haydaranlı aşireti Reisi Kör Hüseyin Paşa bu duruma karşı şiddetle çıktı 1909’un başlarından alaylar yavaş yavaş silahsızlanmaya başladılar Haydaranlı aşireti reisi Kör Hüseyin Paşa’nın tutuklanması alaylarla İttihat ve Terakki rejimini tamamen karşı karşıya getirdi Hüseyin Paşa, cezaevinden çıktıktan sonra bütün askerlerini alıp İran’a göç etti Akabinde 1913 yılında Musul bölgesinde aşiret alaylarını başını çektiği Kürt isyanı başladı 1914’te Bitlis’te Mela (Molla) Selim’in önderlik ettiği bir isyan meydana geldi Mela Selim’in diğer aşiret reisleriyle yaptığı gizli mektuplaşmalarda dikkati çeken en önemli husus, “Bunlar (İttihat ve Terakki yönetimi)memleketi ecnebilere satıyorlar” ibaresidir Buradan da anlaşılacağı üzere bölgedeki isyanların esas hedefi devlet değil İttihat ve Terakki rejimidir Zaten, velinimetleri olan Sultan II Abdülhamid’in İttihatçılarca devrilmesi, aşiret alayları için yeterli bir savaş sebebidir Ağrı isyanları ile birlikte tamamen fonksiyonsuzlaşan Hamidiye Alayları, büyük çoğunluğu silahsızlanmış, yalnız Alay kumandanları ve subaylara emeklilik maaşı veriliyordu Şeyh Said isyanın katılan akraba Hasenan ve Zirkan aşiretlerinin (en çok alayı bulunan aşiretler) İran’a sığınması ile birlikte fiili olarak Hamidiye Alayları dönemi bitti Kürt isyanlarına katılmayan diğer aşiretlerin subay ve paşalarının emeklilik maaşları eşleri tarafından alınıyordu Eşlerin ölümüyle birlikte Hamidiye Alayları ile Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin de resmi ilişkileri tamamen koptu Ancak 1984’te PKK’nın bölgede başlattığı silahlı hareket üzerine, Hamidiye Alayları benzeri bir yapılanma gereksinimi duyuldu Nisan 1985 Tarihinde Köy Kanunu’nun 74 maddesine eklenen iki fıkra ile “Köy Koruculuğu” sistemi kuruldu Devlet yetkilileri, 1985 Mayısında “eski Hamidilerle” temasa geçti Beytüşşebap-Çeman yolu üzerinde Aşağıdere köyü muhtarı Mehmet Dereli’nin evinde Jirki aşireti reisleri ile güvenlik görevlileri bir toplantı yaptılar Toplantının ertesi günü helikopterle merkezi Diyarbakır’da bulunan 7 Kolorduya götürülen Tahir Adıyaman, Hacı Ömer, Ebubekir Aydemir ve Kökel Özdemir, burada Kolordu Komutanı Korgeneral Kaya Yazgan ile görüşüp anlaştılar Ve aşiret reislerine Kur’an-ı Kerim’e el bastırılıp talak-ı salise üzerine yemin ettirildi Daha sonra irtibata geçilen bazı aşiretler koruculuğu kabul ederken, bazıları da yüzyılın ilk çeyreğinde kapanan defteri bir daha açmadılar Abdülhamid’in 33 yıllık yönetimine, İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin Makedonya’da başlattığı hareket sonunda, 23 Temmuz 1908 tarihinde II Meşrutiyet’in ilanı ile son verilecektir İttihat ve Terakki yönetimi, ihtilalden hemen sonra Yıldız İstihbarat Teşkilatı’nı ortadan kaldırmak için harekete geçer Meclisi Vükela (Bakanlar Kurulu)’nın, Teşkilat’ın kaldırılmasın dair 29 Temmuz 1908 tarihli kararnamesi ile Yıldız İstihbarat Teşkilatı’nın faaliyetlerine son verilir II Abdülhamid’in tahttan indirilmesinden sonra Teşkilata ait olan yüz binlerce rapor (jurnal) saraydan alınarak yakılmıştır Kaynak:Türkiyede İstihbaratçılık ve Mit Bundan sonraki konumuz tamamen Teşkilat-ı Mahsusa ile ilgilidir ve son konudur Bunu da detaylı yazdıktan sonra bu konu bitecektir