|
Prof. Dr. Sinsi
|
Osmanlı İmparatorluğu - Gerileme Ve Çöküş Dönemi
Bu dönem 1792 Yaş Antlaşması ile başlayıp 1922 de Osmanlı devletini yıkılışına kadar devam eden dönemdir Osmanlı devleti Avrupalı devletlerin kendi aralarındaki çıkar çatışmalarından yararlanıp denge politikası izleyerek varlığını korumaya çalışmıştır
* Sırp İsyanı(1804)
* 1806-1812 Osmanlı-Rus Savaşı ve Bükreş Antlaşması
* Yunan İsyanı
* 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı ve Edirne Antlaşması
* Mısır Valisi Kavalalı mehmet Ali Paşa'nın İsyanı
* Kırım Savaşı(1853-1856)
* 93 Harbi (1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı)
Osmanlı Balkanlarda çıkan isyanlar ve uzun süren Rus savaşları ile iyice yıpranmış ve devlet yönetiminde ıslahata yönelik çalışmalar yapılmış isede pek başarılı olunamamıştır '1806-1812 Osmanlı-Rus Savaşı' Osmanlı Devleti ile Rusya arasında birçok cephelerde savaşılmış bir savaştır Napolyon, Bonapart'ın önderliği altındaki Fransa'nın Avrupa'da başlattığı savaşların arka planında yer aldı Savaşın nedeni, Rusların Sırp isyanını desteklemesi ve Balkan Milletlerini kışkırması ve Rusya'nın Eflak-Boğdan 'da isyanlar çıkartması
* İngiltere'nin Osmanlı Devletini uyarması(bunun nedeni Osmanlı Devletinin Rusya ya vermiş olduğu Kapütülasyonlar da Boğazları Rusya ya açık bulundurma zorunluluğu olması, boğazları kapatan Osmanlı Devletini ingilizlerin uyarması
* İngiltere'nin önce Çanakkale daha sonra iskenderi ye yi vurması
* Bu sırada fransa nın Rusya ile anlaşması(tilsit ,erfurt Antlaşması)
* İngiltere ile Osmanlı devleti arasında Kale-i sultani 1809(Çanakkale antlaşmasını imzalaması)
* Daha sonra napolyonun Moskova Seferine çıkması ancak Rusya barış istedi
* Bükreş antlaşması imzalanır sırplara ilk ayrıcalıklar
* Besarabya- Rusya 'da
* Eflak,Boğdan - Osmanlı Devleti'nde
* Prut nehri sınır olacaktı
II Mahmut döneminde Askeri alanda yapılan yenilikler
1 Alemdar Mustafa Paşa, Nizam-ı Cedit ordusunun yerine Sekban-ı Cedit Ordusunu kurdu
2 II Mahmut Alemdar Mustafa Paşanın öldürülmesi üzerine Sekban-ı Ceditin yerine Eşkinci Ocağı kurdu
3 1826'da Yeniçeri Ocağını kaldırarak yerine Asakir-i Mensurei Muhammediye ordusu kuruldu Bu olayın adı Vakay-ı Hayriye(Hayırlı Olay)'dır
4 Yeni kurulan Asakir-i Mansure-i Muhammediye ordusu tümen, tabur, bölük gibi birliklere ayrıldı Eğitimi için Prusya'dan subaylar getirildi Avrupaya subaylar gönderildi
Abdulmecid Dönemi (1839-1861)
Londra Konferansı (1840)
* Mısır Valiliği,babadan oğula geçmek üzere Mehmet Ali Paşa'ya verilecek, fakat hukuki yönden
Osmanlı'ya bağlı kalacak
* Mısırda vergiler padişah adına toplanacak, dörtte biri İstanbul'a gönderilecek
* Suriye,Adana ve Girit Osmanlı'ya geri verilecek
Bu anlaşmayla Mısır iç işlerinde serbest, dış işlerinde Osmanlı'ya bağlı imtiyazlı bir eyalet haline geldi
Londra Konferansı (1841)
Hünkar İskelesi Antlaşması'nın süresi bitince Londra'da bir konferans toplandı Toplantıya İngiltere, Rusya, Fransa, Avusturya, Prusya ve Osmanlı Devleti katıldılar Londrada imzalanan boğazlar sözleşmesine göre;
Boğazlar Osmanlı Devleti'nin olacak, ancak Osmanlı barış halindeyken boğazlar bütün savaş gemilerine kapatılacaktı
* Bu sözleşme ile boğazlar,devletlerarası bir statü kazandı
* Osmanlının boğazlar üzerindeki hükümdardanlık haklarına kısıtlama getirilmiştir
