|
Prof. Dr. Sinsi
|
Hangi Element Nerede Kullanılır / Hangi Element Nerede Kullanılır
65 Terbiyum (Tb)
Sodyum terbiyum borat, katı hal elektronik elemanlarda kullanılır Terbiyum oksit, renkli televizyon tüplerinde kullanılan yeşil fosforu etkin hale getirici özellik gösterir Yüksek sıcaklıklarda çalışan yakıt hücrelerini sağlamlaştırıcı kristal olarak, ZrO2 ile birlikte kullanılır Alaşımlarda, lazerlerde ve elektronik aletlerin üretiminde de kullanılır
66 Disprosiyum (Dy)
Disprosiyum-nikel karışımı dolgu, nükleer santrallerde soğutucu çubuk olarak kullanılır Bu dolgu maddesi, uzun süreli nötron bombardımanında bile boyutlarında bir değişiklik olmaksızın nötronları soğurabilme özelliğine sahiptir Vanadyum ve diğer nadir toprak elementleriyle birlikte, lazer yapımında kullanılır Disprosiyum-kadmiyum alaşımları, kızılötesi ışık kaynağı olarak, kimyasal tepkimeler üzerindeki çalışmalarda kullanılır
67 Holmiyum (Ho)
Nötron soğurma özelliği nedeniyle, nükleer santrallerde kontrol çubuklarının yapısına katılır
68 Erbiyum (Er)
Vanadyum elementine eklendiğinde, bu elementin sertliğini ve işlenebilirliğini artırır Erbiyum oksit pembe renklidir ve cam, porselen, emaye sırlarında renklendirici olarak kullanılır
69 Tulyum (Tm)
Pahalı olması nedeniyle, kullanım alanları henüz sınırlıdır Nükleer reaktörde bombardımana uğratılan Tm-169 izotopu, portatif X-ışını ekipmanında radyasyon kaynağı olarak kullanılabilir Doğal tulyum, seramik manyetik maddeler olan ferritlerde ve mikrodalga ekipmanında kullanılır
70 İterbiyum (Yb)
İterbiyum paslanmaz çeliğin dayanıklılığını, tanecik inceliğini ve diğer mekanik özelliklerini iyileştirmede, metalürji ve kimya alanlarındaki deneylerde kullanılır
71 Lutesyum (Lu):
Termal nötron etkinliği sonrasında saf beta ışınımı yayan kararlı lutesyum çekirdekleri, çatlatma, alkilasyon, hidrojen ekleme ve polimerizasyon işlemlerinde katalizör olarak kullanılır
72 Hafniyum (Hf):
Aşınmaya karşı olağanüstü derecede dayanıklı olan bu element, çok iyi nötron soğurabilme özelliği nedeniyle nükleer denizaltılardaki reaktör kontrol çubuklarında kullanılır Vakum tüplerinde de gaz emici niteliğiyle bir "gaz avcısı" olarak kullanılır
73 Tantal (Ta):
Elektrolitik kapasitörlerin, vakum fırınlarının, kimyasal işlemlerde kullanılan aletlerin, nükleer reaktörlerin, hava taşıtlarının ve füze parçalarının yapımında kullanılır Vücut sıvılarının tamamına karşı dirençli olması nedeniyle, ameliyat gereçlerinin yapımında da tantal elementinden yararlanılır Tantal oksitten elde edilen yüksek kırılma indisine sahip özel camlar, kamera merceklerinin yapımında kullanılır Los Alamos'ta çalışan bilim insanları tarafından yapılan ve erime noktası 3738°C olan tantal karbid grafit alaşımı, yapılan en sert maddelerden biri olarak kabul ediliyor
74 Tungsten :
Tungsten ve alaşımları, elektrik ampullerindeki ince tellerin, elektron ve televizyon tüplerinin, elektrikli fırınlarda sarımların ve ısıtıcı elemanların yapımında kullanılır X-ışını hedeflerinde, hava taşıtlarında ve metal buharlaştırma işlemleri gibi yüksek sıcaklık gerektiren uygulamalarda da kullanılır Tungsten tozunun, elektronik endüstrisinde geniş bir kullanımı vardır Tungsten karbid, metal işçiliğinde, madencilikte ve petrol endüstrisinde önem taşıyan bir bileşiktir Tungstenin kalsiyum ve magnezyum tuzları floresan aydınlatmalarda, diğer bazı bileşikleri de boyalarda kullanılır
