|
Prof. Dr. Sinsi
|
Mardin'de Kız İsteme - Söz Kesme Nişan - Düğün...
KIZ ARAMA, adayının tespiti ve KIZ İSTEME nasıl yapılır, onu görelim:
Ailesi tarafından evlilik çağına eriştiği karar altına alınan kız veya erkek için vakit geçirmeden bir eş aranmağa başlanır Evlenmesi istenen gelin ve damat adayına ailesi tarafından bu konu ile ilgili olarak hafif yollu bir yoklama yapılır
Çünkü, evlenme yaşı geldiği halde evlenmek istemeyen kız veya erkek, kendi hallerine bırakılırsa evlilik yaşını aşarak evde kalma tehlikesiyle karşı karşıya kalabilecekleri düşünülmektedir
İleride evde kalmış kız kurusu olmak veyahut tohuma kaçmış bir erkek olarak kalmak pek de hoş bir durum olmasa gerek Bu hem doğanın yasalarına aykırı ve hem de anne ve babaya ekstradan bir yük teşkil eder
Bu nedenle evlenme çağına erişmiş kız ve erkekler aileleri tarafından evliliğe doğru adeta iteklenirler
Bizde minimum evlenme yaşı, kızlar için 18, erkekler için askerlik görevini yapmış, işini kurmuş, evlilik bilincine erişmiş olma koşuluna bağlıdır
Mardin’de bir erkeğin evliliğe hazır olduğunu belirtmek için, (CEBÜ İ HIŞ, IBBÜ İ HIŞ) yani cebi dolu, koynu hazır deyimi de kullanılır
Bizde genellikle erkek için kız aranır Bazen de kız için erkek arandığı ve aileye iç güveyi olarak istendiği görülmüştür Ancak, kız isteme olayı ne tür olursa olsun, töre kız isteme şekline dönüştürülerek sonuçlandırılır
Evlenecek erkekler için kızlar evlerde adeta nöbet tutmaktadırlar Gelin adayı kız ya ev kızıdır veya bir işte çalışıyordur
Her ne durumda olursa olsun, anne ve baba, kısacası ailesi, kızın da onayını almak suretiyle evlenme konusundaki tüm yetkilerini kızları adına kullanır
Bu yetki gelin adayı olan kızdan veyahut damat adayı olan erkekten kullanılmak üzere cebren zorla, karakuşi bir hükümle, alınmış bir yetki değildir
Bu yetki tamamen evlenecek çiftin kuracakları yuvanın sağlam temellere oturtulması ile töre gereği bu işlerin eksiksiz ve hatasız yapılmasını sağlamak içindir
Evlenecek adayların kültür düzeyi ne olursa olsun, bu töre ayni şekilde işler Yürürlükteki törenin mantıklı, çağdaş ve sağlam bir akitle mücehhez olduğunu unutmamak gerekir
Bir kere evlenecek çiftler için, kızın ailesi ile oğlanın ailesi olarak iki garantör aile mevcut
Bu iki garantör aile, eş1er arasında hafif olsun şiddet1i olsun, ileride doğabilecek herhangi bir ihtilaf, geçimsizlik, ve buna benzer olayları yok etmek için ara buluculuğa ve yangın söndürmeğe peşinen soyunmuş kişilerdir
Bu iki garantör aile ayni zamanda, ara-bulucu, yapıcı, yargılayıcı, karar verici ve yuvanın sağlamlığına zarar verecek olan karabulutları dağıtmak üzere her türlü tedbiri almakta yetkilidirler Bu iki aile büyük bir gayret, dikkat ve özen göstererek yuvanın sağlıklı bir biçimde sürdürülmesini sağlar
Genel olarak, kız bakma işi, damat adayının işaret edeceği istikamette hareket eder Kız bakmağa, anne, abla, hala, teyze, çok yakın bir aile dostlarının etkili ve yetkili bir hanımı, bu işle görevlendirilir
Birkaç hanım bir araya gelerek, ellerinde göze batmayacak derecede ve mütevazı bir hediye alarak, damat adayının işaret ettiği kız evine bir öğleden sonra oturmaya giderler
Kızın anne veya ablasına, varsa teyzesine, kızın sözlü olup olmadığı, bir bağlantısının bulunulup bulunmadığı laf arasında, desise ile hafifçe çıtlatılır
Alınan cevap şayet olumlu ise, oğlan tarafı cesaretlenerek ağızlarının fermuarını biraz daha açma fırsatı elde ettiklerinden gelin adayı hakkında daha fazla bilgi almaya gayret gösterirler
Sonuçta, Oğlan tarafı, kız tarafının olaya sıcak baktığını kesin olarak hissederse, geliş nedenlerini o anda açığa vururlar
Ancak, hanımlar, yetkili olmadıklarını ve durumu kızın babasına veya aile büyüğü erkek kimse, ona aktaracaklarını ve alınacak cevaba göre kendilerine haber verileceğini belirtirler
Bu ziyaret esnasındaki her türlü ikram, özellikle gelin adayı kız tarafından yapılmaktadır Şayet damat adayı bir başka gelin adayını işaret etmişse oğlan tarafı ikinci kapıyı da çalarlar Yine ayni prosedür işler Sonuçta kız evinden gelecek cevaba intizar edilir
Oğlan tarafına yeşil ışık yakan Kız tarafında bir heyecan başlamıştır artık 0 akşam eve gelen erkeklerine yemek dahi yenmeden, aktardıkları ilk havadis bu oluyor
-Ahmet, gördün mü? Senin kız gidiyor Vallahi Hüsnü Amcalar senin Fatma’ya bakmağa geldiler Bizden haber bekliyorlar Ne dersin?