* Rusya boğazlar üzerindeki üstünlüğünü kaybederken, Fransa ve İngiltere Akdenizdeki güvenliklerini
arttırmışlardır
Tanzimat Fermanı (3 Kasım 1839)
Ana madde: Tanzimat Fermanı
Tanzimat fermanı'nın amacı; Osmanlı uyruğunda bulunan bütün vatandaşlara eşit haklar vererek Avrupa Devletleri'nin Osmanlıların içişlerine karışmasını önlemek, Azınlıklar ve Avrupa üzerinde olumlu bir etki yaparak Avrupalı Devletlerin desteğini sağlamak ve imparatorluğu yeniden toparlamaktı
* Avrupalı Devletlerin iç işlerimize karışmasına engel olmak
* Mısır ve Boğazlar konusunda Avrupalı Devletlerin desteğini kazanmak
* Devleti ve toplumu demokratik bir yapıya kavuşturma isteği
Bu nedenlerden dolayı 3 Kasım 1839 da Tanzimat Fermanı (Gülhane Hattı Hümayunu) ilan edildiHGH
Kırım Savaşı (1853-1856)
Ana madde: Kırım Savaşı
Sebepleri; 1 Rusyanın Osmanlı Devleti üzerindeki emelleri
2 Kutsal Yerler Meselesi:Rusya İstanbul'a bir elçi göndererek Ortodoks kilisesinin kutsal yerlerle ilgili isteklerinin onaylanmasını istemiş,Osmanlı bu isteği reddetmişti
3 Rusya'nın 1848 İhtilallerinin Avrupa'da meydana getirdiği karışıklıklardan yararlanmak istemesi
Bu sebeplerden dolayı savaş Osmanlı Devleti ile Rusya arasında 1853'de başladı Osmanlı donanması SİNOP'ta Ruslar tarafından yakıldı 1854'te İngiltere ve Fransa Osmanlı Devleti'nin yanında yer aldı Sivastopol kalesi kuşatılarak alındı Yenilen Rusya ile PARİS ANTLAŞMASI imzalandı(1856)
Kırım Savaşında İngiltere, Fransa,Sardunya ve Piyomento Osmanlı Devletinin yanında savaşa girdi Avusturya ise Eflak-Boğdan'ı işgal ederek destek verdi Osmanlı Devleti ilk dış borcu Kırım savaşı sırasında İngiltere'den aldı(1854) Osmanlı Devleti Paris anlaşması sırasında Avrupalı devletlerin tam desteğini kazanmak için azınlıklara geniş haklar tanıyan ISLAHAT FERMANINI ilan etti
Islahat Fermanı (1856)
Ana madde: Islahat Fermanı
Paris anlaşması görüşmeleri sürerken Islahat Fermanı ilan edilmişti(1856) Bu Fermanla ilgili bir madde Paris Anlaşmasında da yer aldı
Islahat Fermanı kaynağını ve ortaya çıkış nedenini yabancı devletlerden almaktadır Bu Fermanın esasları Fransa'nın ısrarı ile Avusturya, İngiltere ve Fransa tarafından belirlenmiştir Osmanlı Devleti Paris antlaşması şartlarını lehine çevirmek için bu fermanı ilan etmiştir
1)-Din ve mezhep hürriyeti sağlanarak azınlıklara okul, kilise ve hastane açma hakkı verilecek
2)-Azınlık ve yabancılara küçük düşürücü sözler söylenmeyecek
3)-Azınlıklar da bütün devlet memurluklarına girebilecek
4)-Askerlik işleri yeniden düzenlenecek,azınlıklardan askerlik için bedel kabul edilecek
5)-Vergi sistemi yeniden düzenlenecek İltizam usulü kaldırılacak
6)-Herkes inancına göre yemin edecek, karma mahkemeler kurulacak
Abdulaziz Dönemi(1861-1876)
Bu Dönemde, Rusyanın Balkanlarda panslavizm idealini yaymaya başlamasıyla isyanlar başlamıştır (Sırp,Karadağ, Bosna-Hersek, Romen(Eflak-Boğdan) ve Bulgar isyanları ortaya çıkarak "Balkan Bunalımı"na zemin hazırlandı ve Girit'teki Rumlar ayaklanarak Yunanistan'a bağlanmak istediler Avrupalıların duruma müdahalesiyle Osmanlı Devleti Halepa Fermanı'nı ilan etmiş ve Giritlilere vergi muafiyeti getirilmiştir Mısır Hidivi (valisi) İsmail Paşa'nın gayretleri ve Fransa'nın desteğiyle 1869'da Süveyş Kanalı açılmış, böylece coğrafi keşiflerle önemini yitiren Mısır ve Akdeniz yeniden canlanmıştır Bu durum Avrupalı devletlerin Mısıra sahip olma arzunu artırmıştır Beylerbeyi ve Çırağan sarayları yapılmıştır Avrupalı Devletler azınlıklarla ilgili ağır istek ve tehditlerden oluşan BERLİN MEMARANDUM'unu ilan ettiler Avrupada önemli gelişmeler görülmüş, İtalya(1870), ve Almanya(1871) siyasi birliklerini tamamlayarak siyasi güç olarak ortaya çıktılar
