Yalnız Mesajı Göster

Osmanlı İmparatorluğu Döneminde Suç Ve Suçluluğun Kontrolü ...

Eski 08-16-2012   #4
Prof. Dr. Sinsi
Varsayılan

Osmanlı İmparatorluğu Döneminde Suç Ve Suçluluğun Kontrolü ...



Yerel Yönetim Bazında Sosyal Kontrol ve Yakalama


İmparatorluk döneminde suç ve suçluluğun önlenmesi bakımından önemi olan hükümlü ve sanıkların yakalanmasının yanında köy ve meralarda meydana gelebilecek her türlü suçun ve bilhassa insanları en çok rahatsız eden hırsızlığın önlenmesi bakımından sorunun olduğu yerde uygulanmak üzere hazırlanan yerel çözüm önerilerinin karara bağlanarak merkezi yönetimin kabulüne sunulması, yerel yönetimlerin başarısının yanında halkın yönetime katılmasını sağlaması bakımından da çok önemli olmuştur

Bu gaye ile oluşturulan, yerel sorunları görüşmek ve çözümler üretmek üzere toplanan Aydın vilayeti[76] Genel Meclisince ‘hayvan sirkatlerinin meni’ konusunda alınan bir kararda oluşturulan cezai müeyyidelerin ceza kanununa eklenmesi hususundaki; “Hayvan sirkatinin men-i vukuu hakkında geçen sene Meclis-i Umumiye-i Vilayetçe ittihaz olunan mazarratın bazı mahallerde hüsn-i tatbik edilmesinden pek çok fevait ve muhsinat görülmüş ve yalnız hayvan sirkatleri muhakim-i adliyece mekân-ı muharrez ve mahfuzda ika edilen sirkat gibi cürüm-i cinai addedilmeyip adi sirkat itibar ve cinahe derecesinde ceza tertib ve icra olunmakta ve bu yolda verilen cezalardan eshab-ı ceraim-i mütebeddine ve mütenasih olmamakta bulunduğundan böylece tarlalarda ve bağ ve bahçelerde vuku bulan sirkatlerin dahi efali cinaiyeden ad ve itibariyle ve kanun-i cezaya bir madde-i mahsusa ilavesiyle sirkat fiilini terhib edecek (çok korkutacak) ağır bir ceza tertibi hakkında geçen sene tanzim ve Adliye Nezaretine takdim kılınan mazbata üzerine henüz bir cevap vürud etmemiş olmasına rnebni Meclis-i Ali Meb'usanın bu seneki ictimamda bir karara rabtı lüzumunun iş'arı ve te'kidi takarrür etti” kararıyla bir önceki özel idare görüşünün yeni yasama yılında da ‘Ceza Kanunu’na eklenmesi hususunun yinelenmesine karar verildiği görülmektedir[77]

İl Genel Meclisinin kararı doğrultusunda Meclis-i Mebusan’ ile tekrar bir yazışma yapılmadan, bir önceki yasama yılında yapılan önerinin kabul edildiğine dair yazıdan dolayı Dahilîye Nezaretine gönderilen 6 Mart 327 (1911) tarih ve 35864 sayılı yazıyla; “17 ve 20 Şubat 326 tarihli 1198 ve 1200 numaralı tahrirat-ı devletlerine cevaptır

Hayvan sirkatinin men'i için kanun-u cezaya bir madde ilavesi husul-i maksada kâfi görülerek kanun-u mezbure zeyl olmak üzere bit-tanzim meclis-i mebusâna takdim kılınmış olan layiha-i kanuniyede bu cihetin nazar-ı dikkate alındığı mukaddema cevaben ba-tezkere-i samiye tebliğ buyurulmuş olmasına nazaran zikrolunan (ifade edilen, bildirilen) layiha-i kanuniyenin (kanun metni) intisab-ı kat'iyet etmesine intizar olunması lazım gelir, ol babda” denilmek suretiyle, taşradaki sorunları çözmekle yükümlü olan yerel yöneticilere ve onların kararlarına itibar edilerek getirilen çözümlere teşekkür edildiği görülmektedir[78]

Bu istek ve istek sonrası yapılan düzenlemelerin birlikte değerlendirilmesi sonucu; devleti birlikte yöneten merkez ve taşra yöneticilerinin halka hizmet hususunda akılcı bir birliktelik içinde hareket etmelerinin ne derece önemli olduğu uygulama sonuçları ortaya konularak ifade edilmektedir

