|
Prof. Dr. Sinsi
|
Tekirdağ Yöresi Gelenek Ve Görenekleri
ÖLÜM
Ölüm çevresinde birçok inanma, âdet,töre, tören, ayin, kalıp davranış,işler kümelenmektedir ölüm çevresinde kümelenen ve ölüyle toplum üyelerini kuşatan bu inanmalar, âdetler, işlemler, törenler ve kalıp davranışlar üç grupta toplanmaktadır
A- Ölüm Öncesi
l- Ölümü Düşündüren Belirtiler:
Tekirdağ inanmalarında bir takım davranışlar olaylar, sesler, rüyalar,
alışılmamış durumlar ölüm işareti, ölümün ön belirtisi olarak yorumlanır
Başlıcalarını şöylece sıralayabiliriz
1- Bir evin üstünde baykuş öterse, o evden ölü çıkacağına inanılır
2- Gökyüzünde bir yıldız kaydığında bir insanın öldüğüne inanılır
3- Bir kimse rüyasında canlı bir yılanı, ayaklarının altında görürse o
kimsenin en çok kırk gün yaşayacağına inanılır
4- Bir insan rüyada birini çıplak görürse o insanın öleceğine inanılır
5- Evin penceresine bir kuş konup gagasıyla camı tıklatırsa o evden
ölü çıkacağına inanılır
6- Köpeğin uzun uzun uluduğu evden ölü çıkacağına inanılır
7- Evde gece ıslık çalınırsa o evden ölü çıkacağına inanılır
8- Cenazeyi taşıyan araba gıcırdarsa, bir haftaya kadar cenaze
evinden ölü çıkacağına inanılır
9- Tavan çatırdayınca o evden ölü çıkacağına inanılır
10- Rüyada kara toprak görülürse, aileden veya tanıdıklardan birinin
öleceğine inanılır
11- Gözleri devamlı yere bakan hastanın öleceğine inanır
12- Alışılmamış bir biçimde evde eşyalar gıcırdar, kırılır yere
düşerse o evden ölü çıkacağına inanılır
13-Beklenmedik bir rüzgar, gök gürültüsüyle pencereler açılırsa
ölüm habercisi olarak yorumlanır
14-Çocuklar ulur gibi uzun uzun ağlarsa hayra yorulmaz, ölüm
habercisi olarak düşünülür
15- Rüyada denizde boğulmak, yılan sokması, ağaçların devrilmesi,
kara kazan görmek ölüm habercisi olarak yorumlanır
16- Rüyada Azrail görme, kutsal birinin çağırması ölüp dirilme ölüm
habercisi olarak yorumlanır
17- Horozun ve bazı hayvanların zamansız ötmeleri ölüm habercisi
olarak yorumlanır
18- Uzun süre hasta olan hastanın birden iyileşmesi ölüm habercisi,
ölüm öncesi hoşluk olarak yorumlanır
2- Ölümden Kaçınma İşlemleri:
Tekirdağ'da ölümü hatırlatan, ölüme ön belirti sayılan yerine
getirilmediğinde ölüm getireceğine inanılan bir takım işlemler ve davranışlar
vardır Başlıcalarını şöylece sıralayabiliriz
1- Ölü evinde yemekler dökülür, su dolu kaplar boşaltılır
2- Ölü yıkandıktan sonra su ısıtılan kazan ters çevrilir
3- Ölü suyunu ısıtan ateş su dökülerek söndürülmez : Kendi halinde
sönmesi beklenir
4- Mezarlık dönüşü geri bakılmaz
5- Makasın ağzı açıksa kapatılır, ayakkabılar ters dönmüşse
düzeltilir
6- Çocuk geri geri giderse durdurulur, hayra yorulmaz
7- Bir evden arka arkaya iki ölü çıkarsa üçüncü ölüm olmaması için
kurban kesilir
8- Ölüm cumartesi günü olduysa bir yıla kadar ikinci ölüm olmasın
diye kurban kesilir
Ölüm Sırası
1- Ölümün Duyurulması:
Ölüm duyulunca komşular ölü evinde toplanarak ölenin yakınlarının acıları paylaşırlar Ölüm uzaktaki akraba ve yakınlara duyurulur Son yıllarda belediye hoparlörüyle duyurulur Camide selâsı verilir Eskiden ölümü duyurmak için tellal bağırtılırmış Ölüm sonrası ölünün ayakkabıları sokak kapısının önüne konur Bunu görenler evde ölü olduğunu anlarlar Ayakkabılar biri alıncaya kadar durur
2- Ölüm Anı:
Bir kişinin öleceği anlaşıldığı zaman sağ tarafa çevrilir Kuran okunur Hastaya tövbe getirtilir, tekbir alınır, ezan verilir Ağzına sık sık pamukla zemzem suyu verilir Hasta ölünce, çenesi çekilir, tülbentle sıkılır Elbiseleri çıkartılıp yere temiz bir yatağa yatırılır Göz kapakları kapatılır Üzerine temiz bir örtü örtülür Başı kıble yönüne çevrilir Eller göbek üstüne konur Ölünün karnının üstüne, içine şeytan girmesin, ardından birini götürmesin, şişmesin diye bıçak, demir, makas vb konur Ruhu, Azrail çıksın, melekler girsin diye pencereler açılır Ayak başparmakları birbirine bağlanır Takma dişleri varsa alınır Ölüm anında ayak ucunda ezan okunur Ölünün bütün çamaşırları yıkanır fakire verilir
3- Ölünün Gömülmeye Hazırlanışı:
Ölüyü gömme için gerek dini gerekse geleneksel bakımdan hazırlıklar yapılır Bu hazırlık üç önemli işlemden oluşur, l)Yıkama 2) Kefenleme 3) Cenaze namazı Her üç işlemin çevresinde dinsel olayların yanı sıra geleneksel âdet ve inanmalar da kümelenmekte bunlar çoğu zaman da ön plana geçmektedir Ölüyü yıkayıcılar yıkar Son yıllarda ölüler gasılhanelerde yıkanmaktadır Gasılhanenin olmadığı yerlerde genellikle bahçede bir yıkama yeri yapılır Tekirdağ'da ölü yıkama sırasında değişik âdetler vardır Bir kaçını sıralayalım Ölü yıkanırken ayak ucuna bir fincan tuz, bir tas un konur Eğer ölü yaralanarak öldüyse yıkandıktan sonra yanına 40 adet çörekotu konur Gözlerine ve parmak aralarına pamuk, buhur konur Kefen bıçakla biçilir Ölünün yıkandığı yere ışık ve ibrik konur Bazı köylerde ölen kişi erkekse şapkası, kadınsa eşarbı ocakta yakılır, bunun külü yıkama suyuna atılır Tütsü yakılır Ölünün kefenlenme işlemi İslam geleneğine göre yapılır Kefenlendikten sonra tabuta konularak cenaze namazının kılınacağı yere
götürülerek musalla taşına konur Cenaze namazı kılınır Mezarlığa götürülerek gömülür
C- Ölüm Sonrası:
Tekirdağ'da ölenin dinsel törenle ve yemekle anıldığı belli günler vardır Bunlar kırkıncı ve elli ikinci günleriyle, yılıdır Az olmakla birlikte 22 üçü ve yedisi de anılır Belirli sayılarla karşılanan bu tür günler, söz konusu sayılara kazandırılmış olan dinsel, büyüsel ve geleneksel niteliklerden dolayı önemsenmişler, giderek bir takım âdetlerin bünyelerine ana öğe olarak yerleşmişlerdir (Örnek, 1995:220) Ölümden sonra kırkıncı günde mevlit okutulur, hatim indirilir, yasin okunur Bazı köylerde ölünün kırkıncı gününde 41 taş okunur Bu taşlar mezarına konur Servi ağacı dikilir 52gün mevlit okutulur Yasin okunur Ölü yemeği ölenin ruhu ve canı için verilir Bunlar bir yanıyla törenseldir Dinsel kural ve işlemlerin yanı sıra geleneksel
olanların da yerine l getirilmesi beklenir Tekirdağ Taşumurca köyünde ölü yemeği ölü gömüldükten sonra mezarlıkta yenir Mezarlığı gelip törene katılanlar için sofra kurulur Yiyecekler peynir, helva ve ekmektir
Tekirdağ'da ölünün arkasından yas tutulur Bu süreyi dinsel, geleneksel ve toplumsal etmenler belirler Yas ölenin yakınlığına ölüm biçimine, yaşına, ölümün sıralı olup olmamasına ve başsağlığına gelenlere göre belirlenir Baş sağlığına gelindiği sürece ölünün yakınları eski düzenlerine dönmezler Bu süre içinde bazı şeylerden kaçınılır Bunlardan bir kaçını şöylece sıralayabiliriz Renkli süslü giysiler giyilmez, eğlencelere katılınmaz Makyaj yapılmaz Varsa düğün sünnet, nişan ertelenir veya törensiz yapılır Yasta evde beklenir Ölünün ardından şerbet yapılır, para dağıtılır
|