V Murat Dönemi
V Murat Abdülaziz'in tahttan indirilmesi sonucu padişah oldu(1876) Ancak sağlığının yerinde olmadığı görüldü Bu durum karşısında başta Mithat Paşa olmak üzere önde gelen devlet adamları toplam 99,5 gün tahtta kalan V Murat'ı tahttan indirerek Meşrutiyeti ilan etme sözü veren II Abdülhamit'i tahta çıkardılar
II Abdulhamit Dönemi (1876-1909)
1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı (93 Harbi)
Savaşın nedeni, İstanbul (Tersane) ve Londra Konferansı kararlarının Osmanlı tarafından kabul edilmemesi ve Rusya'nın Panslavist politikası ve sıcak denizlere inme çabasıdır
Rusya ilk olarak, Osmanlı'dan balkanlarda ıslahat yapmasını istemiştir Çünkü Rusya da içinde bulunduğu karışıklıklar dolayısıyla olası bir savaştan çekinmekteydi Ancak Osmanlı savaş çıkacağını bile bile bu istekleri reddetmiştir Çünkü Islahat Fermanı nedeniyle, kamuoyu tarafından reformlara büyük bir tepki vardı
Rusya tüm bu sebeplerden dolayı Osmanlı Devleti'ne savaş ilan etti
Savaş, Doğu ve Batı cephesi olarak ikiye ayrılmıştı
Batı cephesinde, Plevne'ye kadar ilerleyen Rus kuvvetlerini, Gazi Osman Paşa durdurdu Ancak kaledeki kıtlık dolayısıyla, taarruzu deneyen Osman Paşa başarılı olamadı
Ruslar doğuda Erzurum'a kadar ilerlediler Rus ordusu Aziziye Tabyalarında Şehit Halil Başkan Paşa tarafından durduruldu Ancak ağır kış şartlarına dayanamayan Osmanlı kuvvetleri, Rus ordular karşısında tutunamadı
Ruslar batıda Edirne ve doğuda Kars'a kadar girdiler
Sonuç olarak da, iki taraf arasında Ayestafanos Antlaşması imzalandı
Bu anlaşma Rusya'ya sıcak denizlere inme konusunda Balkan ve Doğu koridorunu açmıştır Bu durum Avrupa devletlerin tepkisine neden olmuş, Rusya yeni bir savaşı göze alamadığından BERLİN'de bir kongre toplanmasını kabul etmiştir
Bu antlaşma yürürlüğe girmemiş,bunun yerine Berlin antlaşması imzalanmıştır Osmanlı Devleti'nin imzalayıpta uygulamaya konulmayan iki antlaşma AYESTEFANOS ve SEVRdir
Berlin Kongresi ve antlaşması(1878)
Ana madde: Berlin Antlaşması (1878)
Bu sırada İngiltere, Osmanlı Devleti'ne Kıbrıs'ın kendisine bir üs olarak verilmesi durumunda kongrede Osmanlı Devletini savunacağını söyledi Osmanlı İngiltere'nin bu isteğini kabul etmek zorunda kaldı
Bu antlaşma ile Osmanlı'nın dağılma süreci hızlandı İngiltere de Osmanlı topraklarının parçalanmasına katıldı Bu yüzden Osmanlının dış politikasında İngiltere'den boşalan yeri Almanya almaya başladı Ermeni meselesi ilk defa uluslararası bir antlaşmada yer almış, Ermeni Meselesi Ermenilerin değil Osmanlı'yı parçalamak isteyen devletlerin meselesi olarak ortaya çıkmıştır Osmanlı'nın 19 yyda en çok toprak kaybettiği antlaşmadır Anlaşmadan en karlı çıkan, Bosna-Hersek üzerinde haklar elde eden Avusturya ve Kıbrıs'ı üs olarak alan İngiltere'dir
V Mehmet Reşad Dönemi (1909-1918)
Trablusgarp Savaşı (1911)
Ana madde: Trablusgarp Savaşı
XX yy başında Kuzey Afrika'da sadece Trablusgarp Osmanlı egemenliğinde kalmıştı(Daha önce Cezayir'i ve Tunus'u ve Fas'ı Fransızlar işgal etmiş, Mısır'ı da İngilizler işgal etmişlerdi)
