Yenilikçi Birey Zinde Toplum...

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-16-2012

YARATICILIK

Yenilenmenin kaynağı olarak bireylerden söz ederken, akla son günlerde aniden üne kavuşan büyülü “yaratıcılık” kelimesi geliyor

“Yaratıcılık” bugün bir etkilemeden çok sihirli bir kavramdır

Tazeliği, güncelliği ve belirgin özellikleri olan her kelimeyi bozup, adileştirmek kötü bir ulusal kusurumuzdur

Aynı hatayı “yaratıcılık” kelimesiyle de yapmışızdır

“Yaratıcılık” kelimesinin kendisi çok popüler olsa bile gerçek yaratıcılık her zaman şöhret getirmez

Bugün Galile ünlü bir tarihi kişiliktir ve ne zaman ondan söz edilse, Kopernik”i desteklediği için gördüğü zulmü öfkelenerek hatırlayıp kendimizi fazilet sahibi ve hür sanırız

En yüksek yaratıcılık düzeyine, yapılan işin özelliği nedeniyle bireyin çalışmasının ciddi bir şekilde sınırlanmadığı ve insanların duygularını, karar verme yeteneklerini, simgeleme güçlerini, esnek görünüşlerini ve ruhsal dürtülerini en fazla kullanabilecekleri noktalarda ulaşılabilir

Yaratıcılık süreci genellikle bilinçli olarak başlatılmaz ve kontrol edilemez

Bir bilim adamının dediği gibi, “Labaratuvar saatlerini ayarlayabilirim ama en iyi fikirlerimi asla

“Yaratıcı güce sahip olan kişilerin genel görüşleri bazı ortamların yaratıcılığı öldürdüğü, bazı ortamların da güdülerin ortaya çıkmasına fırsat sağladığı yolundadır

Büyük İskender, Diyojen”i ziyaret edip ünlü düşünürden kendisi için yapabileceği her hangi bir şeyin olup olmadığını sorduğunda, Diyojen, “Gölge etme

” diye cevap vermişti

Yine bazı araştırma sonuçları, yaratıcı ve diğer orijinal kişiler tarafından paylaşılan bazı ortak özelliklerin olduğunu göstermektedir

1-) Açıklık

Yaratıcı kişilerin incelenmesinde “açıklık” diye adlandırabileceğimiz bir özelliğe rastlanır

Bir anlamda açıklık kişilerin çevrelerindeki görüntü, ses, olay ve fikirleri algılama özelliğidir

Kazanılan deneyimlere karşı açık olmak, kuşkusuz, kişinin dış dünya ile iç dünyası arasında kurduğu paralellik ölçüsünde geçerlidir

Yaratıcı kişinin dış dünyayı algılamadaki becerisinden daha önemlisi, kendi iç dünyasına karşı olan açıklığıdır

MacKinnon ve arkadaşlarının dediği gibi, teknik açıdan yaratıcı insan “ kendisini bilinçli şekilde kontrol etmeyi bir yana bırakıp kişinin daha ilkel ve bilinçaltı derinliklerinden gelen korku, merak ve hayallerle yüz yüze gelmede üstün yetenek sahibidir

2-) Bağımsızlık

Yaratıcı insanın bizlerin yakalandığı toplumsal baskılar ağından kendisini kurtarma gücü vardır

“Başkaları ne der?” sorusuna kafa yorarak vakit kaybetmez

“Herkesin yapıyor” olması onunda yapmasını gerektirmez

J

P

Guilford”un dediği gibi, yaratıcı insan “olan” ile “olması gereken” arasındaki farkı görebilme yeteneğine sahiptir

Bu da onun “olan” dan belirgin bir ölçüde uzaklaşmayı başardığını gösterir

Yaratıcı insan bağımsızlığının ve diğerlerinden ayrılığının kökeninde, riske atılabile ve arkadaşlarından gelebilecek olan eleştirilere açık olabilme gücü vardır

Yaratıcı insan bağımsızlığını kendisini gerçekten ilgilendiren, yaratıcılığının etkili olduğu alana saklar

Bu da onu dikkatleri üzerine çekecek şekilde ve yerlerde sosyal kuralları bozan teşhircilerden farklı kılar

