Geleneksel Harran Evleri Hakkında Bilg - Harran Evleri Resimleri

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-14-2012

Geleneksel Harran Evleri Hakkında Bilg - Harran Evleri Resimleri

GELENEKSEL HARRAN EVLERİ

Harran'ın en çok ilgi çeken yanı, bindirme tek*niğinde yapılmış, külah biçimindeki konik kubbeli evleridir

Kubbeli evler tarihinin, düz damlı evler kadar eski olduğu bilinmektedir

Musul yakınında Arpachiyan'da, Tiflis yakınındaki Schulaveri'de ve Kıbrıs'ta yapılan kazılarda rastlanılan kubbeli ev bulguları M

Ö

VI

bine tarihlenmektedir

Bu gele*nek Mezopotamya, Transkafkasya ve Ege'de M

Ö

III bine kadar yoğun bir biçimde devam etmiştir

Günümüzde Akdeniz çevresinde, bilhassa gü*ney İtalya'nın Apulya bölgesinde hem kentsel hem de kırsal alanda, Harran evlerine benzeyen ve "Trullo" denilen bindirme kubbeli çok sayıda yapı bulunmaktadır

Ancak Apulya yapıları, 80-200 cm

arasında değişen duvar kalınlıkları ve çift çubuklu kubbeleri ile Harran'daki benzerlerinden daha sağ*lam bir durumdadır

Çoğu XIX

yüzyıldan kalmış olan bu evlerin arasında XV

yüzyıla tarihlenenler de vardır

Ayrıca, bu yüzyılın başında yapılmış olanlarına da rastlanmaktadır

İskoçya adalarında "beehive houses" adı verilen bu tür yapıların XVIII

yüzyılda canlı bir gelenek oluşturduğu bilinmektedir

İspanya'nın Aragonya bölgesinde, İran, Afganistan, Çin Bolivya ve Peru'da kerpiçten, etna eteklerinde lavlardan ya*pılma kubbeli evler vardır

İçinde bulunduğunuz yüzyılın başında yapılan bir araştırmada, Anadolu'da kubbeli evlerin yoğun olduğu iki bölge tespit edilmiştir

Urfa-Birecik ara*sındaki birinci bölgede, bugün yalnız Suruç ve çev*resinde bulunan bir kaç köy kubbeli evleri içermek*tedir

İkinci bölge olan Urfa-Akçakale arasında ise, Harran ve çevresindeki bir kaç köyde kubbeli evler bulunmaktadır

Ancak, kerpiç kubbe ile örtülmüş bu evlerden farklı olarak Harran evleri tuğla kubbe*lerle örtülmüştür

Harran evlerinin tuğla kubbe ile örtülmesinin en önemli iki nedeninden birincisi, bölgenin çöl olması münasebetiyle örtüde kullanılacak ağaç malzeme*nin bulunmayışıdır

İkinci neden ise, Harran hara-be*lerinde bol miktarda bulunan tuğla malzemedir

İlginç bir doku oluşturan bu evler, ören yerinden toplanan tuğlalarla eski kentin kalıntıları üzerine son 150-200 yıl içersinde inşa edilmişlerdir

1979 yılında arkeolojik ve kentsel sit alanı olarak tescil edilen ve kubbe evleri korumaya alınan Harran'da, ören yerinden malzeme toplanması, her çeşit inşaat yapılması, kanal açılması yasaklanmış*tır

O tarihlerde 960 adet kubbe sayılan Harran'da bu sayı dondurulmuştur

Harran evleri, kare ya da kareye yakın prizmatik bir alt yapı üzerine bindirme tekniğinde örülen tuğ*laların gittikçe daralan konik bir külah şeklini al*masından oluşan kubbelerle örtülmüştür

Kubbe-lere geçiş basit tromplar ve pandantiflerle (bingi) olmaktadır

Yüksekliği içerden en çok 5 m

'ye varan kubbeler, 30-40 tuğla dizisi ile örülmüş*tür

İkili, üçlü ve altılıya kadar varan kubbe grup*ları, içerden kemerlerle birbirlerine bağlanarak geniş mekânlar elde edilmiştir

Kubbeler örülürken yan*lara belli aralıklarla tuğla çıkıntılar yerleştirilmiş ve kubbenin tepesi açık bırakılmıştır

Tuğla çıkıntılar kubbenin tamiri ve gerektiğinde yağışlı-soğuk ha*valarda tepedeki deliğin kısmen veya tamamen ka*patılabilmesi için tırmanmaya yaramaktadır

Kubbenin tepesindeki açıklık, içerideki dumanın dışarı çıkmasını sağlayan baca ve ışıklık fonksiyonu görmektedir

Örgüleri düzensiz bir şekilde balçık harçla bağ*lanan kubbe ve duvarlar, içerden ve dışarıdan yine bu harçla sıvanmıştır

Bölge iklimine uyumlu, yazın serin, kışın sıcak olan kubbeli Harran evlerinde, tavukların daha çok yumurtladığı, at gibi bazı hayvanların daha uysal olduğu, kuru soğanların çabuk filizlendiği köylüler tarafından söylenmektedir

Bu evlerden bir örnek 1999 yılında Harran Kaymakamı İbrahim Halil Akşit'in gayretleriyle restore edilerek "Kültür Evi" fonksiyonuna kavuş*turulmuş ve turizmin hizmetine sunulmuştur