Aynı yıllarda Hüdavendigar[79] vilayeti Genel Meclisi de, Aydın vilayeti kararlarına benzer kararlar aldığı görülmektedir İletişimin çok güçlü olmadığı dönemde alınan bu kararların önemi çok büyüktür Yerel bazda yürütülen sosyal kontrolün yanında suç ve suçluluğun kontrol altına alınması bakımından önemli olan hükümlü ve sanıkların yakalanmasına yönelik çalışmalara hız verilmiştir

“Meclıs-i umumi teşrinievvelin on yedinci pazar günü vali beyefendi hazretlerinin mazeretine mebni defterdar-ı vilayetin taht-ı riyasetinde azadan Muhtar Beyle Osman Nuri, Nıkolaki, Bedros Papazyan, İsmail, Hacı Ahmet, Hacı Hırabet, Hafız Ali, Hacı Hafız Alı, Strak ve İnsitaş efendilerden mürekkep olduğu halde içtima etmiştir

Cuma ertesi, pazar ve sah günlerinin ictima-i unıumiyeye hasnyla sair günlerde encümenlerde çalışılması ve henüz vurud etmeyen Karahisarısahip sancağı azaları dahi geldiklerinde me'mur edilmek üzere aza-i mevcudenin encümenlere tevzii ve umur-u idare, belediye, ziraat namıyla bir ve maarif, evkaf, nafıa namlarıyla bir iki encümen teşkili karar-gir olduktan sonra umur-u idare, belediye, ziraat encümenine muhtariben Haci Ali, Haci Ahmet, Nikolaki, Haci Hirabet, İnsitaş efendiler ve maarif, evkaf encümeninde Osmanjsmail, Hafız Ali, Strak, Bedros, Odis efendiler tayin kılındı Bade geçen 325 senesi ictimaında ittihaz olunan mukarrerat (karar) üzerine sebk eden iş'arına (yazılı) cevaben Makamat-ı Aliye'den varid olan muharreratın kıraatına ibtidar edildi

Eskişehir kazasının tanzimat ve imarına sarf edilmek ve Eskişehir dare-i belediyesi varidatından hayvan, gazhane ve zebhiye rusümlerinin miktar-ı mecmuğ-u seneviyesi olan bin iki yüz lira karşılık gösterilerek her sene faizden başka re's-el mala mahsuben beş yüz lira verilmek üzere Bank-ı Osmanî’den veyahut muessesat-ı saire-i maliyeden otuz sene müddetle daire-i mezkure namına on beş bin liralık bir istikraz akdine me'zuniyet itası hakkında mahhalli belediye ve idare meclislerinden gelen mazbata üzerine tanzim ve Maliye Nezaretine takdim kılman mazbataya cevaben vurud eden 28 Şubat 325 tarih ve 397/2310 numaralı tahriratta devar-i belediyece akd edilecek istikrazlara talib-i tahrişi veya me'zuniyet itası hazineye taallûk eder bir keyfiyet olmayıp takarrür ettirilen bir istikraza aid şeraitin tetkiki talep olunduğu surettenezaretce bu babda icab eden mütalaatın der-meyan olunabileceği gösterilmiş ve ledet-tebliğ mahallince bu babda henüz bir cevap vurud etmediği anlaşılmış ohnağla tahrirat-ı mezkurenin hıfzına karar verilmiştir

Hayvan sirkatinin meni için ittihazı muktezi tedabire dair 909 senesi Meclis-i Umumiyesince tanzim ve takdim kılınan talimatnamenin mevki-i tatbike vaz'ı istizanı havi yazılan tahrirata cevaben Dahiliye Nezaretinden vuvard eden 7 Nisan sene 910 tarihli tahriratta mukaddema Şurai Devletçe de birinci cilt düsturdaki talimatı tadilen kaleme alınan ilan name layihası Meclis-i Mebusana tevdi edilmiş ise de layiha-i mezkurenin meclis-i mezkurca kabul edildiği ve mahaza bu babda Kanun-u cezaya bir madde-i mahsusa ilavesi husul-i maksada kafi görülerek kanun-i mezbura zeyl olmak üzere bit-tanzim Meclis-i Mebusana derdest takdim bulunan layıha-i kanuniyede bu cihetin nazar-ı dikkate alındığı bit-tezkere-i samiye izbar buyurduğu bildirilmesine binaen cevapname-i mezburun hıfzı tezkir kılınmıştır”[80] Alınan kararlarla suç ve suçluluğun önlenmesinin yanında önleyici zabıta hizmetlerinin yerine getirilmesinde alınması gerekli tedbirlerin nelerden ibaret olacağı ve nasıl uygulanacağı da karar altına alınmıştır