3-) Esneklik

Yaratıcılıkta sık sık gözlenen diğer bir özellikte esnekliktir

Bu özellik en iyi, yaratıcı kişinin kendi kendine oynadığı oyunlarda görülür

İnsanların kullandıklar geleneksel kategorilerle ve soyutlamalarla kendisi arasında bir mesafe koyabilmesi, aynı mesafeyi yerleşmiş geleneklere ve sıradan işlere karşı da koruyabilmesi yaratıcı kişinin esnekliğinin önemli bir bölümünü oluşturur

Esnekliğe bağlı olarak yaratıcı insanın, psikologların “belirsizlik toleransı”diye adlandırdıklar bir özelliği daha vardır

Bireyin iç çelişkilerine tolerans gösterme kapasitesi ve nihai kararları geciktirme eğilimi taşır

Cevabı alınmamış sorunların, çözümlenmemiş farklılıkların varlığı onu rahatsız etmez

4-) Deneyimle Kurallara Ulaşma Yeteneği

Büyük yaratıcılık yeteneği olan kişi, değişik ve zengin deyimler edindikten sonra, tüm bu karmaşık deyimlerin ardındaki gizli düzeni bulmada olağanüstü bir güce sahiptir

MacKinnon”un önerdiği gibi yaratıcı insan, eğer gördüğü kaosa yeni bir düzen getirebileceğine dair kendisine derin bir güven duymazsa, çevresindeki bir çok fikir ve deneyimi hoşgörü ile karşılayamaz

5-) Devrimci

İlk bakışta devrimci, yaratıcı insanlardan bir adım ötede gibi görünse de, genellikle devrimci yaratıcıdan daha farklı bir varlıktır

Bazı devrimciler yaşamlarının bir kesiminde yaratıcı olabilseler bile, yaratıcılığı, verdikleri savaşın acımasızlığı içinde terk edebilirler

Bazıları ise sonuna dek yaratıcılılıklarını koruyabilirler Radikaller toplumsal değişmeyi gerçekleştirmek için polemiğe girdikçe, giderek katı bir kişiliğe bürünerek dogmatik örgütler yaratırlar ve rütbe farkından doğan olaylara karşı hoşgörüleri hiç kalmaz

İçlerinde oluşan bu farklılıklar hiç hoşgörüyle karşılanmadığı içindir ki, çoğu reform hareketleri sonunda dağılır