75 Renyum (Re):
Kütle spektrograflarında ve iyon ölçüm aletlerinde bulunan ince tellerin yapımında kullanılır Aşınmaya ve bozunmaya karşı dirençli olması nedeniyle, elektrik kontaklarında ve yüksek kaliteli bilimsel gereçlerin kaplamalarında kullanılır Fotoğrafçılıkta kullanılan flaş ampullerinin yapımında da renyumdan yararlanılır Renyum-molibden alaşımları -263°C(10 K)'de süperiletkendir Uçak bujilerinde, telefon rölelerinde, dolmakalem uçlarında ve far yansıtıcılarında da kullanılır
76 Osmiyum (Os):
Osmiyum metalinin en büyük kullanım alanı, diğer metallerle çok sert alaşımların oluşturulmasıdır Bu alaşımlar, çeşitli aletlerde kullanılan millerin, fonograf iğnelerinin, dolmakalem uçlarının ve benzeri aletlerin yapımında kullanılır Osmiyum tetraoksit, parmak izi tesbitinde ve mikroskopla incelenmek üzere hazırlanan yağlı doku preparatlarının boyanmasında kullanılır
77 İridyum (Ir):
Esas olarak platini sertleştirici unsur olarak kullanılmasının yanı sıra, yüksek sıcaklıklara dayanıklı maddelerin yapımında da önemlidir Elektrik kontaklarında, özel saklama kaplarının yapımında, kansere karşı radyasyon tedavisinde, derialtı iğnelerinde ve helikopter bujilerinde kullanılır
78 Platin (Pt):
Laboratuvar kaplarının, bozunmaya dayanıklı gereçlerin, tellerin ve ısıluçların yapımında, kuyumculukta, diş hekimliğinde ve elektrik kontaklarında kullanılır Platin-kobalt alaşımları güçlü manyetik özellik gösterir Platin rezistans telleri, çok yüksek sıcaklıklarda çalışan elektrikli fırınların yapımında kullanılır Arabalarda hava kirliliğini önleyici donanımların yapımında, füzelerin uç konilerinin ve jet motorlarının ağızlıklarının kaplamasında, büyük gemilerin, denizaltı boru hatlarının ve çelik desteklerin katodik koruma sistemlerinde de platinden yararlanılır Sülfürik asit eldesinde ve petrol ürünlerinin işlenmesinde katalizör olarak platin kullanılmaktadır
79 Altın (Au):
Madeni para yapımında, kuyumculukta, dekorasyonda ve diş hekimliğinde kullanılır Durağan olması ve kızılötesi ışığı iyi yansıtması nedeniyle, uzay uydularında kaplama maddesi olarak kullanılır Kolay işlenebilirliği nedeniyle, elektronik endüstrisinde de kullanımı vardır
80 Cıva (Hg):
Termometrelerin, barometrelerin, difüzyon pompalarının ve daha birçok laboratuvar gerecinin yapımında kullanılır Cıva buharlı lambaların ve reklam ışıklandırmalarının, cıvalı şalterlerin, diş hekimliğinde kullanılan bazı karışımların, koruyucu boyaların, böcek öldürücü ilaçların ve pillerin yapısında da cıva bulunur
81 Talyum (Tl):