Özel İdarelerin, yönetimleri altında bulunan insanların, imar, iskan, eğitim ve zirai ihtiyaçlarının yanında, asayiş ve güvenlik ihtiyaçlarının da karşılanmasını sağlayacak kararların alınması için ikame edilen dördüncü toplantı sonucunda düzenlenen raporda; “Meclis-i Umumiye-i Vilayet teşrinievvelin 24'üncü pazar günü saat yedi buçukta dördüncü defa olarak taht-ı riyaset-i vilayetpenahide vali başkanlığında) akt-i içtima etti (toplandı) Karahisarısahip sancağı azalarıyla Ertuğrul sancağı azasından Odis efendiden mada azalar tamamen mevcut idi Zabt-ı sabık kıraat ve bazı tadilat icrasıyla kabul ve imza edildikten sonra ruzname-i müzakeratda mevzu-u mevadın müzakeresine bil-ıbtidar hayvan sirkatinin men'i huşunda tevessül edilecek çare ve tedabire deride ziraat encümeninin mütalaanamesi mevkii müzakereye kondu Bu gibi sirkatlerin failleri hemen alel-ekser hayvan ictimaiyeleri iktizasmca şurada, burada himanişın olarak kesat ve gezer ve her uğradıkları mahalde ber-vechile ika-i muzar eden Kiptılerle kezariş hayatları bunlardan pek de farklı olmayan Develi Yörükleri nammdaki taife olup bunlardan himanişin kiptiler rast geldikleri köy veya çiftliğin hayvanatından bir kaçını kendi kendi hayvanatı meyanına katmak ve diğer taraftan kendileri yollarda şunun bunun semerat- ımesaisi olan mezruatı hayvanlarına yedirmek suretiyle yaşadıkları ve taife-ı mezkurenm şu halleriyle beraber uğradıkları yerlerde icra-ı fuhşiyatla ahlak-ı umumiyeyi ifsat ve bunun netice-i tabiiye-i velimesı olarak da umumiyetle muallel bulundukları imraz-ı zühreviyenin tamim ve intişarına sebep oldukları cihetle gerek himanişin Kıptılerin, gerek bu yolda yaşayan Ekrad ve Yörüklerin her halde iskânıyla takip ettikleri hayat-ı serseriyaneye ve şu suretle bahş olundukları mazarrata nihayet verilmesi ve köylerde vukua gelmekte olan hayvan sirkatinin men'i için sarıkları (hırsız) elde edilmediği takdirde mesruk (çalınan) hayvan bedelinin kasama usulüyle o köy halkına tazmin ettirilmesi lüzumu gösterilmesine binaen madde-i sekan hakkında esaslı ve kabil-i icra bir karar verilebilmek üzere evvel emirde iki kısma ayrılan Kıptilerden birinci kısmı edenler ki bazıları sicil-i nüfusta mukayyed ve meskenete malik olup fakat hane bir düş ve kat geçirmektedir Bunlardan oralarda kaç hane ve nüfus mevcut olup iskânlarına kifayet edecek mertebede arazi-i haliye var mıdır ve mesarif-i iskaniye olarak kaç kuruşun sarfına ihtiyaç görülecektir Kısmı diğer ki gerek vilayet dâhilinde bulunan gerek sair vilayattan gelerek ötede beride dolaşmakta ve elekçilik, demircilik, yüzükçülük, hayvan cambazlığı gibi muamelatta bulunmaktadır Bu kabil kesan (kişiler) haklarında da muamele-i iskaniye ifası kabil midir, buraların tetkik ve tahkikiyle neticesinin vazihan (açıkça) iş'arı hususunun tamimen mülhekat-ı vilayete ve Jandarma Kumandanlığıyla Polis Müdüriyetine izbarı (yazı ile bildirme) ve ehl-i karanın (köy sakinlerinin) en mühim (önemli) vasıta-i maişeti olan hayvanatın sirkatten muhafazası ve sarıklarının meydana çıkarılabilmesi için bir köy dahilinden çalınan hayvanlar hemen daima o köyde sarıklara delalet suretiyle temin-i maişet ve menfaat eden eşhas marifetiyle sirkat edilmekte bulunduğu anlaşılmasına binaen karye ahalisinin sarıkları ihbar ve kendilerini hükümete teslim etmekle mükellef tutularak aksi takdirde kassam[81] usulüyle mesruk (çalınan) hayvanın bedel-i hakikiyesinin (gerçek) ahali-i merkumeye (adı geçen) tazmin ettirilmesi ve mer'a ve yaylalarda vukua gelmekte olan hayvanat sirkatinin men'i için bir muamele-i istisnaiye olmak üzere bu misillu (gibi) sirkat cürümleri hakkında karye hey'etı ihtiyariyesinin ihbarı veya memurin-i zabıtanın tanzim ve ita edecekleri zabıt varakalarına binaen (dayalı) bil-muhakeme maznun-ı alilerin tazminat-ı şahsiye ile de mahkum edilerek hukuk-u şahsiye cihetinin dahi mücazat-ı mahkume ile beraber icrası esbabının istikmaline dair sebk eden işara cevaben Adliye Nezaretinden varid olan 4 Nisan 910 tarihli tahriratta hukuk-u şahsiye davaları hukuk-u umumiye davasıyla beraber bir mahkemede görülebilirse bu suret ancak mutazarrır olanlar alel usûl ikame-i dava etmesine mütevakkıf olup hukuk-u şahsiyesinden feragat etmek yed-i ihtiyarında bulunan bir mutazarrırın davası sebk etmeksizin hukuk-u şahsiyenin mahkemece resen taht-ı hükme alınması ve alel husus emr-i tahsilinin dahi cihet-i cezaiye ile beraber icra olunması ahkam-ı kanuniyeye mugayir olduğundan bu babda fevk-ül kanun (kanunu üstünde) bir muamele ittihazı mümkün olamayacağı umur-ı cezaiye müdüriyetinin (Ceza İşleri Müdürlüğünün) ifadesine atfen izbâr (yazı ile bildirme) olunmuş ve bir mahalde mal-ı mesruk (çalınmış mal) olarak derdest edilen hayvanın uzak bir mesafede ikamet eden sahib-i sarikine teslim edildiği mahal mahkemesine gelip davayı ikamesine muktedir olamayacağına göre ekseriya hukuk-ı şahsiyesinden vazgeçmekte ve bu misillu (gibi) hayvanatlıkta namıyla canib-i beyt-el maldan sevk-i sultanide bil-müzayede (açık artırma ile) satılmakta bulunduğuna binaen (göre) ceraim-i mümasileden mütevellid hukuk-u umumiye davasının esna-ı re'bitinde Hazine Vekaletince hazine namına huhuk-u şahsiye davası ikame ve takib edilmek muvafık hal ve maslahat olacağı mütalağa kılınmış olduğundan mevad-ı mesrudanm bit-tetkik icra-i icabına (gerekli) müsade buyurulması hususunun Dahiliye Nezaret-i celilesine iş'arı tezkir kılındı”[82] denilmek suretiyle alınan kararlar sıralanmaktadır