İtalya'nın gelişen sanayisi için hammadde ve pazar arayışı, bunun içinde Osmanlının elindeki Trablusgarp'a asker çıkarmaları
Trablusgarp'ı ele geçirmekte zorlanan İtalyanlar Oniki Ada ve Rodos'u işgal ettiler Bu sırada Balkan Savaşı patlak verince Osmanlı Devleti barış imzalamak zorunda kaldı İtalyanlarla Uşi (Ouchy)Antlaşması imzalandı(1912) anlaşmaya göre osmanlının kuzey afrikadaki son toprağı olan trablusgarp ve bingazi italyaya bırakıldı
Balkan Savaşları
Ana madde: Balkan Savaşları
Rusyanın Panslavist politikası ve sıcak denizlere inme düşüncesi doğrultusunda Balkan Devletlerini Osmanlıya karşı kışkırtması sonucu çıkmıştır
İngiltere, Osmanlı-Almanya yakınlaşmasından rahatsızlık duyuyordu Çünkü Almanya hem Avrupa'nın güçlü bir devleti hem de İngiltere'nin sömürgelerine göz diken bir tavırda idi İngiltere Almanya tehlikesine karşı daha zayıf durumda olan Rusya'yı kullanmaya karar verdi
I Balkan Savaşı
Ana madde: I Balkan Savaşı
Osmanlinin Trablusgarp'ta savasiyor olmasini firsat olarak gorduler ve Rusların kışkırtmasıyla Sırbistan, Yunanistan, Karadağ ve Bulgaristan aralarında anlaşarak Osmanlı Devletine savaş açtılar
* Osmanlı Ordusunun bir bölümü savaştan önce terhis edilmişti Bu duruma bir de subaylar
arasındaki siyasi çekişmeler eklenince Osmanlı Devleti bütün cephelerde yenildi
* Makedonya, Batı Trakya, Edirne ve Kırklareli işgal edildi Arnavutluk bağımsızlığını ilan
etti
Sonuçta, Balkanların yeni haritasını belirlemek amacıyla Londra Konferansı toplandı(1912) Londra Konferansında Osmanlı devleti Midye-Enez çizgisinin batısında kalan topraklarını kaybetti (Makedonya, Batı Trakya, Edirne, Kırklareli) Ayrıca Bozcada ve Gökçeada Midilli sakız sisam ahikerya ve ipsara limni bozbaba semadirek dışındaki Ege adaları Yunanistan'a geçti
II Balkan Savaşı
Ana madde: II Balkan Savaşı
I Balkan savaşında en çok toprağı Bulgaristan almıştı Bu durumdan memnun olmayan Yunanistan, Sırbıstan, Karadağ ve Romanya Bulgaristan'a savaş açtılar Bu durumdan faydalanan Osmanlı Devleti'de savaşa girerek Edirne ve Kırklareli'yi Bulgarlardan geri aldı
Osmanlı Devleti Bulgaristan ile İstanbul Antalaşması'nı, Yunanistan ile Atina Anlaşmalarını imzaladı(1913) İstanbul ve Atina Antlaşmalarında Bulgaristan ve Yunanistanda yaşayan Türklere "Azınlık" statüsü verildi Balkan Savaşlarından sonra Talat, Cemal ve Enver Paşaların devlet idaresindeki etkinliği arttı 1'ıncı Balkan savasına katılmayan devlet ROMANYA
I Dünya Savaşı (1914-1918)
Ana madde: I Dünya Savaşı
Almanya ve İtalya'nın gelişen sanayileri için hammadde ve pazara ihtiyaç duymaları, bu nedenle İngiltere ve Fransanın sömürgelerine göz dikmeleri, Fransanın 1871'de kaybettiği Alsas-Loren Bölgesini Almanlardan geri almak istemesi, Avusturya-Macaristan imparatorluğu'nun Rusların Panslavist politikasından rahatsız olması,
İtalya savaş başladıktan sonra grup değiştirerek İtilaf Devletlerinin yanında savaşa katılmıştır
Avusturya-Macaristan Veliahdı Saraybosna'da bir Sırplı tarafından öldürüldü Bunun üzerine Avusturya Sırbistan'a savaş ilan etti, Rusya Sırbistanın yanında yer aldı,Fransa Rusya'yı destekledi Almanya ve İngiltere'nin de katılmasıyla savaş genişlediosmanlı devleti burada ittifak grubundaydı ve yenilen taraf oldu
|