Kükürt, selenyum ya da arsenik ile oluşturduğu bileşikler, 125-150°C arası sıcaklıklarda sıvı hale geçen camların yapımında kullanılır Bu camlar, oda sıcaklığında normal cama benzer özellikler gösterir Talyumun bir diğer kullanımı da, belirli deri enfeksiyonlarının tedavisindedir Ancak, tedavi açısından olumlu özelliği ve zehirli etkisi arasında çok dar bir aralık olması nedeniyle, bu kullanımı oldukça sınırlıdır Talyum oksit, kırılma indisi yüksek camların üretiminde ve güneş gözelerinin yapımında kullanılır Kokusu ve tadı olmayan talyum sülfat, rodentisit (kemirgen öldürücü) ve karınca öldürücü olarak kullanılır Ancak, bazı ülkelerde kullanımı yasaklanmıştır Kızılötesi ışığa maruz kaldığında elektrik iletkenliğinin değişmesi nedeniyle güneş gözelerinde kullanılır Talyum bromid-iyodit kristalleri de kızılötesi optik malzemelerin yapımında kullanılır
82 Kurşun (Pb):
Ses titreşimlerini emici özelliği çok güçlü olan bu element, ses yalıtımında kullanılır X-ışını ekipmanlarında ve nükleer santrallerde radyasyon kalkanı olarak işlev görür Baz özelliği gösteren bir karbonat bileşiği olan beyaz kurşun ve benzeri diğer kurşun bileşikleri, boyaların yapısına katılır Ancak, sağlık açısından olumsuz etkileri nedeniyle bu kullanımı azaltılmıştır Kurşun oksit, akromatik merceklerde kullanılan ve kırılma indisi yüksek olan kristal camların üretiminde kullanılır Böcek öldürücü ilaçların içeriğine katılan kurşun tuzları, çevre ve insan sağlığına daha az olumsuz etkisi olan organik bileşiklerle yavaş yavaş yer değiştirmektedir
83 Bizmut (Bi):
Bizmutun, katı hale geçerken %3,32 oranında genleşmek gibi ilginç ve farklı bir özelliği vardır Bu yüzden alaşımları, yüksek sıcaklıklardan zarar görebilecek malzemelerin yapısında kullanılmaya son derece uygundur Bu alaşımlar ayrıca, bizmutun soğudukça genleşme özelliği nedeniyle, sıvı olarak döküldükleri kapta soğuyup katı hale geçerken, kabın şeklini alırlar Kalay ve kadmiyum gibi metallerle oluşturduğu, erime noktası düşük alaşımlar, yangın alarmları ve söndürücü güvenlik donanımlarının yapımında kullanılır İşlenebilir demir yapımında ve akrilik elyaf eldesinde katalizör olarak kullanılır Bilinen en yüksek elektronegatifliğe sahiptir Lastik üretiminde, cam ve seramik sanayinde, eczacılıkta ve parfümeride de kullanımı vardır Isıluç olarak da kullanılan bizmut, nükleer santrallerde U-235 ve U-233 izotoplarını içeren yakıtların taşınmasında kullanılmaktadır MnBi'den elde edilen "Bismanol" adlı alaşım, yüksek kaldırma kuvvetine sahip, kalıcı bir mıknatıstır
84 Polonyum (Po):
Uzay uydularında termoelektrik enerji eldesi için ısı kaynağı olarak kullanılmaktadır Berilyum elementiyle oluşturduğu alaşımlar, nötron kaynağı olarak kullanılır Dokuma tezgahlarında statik yüklerin uzaklaştırılmasında işlev görür Fotoğraf filmleri üzerinden tozları uzaklaştırmada kullanılan fırçaların üzerinde de polonyum bulunur
85 Astatin (At):
Bilinen bir kullanımı bulunmamaktadır
86 Radon (Rn):
Bazı hastanelerde radyasyon tedavilerinde ve bazı kanser türlerine karşı uygulanmaktadır Deprem tahminlerinde de radon kullanılır
87 Fransiyum (Fr):
Bilinen bir kullanımı bulunmamaktadır
88 Radyum (Ra)
Radon gazı eldesinde kullanılır Kendiliğinden ışıldayan boyaların yapısına katılır Özellikle kanser tedavisinde, radyum yerine Co-60 gibi daha güvenli ya da daha güçlü radyoizotopların kullanılması yoluna gidilmektedir Nötron kaynağı olarak da kullanılır
89 Aktinyum (Ac)
Nötron kaynağı olarak ve termoelektrik enerji üretiminde kullanılır
90 Toryum (Th)