Aynı dönemdeki toplantı sonucunda oluşturulan çalışma komisyonları vasıtasıyla alınan kararla; “Karye ahalisinin en mühim vasıta-i maişeti olan hayvanatın sirkatten muhafazası ve sarıkların meydana çıkarılabilmesi için bir köy dahilinde çalınan hayvanlar hemen daima o köyde sarıklara delalet suretiyle temin-i maişet ve menfaat eden eşhas marifetiyle sirkat edilmekte olduğu anlaşılmasına binaen karye ahalisinin sarıkları ihbar ve kendileriniz hükümete teslim etmekle mükellef tutularak aksi takdirde kassam usulüyle mesruk hayvanın bedel-i hakikisinin ahali-i merkumeye tazmin ettirilmesi ve mera ve yaylalarda vukua gelmekte olan hayvanat sirkatinin meni bir muamele-i istisnaiye olmak üzere bu misilli sirkat cürümleri hakkında karye heyet-i ihtiyariyesinin icbarı veya memurin-i zabıtanın tanzim ve ita edecekleri zabıt varakaları üzerine bil-muhakeme maznun-ı aliyelerin tazminat-ı şahsiye ile de mahkum edilerek hukuk-ı şahsiye cihetinin dahi mücazat-ı mahkum ile beraber icrası esbabının istimaline dair geçen sene Meclis-i Umumiye-i Vilayet kararıyla sebk eden işara cevaben Adliye Nezaretinden varid olan tahriratda hukuk-ı şahsiye davaları Hukuk-ı Umumiye davasıyla beraber bir mahkemede görülebilirse de bu suret ancak mutazarrır olanların alel-usul ikame-i dava etmesine mütevakkıf olup hukuk-ı şahsiyesinden feragat etmek yed-i ihtiyarında bulunan bir mutazarrırın davası sebk etmeksizin hukuk-ı şahsiyenin mahkemece resen taht-ı hükme alınması ve alel-husus emr-i tahsilinin dahi cihet-i cezaiye ile beraber icra olunması ahkam-ı kanuniyeye mugayir olduğundan bu babda fevk-el kanun bir muamele ittihazı mümkün olamayacağı bildirilmiş olup ancak bir mahalde mal-i mesruk olarak derdest edilen hayvanın uzak bir mesafede ikamet eden sahib-i sarıkına teslim edildiği mahal mahkemesine gelip dava-i şahsi ikamesine muktedir olamayacağına göre ekseriya hukuk-ı şahsiyesinden vazgeçmekle ve bu misilli hayvanatlıkta namıyla canip-i beyt-ül malden sevk-i sultanide bil-müzayede satılmakta bulunduğuna binaen ceraim-i mümasileden mütevellid hukuk-u umumiye davasının esna-i reiyetinde Hazine Vekaletince hazine namına hukuk-u şahsiye davası ikame ve takip edilmek mevafık-ı hal ve müselehat olacağından mevadd-i mesrudenın bit-tetkik icra icabına müsaade buyurulması Meclıs-i Umumıye-i Vilayet kararıyla mütemennadar ol babda[83] yönetimleri altındaki halkı en çok rahatsız eden hırsızlık olaylarının önlenmesine yönelik olarak alınan kararlar açıklanmaktadır