Bu nedenlerden ötürü devrimci kişi daima dünyadaki “normal” insanlara ters düşer

08-16-2012	#8
Prof. Dr. Sinsi	Yenilikçi Birey Zinde Toplum... YARATICILIK Yenilenmenin kaynağı olarak bireylerden söz ederken, akla son günlerde aniden üne kavuşan büyülü “yaratıcılık” kelimesi geliyor “Yaratıcılık” bugün bir etkilemeden çok sihirli bir kavramdır Tazeliği, güncelliği ve belirgin özellikleri olan her kelimeyi bozup, adileştirmek kötü bir ulusal kusurumuzdur Aynı hatayı “yaratıcılık” kelimesiyle de yapmışızdır “Yaratıcılık” kelimesinin kendisi çok popüler olsa bile gerçek yaratıcılık her zaman şöhret getirmez Bugün Galile ünlü bir tarihi kişiliktir ve ne zaman ondan söz edilse, Kopernik”i desteklediği için gördüğü zulmü öfkelenerek hatırlayıp kendimizi fazilet sahibi ve hür sanırız En yüksek yaratıcılık düzeyine, yapılan işin özelliği nedeniyle bireyin çalışmasının ciddi bir şekilde sınırlanmadığı ve insanların duygularını, karar verme yeteneklerini, simgeleme güçlerini, esnek görünüşlerini ve ruhsal dürtülerini en fazla kullanabilecekleri noktalarda ulaşılabilir Yaratıcılık süreci genellikle bilinçli olarak başlatılmaz ve kontrol edilemez Bir bilim adamının dediği gibi, “Labaratuvar saatlerini ayarlayabilirim ama en iyi fikirlerimi asla “Yaratıcı güce sahip olan kişilerin genel görüşleri bazı ortamların yaratıcılığı öldürdüğü, bazı ortamların da güdülerin ortaya çıkmasına fırsat sağladığı yolundadır Büyük İskender, Diyojen”i ziyaret edip ünlü düşünürden kendisi için yapabileceği her hangi bir şeyin olup olmadığını sorduğunda, Diyojen, “Gölge etme ” diye cevap vermişti Yine bazı araştırma sonuçları, yaratıcı ve diğer orijinal kişiler tarafından paylaşılan bazı ortak özelliklerin olduğunu göstermektedir 1-) Açıklık Yaratıcı kişilerin incelenmesinde “açıklık” diye adlandırabileceğimiz bir özelliğe rastlanır Bir anlamda açıklık kişilerin çevrelerindeki görüntü, ses, olay ve fikirleri algılama özelliğidir Kazanılan deneyimlere karşı açık olmak, kuşkusuz, kişinin dış dünya ile iç dünyası arasında kurduğu paralellik ölçüsünde geçerlidir Yaratıcı kişinin dış dünyayı algılamadaki becerisinden daha önemlisi, kendi iç dünyasına karşı olan açıklığıdır MacKinnon ve arkadaşlarının dediği gibi, teknik açıdan yaratıcı insan “ kendisini bilinçli şekilde kontrol etmeyi bir yana bırakıp kişinin daha ilkel ve bilinçaltı derinliklerinden gelen korku, merak ve hayallerle yüz yüze gelmede üstün yetenek sahibidir 2-) Bağımsızlık Yaratıcı insanın bizlerin yakalandığı toplumsal baskılar ağından kendisini kurtarma gücü vardır “Başkaları ne der?” sorusuna kafa yorarak vakit kaybetmez “Herkesin yapıyor” olması onunda yapmasını gerektirmez JP Guilford”un dediği gibi, yaratıcı insan “olan” ile “olması gereken” arasındaki farkı görebilme yeteneğine sahiptir Bu da onun “olan” dan belirgin bir ölçüde uzaklaşmayı başardığını gösterir Yaratıcı insan bağımsızlığının ve diğerlerinden ayrılığının kökeninde, riske atılabile ve arkadaşlarından gelebilecek olan eleştirilere açık olabilme gücü vardır Yaratıcı insan bağımsızlığını kendisini gerçekten ilgilendiren, yaratıcılığının etkili olduğu alana saklar Bu da onu dikkatleri üzerine çekecek şekilde ve yerlerde sosyal kuralları bozan teşhircilerden farklı kılar 3-) Esneklik Yaratıcılıkta sık sık gözlenen diğer bir özellikte esnekliktir Bu özellik en iyi, yaratıcı kişinin kendi kendine oynadığı oyunlarda görülür İnsanların kullandıklar geleneksel kategorilerle ve soyutlamalarla kendisi arasında bir mesafe koyabilmesi, aynı mesafeyi yerleşmiş geleneklere ve sıradan işlere karşı da koruyabilmesi yaratıcı kişinin esnekliğinin önemli bir bölümünü oluşturur Esnekliğe bağlı olarak yaratıcı insanın, psikologların “belirsizlik toleransı”diye adlandırdıklar bir özelliği daha vardır Bireyin iç çelişkilerine tolerans gösterme kapasitesi ve nihai kararları geciktirme eğilimi taşır Cevabı alınmamış sorunların, çözümlenmemiş farklılıkların varlığı onu rahatsız etmez 4-) Deneyimle Kurallara Ulaşma Yeteneği Büyük yaratıcılık yeteneği olan kişi, değişik ve zengin deyimler edindikten sonra, tüm bu karmaşık deyimlerin ardındaki gizli düzeni bulmada olağanüstü bir güce sahiptir MacKinnon”un önerdiği gibi yaratıcı insan, eğer gördüğü kaosa yeni bir düzen getirebileceğine dair kendisine derin bir güven duymazsa, çevresindeki bir çok fikir ve deneyimi hoşgörü ile karşılayamaz 5-) Devrimci İlk bakışta devrimci, yaratıcı insanlardan bir adım ötede gibi görünse de, genellikle devrimci yaratıcıdan daha farklı bir varlıktır Bazı devrimciler yaşamlarının bir kesiminde yaratıcı olabilseler bile, yaratıcılığı, verdikleri savaşın acımasızlığı içinde terk edebilirler Bazıları ise sonuna dek yaratıcılılıklarını koruyabilirler Radikaller toplumsal değişmeyi gerçekleştirmek için polemiğe girdikçe, giderek katı bir kişiliğe bürünerek dogmatik örgütler yaratırlar ve rütbe farkından doğan olaylara karşı hoşgörüleri hiç kalmaz İçlerinde oluşan bu farklılıklar hiç hoşgörüyle karşılanmadığı içindir ki, çoğu reform hareketleri sonunda dağılır Bu nedenlerden ötürü devrimci kişi daima dünyadaki “normal” insanlara ters düşer