Nötron bombardımanına tutulduğunda, nükleer bir yakıt olan U-233'e dönüşür Bu yüzden, dolaylı bir nükleer enerji kaynağıdır Kullanımı amacıyla değişik santral sistemlerinin tasarım ve deneme çalışmaları sürmektedir Güçlü alaşımların eldesinde ve kızılötesi fotoelektrik hücrelerde kullanılır Toryum oksit (ThO2), %1 kadar seryum oksit ve diğer bileşenlerden oluşan fitiller, gaz alevinde ısıtıldıklarında çarpıcı bir şekilde parlar ve taşınabilir gazlı lambalarda kullanılır Alaşımlarına yüksek sıcaklıklarda, güç ve sünmeye karşı dayanıklılık sağladığından, magnezyuma katılır Elektron koparmak için gereken enerji düzeyi düşük ve elektron emisyonu yüksek olduğundan, elektronik donanımın yapımında kullanılan tungsten tellerin kaplanmasında kullanılır Oksidi, elektrik lambalarında kullanılan tungstenin kristal granül büyüklüğünü kontrol etmekte, yüksek sıcaklıklara dayalı laboratuvar kaplarının kaplanmasında kullanılır Toryum oksit içeren camlar, yüksek kırılma indisine sahiptir ve ışığın fazla dağılmasına (dispersiyon) izin vermezler Bu özellikleri nedeniyle, kaliteli fotoğraf merceklerinin ve bilimsel donanımın yapımında kullanılırlar Toryum oksit ayıca, amonyağın nitrik asite dönüştürülmesinde ve petrolün ayrıştırılmasında, sülfürik asit üretiminde katalizör olarak kullanılır
91 Protaktinyum (Pa)
Bilinen bir kullanımı bulunmamaktadır
92 Uranyum
Yüzyıllar boyu camlara renk verici madde olarak kullanılmış olan uranyum, günümüzde nükleer santrallerde ve nükleer silahların yapımında kullanılmaktadır Doğal ya da U-235 izotop içeriği düşük yüzdede zenginleştirilmiş uranyum, nükleer güç reaktörlerinde elektrik eldesi için kullanılır Zırh kaplamalarında ve büyük hava taşıtlarının kanatlarında ağırlık olarak da kullanımı vardır
93 Neptünyum (Np)
Nötron belirleyici aygıtlarda kullanılır
94 Plütonyum (Pu)
Nükleer silahlarda patlayıcı madde olarak kullanılır 1 kilogram plütonyumun tamamen patlaması, 20 bin ton güçlü kimyasal patlayıcıya eşdeğer etki yaratır Pu-238 izotopu, Apollo'nun ay görevlerinde, ay yüzeyinde çalışan sismik ekipman için güç kaynağı olarak kullanılmıştır Kalp atışlarını düzenleyici olarak da kullanımı bulunmaktadır
95 Amerikyum
Amerikyum-241 izotopu, duman belirleyicilerinde kullanılmaktadır
96 Küriyum (Cm)
Sınırlı miktarlarda bulunabilmesi nedeniyle, çok az kullanım alanı vardır Mars seferinde kullanılan Alfa Proton X-ışını spektrometresinde, alfa parçacığı kaynağı olarak kullanılmıştır
97 Berkelyum (Bk)
Sınırlı sayıda bileşiği elde edilmiş ve ancak bunlar üzerinde çalışılmıştır Amerikyumun alfa parçacıklarıyla bombardımanı sonucu elde edilir
98 Kaliforniyum (Cf)
Çok sınırlı miktarda bulunabildiği için kullanım alanları da sınırlıdır Nükleer araştırmalarda, fisyon parçacıkları kaynağı olarak kullanılır Altın ya da gümüş arama çalışmalarında, nötron kaynağı olarak da kullanımı vardır Petrol kuyularında kullanılan nem ölçüm aygıtlarında da kaliforniyumdan yararlanılır
99 Aynştaynyum (Es)
Bilinen bir kullanımı bulunmamaktadır
100 Fermiyum (Fm)
Bilinen bir kullanımı bulunmamaktadır
101 Mendelevyum (Md)
Md-256 izotopu, mendelevyum elementinin sulu çözeltilerde gösterdiği bazı kimyasal özelliklerin açıklanabilmesinde kullanılmaktadır
|