Yapılan görüşmeler sonucunda alınan kararlar doğrultusunda yerel yönetimlerin en çok sıkıntı duyduğu hırsızlıkların önlenmesine yönelik olarak yapılan müzakerelerde sadece bu suçlardan şikayet edilerek merkezi yönetime müracaat edilmemekte, aynı zamanda yerelde uygulanacak çözüme yönelik çalışmalar da yapılmaktadır Bu maksatla yapılan çalışmalar sonucunda, 14 Kanun-ı Evvel 1326 (1910) tarihinde alınan kararla; “Şehir ve kasabalardaki Çarşı ve Mahalle Bekçileriyle Bağ ve Bahçe ve köy Korucuları hakkında bu vilayete mahsus olarak Meclis-i Umumiye-i Vilayetçe kaleme alınan talimatnamenin bir nüshası lafen (sözlü olarak) takdim kılındı Bunda bekçi ve korucu ücreti namıyla eshab-ı arazi ve emlâktan alınacağı gösterilen ücret yeniden ihdas edilmeyip esasen bunların vermekte oldukları ücretin tarz-ı istifa ve koruculara itası maddesi şu suretle tebdil ve bir şekl-i intizama ifrağ edilmiş (şekillendirilmiş) olduğundan tatbik-i ahkamı Meclis-i mezkur kararıyla tamimen mülhekata tebliğ edilmiş olmakla ol babda[84] kararın alındığı vilayet dahilindeki uygulamanın özü hakkında bilgi verilmektedir

Komisyon çalışmaları sonucunda bilhassa köylerde oturan insanların en çok zarar gördüğü hayvan hırsızlıklarının önlenmesi ve köy halkınca zararın ortaklaşa giderilmesi, bunun yanında hırsızlıkların önlenmesi maksadıyla köylerde korucu, kaza merkezlerinde de mahalle kekçilerinin görevlendirilmesi kararını içeren 11 Kânunuevvel 326 (1910) tarihinde karar altına alınan; “Şehir ve kasabalardaki çarşı ve mahalle bekçileri ile bağ ve kahçe ve köy korucuları hakkında bu vilayete mahsus olarak Meclıs-i Umumiye-i Vilayetçe kaleme alınan talimatnameyi havi (taşıyan) meclis-i mezkûr mukarreratı mecmuasından bir nüshası derdest irsaldir Bunda bekçi ve korucu ücreti namıyla eshab-ı arazi ve emlaktan alınacağı gösterilen ücret yeniden ihdas edilmeyip esasen bunların vermekte oldukları ücretin tarz-ı istifa ve koruculara itası maddesi şu suretle tebdil ve bir sekl-ı intizama ifrağ edilmiş olduğundan mevadd-ı mezkurenin tatbikine itina olunması Meclıs-i mezkûr kararıyla tebliğ olunur”[85] hükmüyle yapılan düzenlemeler, daha sonra vilayet dâhilinde uygulanmak için bütün birimlere duyurulmuştur

Vilayet özel idaresini oluşturan ‘Genel Meclis, meşru olan seçimler sonucunda o yöre insanının oylarıyla oluşturulmuş, tamamıyla demokratik oluşumlardı

Alıntı Yaparak Cevapla