Ayrıca Kültür Bakanlığı, restore etmek ve kültü*rel fonskiyon vermek üzere bu evlerden 4 adedini satın almıştır

08-14-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Geleneksel Harran Evleri Hakkında Bilg - Harran Evleri Resimleri Geleneksel Harran Evleri Hakkında Bilg - Harran Evleri Resimleri GELENEKSEL HARRAN EVLERİ Harran'ın en çok ilgi çeken yanı, bindirme tekniğinde yapılmış, külah biçimindeki konik kubbeli evleridir Kubbeli evler tarihinin, düz damlı evler kadar eski olduğu bilinmektedir Musul yakınında Arpachiyan'da, Tiflis yakınındaki Schulaveri'de ve Kıbrıs'ta yapılan kazılarda rastlanılan kubbeli ev bulguları MÖ VI bine tarihlenmektedir Bu gelenek Mezopotamya, Transkafkasya ve Ege'de MÖ III bine kadar yoğun bir biçimde devam etmiştir Günümüzde Akdeniz çevresinde, bilhassa güney İtalya'nın Apulya bölgesinde hem kentsel hem de kırsal alanda, Harran evlerine benzeyen ve "Trullo" denilen bindirme kubbeli çok sayıda yapı bulunmaktadır Ancak Apulya yapıları, 80-200 cm arasında değişen duvar kalınlıkları ve çift çubuklu kubbeleri ile Harran'daki benzerlerinden daha sağlam bir durumdadır Çoğu XIX yüzyıldan kalmış olan bu evlerin arasında XV yüzyıla tarihlenenler de vardır Ayrıca, bu yüzyılın başında yapılmış olanlarına da rastlanmaktadır İskoçya adalarında "beehive houses" adı verilen bu tür yapıların XVIII yüzyılda canlı bir gelenek oluşturduğu bilinmektedir İspanya'nın Aragonya bölgesinde, İran, Afganistan, Çin Bolivya ve Peru'da kerpiçten, etna eteklerinde lavlardan yapılma kubbeli evler vardır İçinde bulunduğunuz yüzyılın başında yapılan bir araştırmada, Anadolu'da kubbeli evlerin yoğun olduğu iki bölge tespit edilmiştir Urfa-Birecik arasındaki birinci bölgede, bugün yalnız Suruç ve çevresinde bulunan bir kaç köy kubbeli evleri içermektedir İkinci bölge olan Urfa-Akçakale arasında ise, Harran ve çevresindeki bir kaç köyde kubbeli evler bulunmaktadır Ancak, kerpiç kubbe ile örtülmüş bu evlerden farklı olarak Harran evleri tuğla kubbelerle örtülmüştür Harran evlerinin tuğla kubbe ile örtülmesinin en önemli iki nedeninden birincisi, bölgenin çöl olması münasebetiyle örtüde kullanılacak ağaç malzemenin bulunmayışıdır İkinci neden ise, Harran hara-belerinde bol miktarda bulunan tuğla malzemedir İlginç bir doku oluşturan bu evler, ören yerinden toplanan tuğlalarla eski kentin kalıntıları üzerine son 150-200 yıl içersinde inşa edilmişlerdir 1979 yılında arkeolojik ve kentsel sit alanı olarak tescil edilen ve kubbe evleri korumaya alınan Harran'da, ören yerinden malzeme toplanması, her çeşit inşaat yapılması, kanal açılması yasaklanmıştır O tarihlerde 960 adet kubbe sayılan Harran'da bu sayı dondurulmuştur Harran evleri, kare ya da kareye yakın prizmatik bir alt yapı üzerine bindirme tekniğinde örülen tuğlaların gittikçe daralan konik bir külah şeklini almasından oluşan kubbelerle örtülmüştür Kubbe-lere geçiş basit tromplar ve pandantiflerle (bingi) olmaktadır Yüksekliği içerden en çok 5 m'ye varan kubbeler, 30-40 tuğla dizisi ile örülmüştür İkili, üçlü ve altılıya kadar varan kubbe grupları, içerden kemerlerle birbirlerine bağlanarak geniş mekânlar elde edilmiştir Kubbeler örülürken yanlara belli aralıklarla tuğla çıkıntılar yerleştirilmiş ve kubbenin tepesi açık bırakılmıştır Tuğla çıkıntılar kubbenin tamiri ve gerektiğinde yağışlı-soğuk havalarda tepedeki deliğin kısmen veya tamamen kapatılabilmesi için tırmanmaya yaramaktadır Kubbenin tepesindeki açıklık, içerideki dumanın dışarı çıkmasını sağlayan baca ve ışıklık fonksiyonu görmektedir Örgüleri düzensiz bir şekilde balçık harçla bağlanan kubbe ve duvarlar, içerden ve dışarıdan yine bu harçla sıvanmıştır Bölge iklimine uyumlu, yazın serin, kışın sıcak olan kubbeli Harran evlerinde, tavukların daha çok yumurtladığı, at gibi bazı hayvanların daha uysal olduğu, kuru soğanların çabuk filizlendiği köylüler tarafından söylenmektedir Bu evlerden bir örnek 1999 yılında Harran Kaymakamı İbrahim Halil Akşit'in gayretleriyle restore edilerek "Kültür Evi" fonksiyonuna kavuşturulmuş ve turizmin hizmetine sunulmuştur Ayrıca Kültür Bakanlığı, restore etmek ve kültürel fonskiyon vermek üzere bu evlerden 4 adedini satın almıştır