Osmanlı Devletinde Halı Sanat- İhali Sanati Osmanlıda -Osmanlıda Halı Modifleri

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-16-2012

Osmanlı Devletinde Halı Sanatı HALI SANATI-Osmanlıda Halı Modifleri
Osmanlı Halı Modifleri

HALI SANATI

Bu devirde hayvan halılarının yanı sıra geometrik dolgulu bölümler gösteren halıların da yapılmakta olduğu, tablolardaki halı tasfirlerinden anlaşılmaktadır

Bunlarda zemin karelere bölünmüş ve her karenin içi geometrik motiflerle dolgulanmıştır

Bunlar daha sonra Holbein adı ile tanınan halıların ilk basamakları olarak kabul edilebilir

Tablolarda görülen az sayıda geometrik halılar, 15

yy ortalarında hayvan halılarının yerini almaya başlar ve yüzyıl sonunda hayvan halıları tamamen kaybolarak geometrik motifli halılar hakim olur (Aslanapa, 1987:61s)

Sanat tarihçilerinin aşağı yukarı, bize çok az numunesi intikal etmiş olan en eski halılar hakkında, halının yaşını kesin olarak tayinde ve halıları tasnifte, karşısında bulunmuş oldukları güçlük, onları bu halılarla Avrupalı ressamların yeniden resimlerini yapmaktan zevk duydukları halı resimlerini karşılaştırmaya sevketmiştir

Holbein, Bellini, Lotto halılarına ilişkin seriler, işte bu şekilde tesis edildi

En yeni halılara ilişkin isimler, imâlathaneden çok ticaret merkezlerinin isimlerinden oluşmaktardır; “Kura”, “Ladik”, “Bergama” halıları gibi

Bazıları, “Holbein”ların geleneğini sürdüren ve henüz imâlathaneleri yok olmamış olan halılar (Bergama), ekseriyetle, canlı renklerdir (Milas) ve nakışı mihrâb şeklindedir; o yüzden, bunlara, üzerinde secde edilen halı manâsında, seccâde denir

En meşhurlarından, nakışları soyut olan, renkleri mahdut olan “Holbein” halısı, sekizgen yuvarlaklardan dengeli ve düz çizginin hâkim olduğu bir kompozisyon yaratan son derece grifit süslerden müteşekkildir (Roux, 1992:901s

)
Teknik özellikleri, motiflerin sıralanışı, Holbein halıları denilen grubun, Uşak bölgesine bağladığımız tipindekine benzer halılar, tamamen yün malzemeden ve Gördes düğümü (Türk düğümü) ile yapılmışlardır

Ancak geometrik motiflerin yerini bitkisel motifler ve bilhassa bu grup halılar için karakteristik olan madalyon almıştır

Madalyon şekli Türk halılarında ilk defa 16

yüzyılda kullanılmaya başlanmıştır

Halının tam ortası iri bir madalyonla belirtilmiş, köşeler bordürle kesilmiş çeyrek madalyonlarla değerlendirilmiştir

Madalyonların içi ve halının zemini bitkisel süslemeler ve insanı hayvan figürlü kompozisyonlarla doldurulmuştur

Bu motifler aynı devir minyatürlerinde de görülür

Halılara örnek teşkil eden kartonları hazırlayanlar, minyatürler yapan sanatkârlardı

Örnekler minyatür sanatına göre şekillenmişlerdir (Yetkin, 1991:87s)

08-16-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Osmanlı Devletinde Halı Sanat- İhali Sanati Osmanlıda -Osmanlıda Halı Modifleri Osmanlı Devletinde Halı Sanatı HALI SANATI-Osmanlıda Halı Modifleri Osmanlı Halı Modifleri HALI SANATI Bu devirde hayvan halılarının yanı sıra geometrik dolgulu bölümler gösteren halıların da yapılmakta olduğu, tablolardaki halı tasfirlerinden anlaşılmaktadır Bunlarda zemin karelere bölünmüş ve her karenin içi geometrik motiflerle dolgulanmıştır Bunlar daha sonra Holbein adı ile tanınan halıların ilk basamakları olarak kabul edilebilir Tablolarda görülen az sayıda geometrik halılar, 15yy ortalarında hayvan halılarının yerini almaya başlar ve yüzyıl sonunda hayvan halıları tamamen kaybolarak geometrik motifli halılar hakim olur (Aslanapa, 1987:61s) Sanat tarihçilerinin aşağı yukarı, bize çok az numunesi intikal etmiş olan en eski halılar hakkında, halının yaşını kesin olarak tayinde ve halıları tasnifte, karşısında bulunmuş oldukları güçlük, onları bu halılarla Avrupalı ressamların yeniden resimlerini yapmaktan zevk duydukları halı resimlerini karşılaştırmaya sevketmiştir Holbein, Bellini, Lotto halılarına ilişkin seriler, işte bu şekilde tesis edildi En yeni halılara ilişkin isimler, imâlathaneden çok ticaret merkezlerinin isimlerinden oluşmaktardır; “Kura”, “Ladik”, “Bergama” halıları gibi Bazıları, “Holbein”ların geleneğini sürdüren ve henüz imâlathaneleri yok olmamış olan halılar (Bergama), ekseriyetle, canlı renklerdir (Milas) ve nakışı mihrâb şeklindedir; o yüzden, bunlara, üzerinde secde edilen halı manâsında, seccâde denir En meşhurlarından, nakışları soyut olan, renkleri mahdut olan “Holbein” halısı, sekizgen yuvarlaklardan dengeli ve düz çizginin hâkim olduğu bir kompozisyon yaratan son derece grifit süslerden müteşekkildir (Roux, 1992:901s) Teknik özellikleri, motiflerin sıralanışı, Holbein halıları denilen grubun, Uşak bölgesine bağladığımız tipindekine benzer halılar, tamamen yün malzemeden ve Gördes düğümü (Türk düğümü) ile yapılmışlardır Ancak geometrik motiflerin yerini bitkisel motifler ve bilhassa bu grup halılar için karakteristik olan madalyon almıştır Madalyon şekli Türk halılarında ilk defa 16 yüzyılda kullanılmaya başlanmıştır Halının tam ortası iri bir madalyonla belirtilmiş, köşeler bordürle kesilmiş çeyrek madalyonlarla değerlendirilmiştir Madalyonların içi ve halının zemini bitkisel süslemeler ve insanı hayvan figürlü kompozisyonlarla doldurulmuştur Bu motifler aynı devir minyatürlerinde de görülür Halılara örnek teşkil eden kartonları hazırlayanlar, minyatürler yapan sanatkârlardı Örnekler minyatür sanatına göre şekillenmişlerdir (Yetkin, 1991:87s)