Ahmet, büyük bir hışımla, sanki kızı kaçıracaklarmış gibi
-Nereden çıktı bu Fatma yı istemek! Yok öyle şey Benim kız ufak Sonra, Hüsnüleri bilirim Cimri ailenin teki onlar Kızımı aç korlar Vermem Sen de sus ve bir daha bu konuyu ağzına alma, diyen baba, eşine diklenir
Hani demiştim ya, Mardinli kadın akıllıdır diye Yalnız akıllı olsa yanmam Üstelik zekidir de Akıl ile zekâ bir araya geldi mi, bu fende Ahmet ne yapsın
Neyse Ahmet karnını IKBEBET(içli köfte) ile bir güzel doyurmuştur Ayranını içmiş ve kallavi bir fincanda kahvesi önüne gelmiş, sigarsı da elinde Yan gel yat Osman misali Karnı doydu ya Artık şimdi sıra hanımda Bakın nasıl ikna edecek Ahmet’i;
Kız bulaşıkta Annesi babasının yanında Beyin yıkamağa hazırlanır
-Ahmet! Biliyor musun, Fatma kaç yaşında?
Ahmet:
-18 ine yeni bastı ne olacak yani
Karısı:
-Öyle deme, öyle deme Bey, Allah korusun, gelen kısmet iyi, Vallahi iyi, bunu teperse Allah’ın gücüne gider, sonra kız da istiyor
Babası, şöyle bir düşünür, kahveden bir fırt, sigaradan bir nefes, tekrar kahveden sesli bir fırt sigaradan çok derin bir nefes çektikten sonra patlar
Yahu sen zaten kararını vermişsin, bana neden bu kararı onaylatıyorsun ki Sen akıllı bir kadınsın, oğlanın annesini sülâlesini benden iyi tanırsın, hoş kızımın kötü bir yere gitmesini zaten istemezsin, sen uygun buluyorsan tamamdır, diyerek öylece bir iki naz niyazdan sonra babaya tasdik mührü bastırılır
Şimdi artık ertesi gün olayı oğlan evine uçurup ve “Fatma’yı istemeğe gelebilirsiniz” haberini ulaştırmaya kalıyor
Bu habercilik hizmet sektörü her yörede olduğu gibi Mardîn’de de bu konularda deneyimli becerikli, lafazan, (Im’ak’kale-im’lev’bede) ağzı kalabalık, Osmanlı ağzı tarzında, isim tamlamalarını iyi kullanan en çarpıcı, en can alıcı lâfları bulup anında söyleyen, birkaç hatun vardır
Kız tarafına yakın olan biri çağırılarak oğlan evine haber salınır ve öylece oğlan evinin kız evine gelecekleri gün gündeme gelir, takvim tespit edilir
Bu lafazan kadın haber götürüp getirirken iki taraftan iltifat, iki taraftan ikram ve bahşiş gibi bir sürü menfaatler de sağlar Zaten aileler bu hatuna seve seve verirler
Oğlanın ailesi bu haberi alır almaz, aile meclisini alelacele topla***** durumu başından itibaren masaya yatırır Bu konuda bütün aile bireyleri bir bütün halinde fikir birliği içerisinde olaylara bakarak, düğünün her açıdan eksiksiz ve hatasız yapılması için gereken özeni göstermek üzere durum belirler
Tabii ki, fikir birliği içerisinde olan oğlan ailesi, damadın da onayını almak suretiyle istemeye gidilecek günü tespit edip kız evine haber gönderirler
Gelecek haber onaylanırsa, iki aile de o günün aile şeref1erine uygun eksiksiz ve kusursuz olması için her türlü tertibatı almak üzere büyük bir gayret sarf ederler
Farz edelim ki; kız isteme günü geldi çattı Kız evinde neler olup, bittiğini bir görelim bakalım
Kız evinin durumu: Mevsime göre sıcak havalarda meyve veya hava soğuksa her türlü kuru yemişle tepeleme dolu genişçe bir sini, misafirlerin kabul edildiği salonun uygun bir yerine ve her misafirin rahatlıkla uzanabileceği bir yere yerleştirilir
Damadın ailesini ilk defa kabul eden Kız tarafı, yaptığı bu ikramın, oğlan tarafının gelecekte kız tarafına yapacağı ikramdan daha mükemmel olmasına özen gösterir
Dünürler arasında başlayan bu ilk yarış, bir nevi hava atma veyahut oğlan tarafına bir göz dağı vermek gibi bir duyguyu çağrıştığını hissedersiniz
Diğer yandan, misafirin kabul edileceği yerin temizliği, çay kahve fincanlarının en iyisinin dikkatle seçilerek ayrı yerlerde tutulması, kaşık, çatal gibi malzemelerin kaliteli olmasına azami dikkat edilir
Meşrubat ayrı yerde, koruma altında Kahve taze çekilmiş, içine bir miktar kaküle konmuş, rayihasından geçilmiyor Seylan malı halis çayları aranıp buldurulmuş
Sabırsızlanan kız tarafında, geciken misafirlerin ne zaman gelecekleri heyecanı yaşanıyor
Oğlan tarafına ikramın büyük bir bölümünü yapacak olan Gelin adayı iki dirhem bir çekirdek, süslenmiş püslenmiş, heyecandan kalbi duracak gibi ayakta zor duruyor
Mardin’de kaçgöç olmadığı için bu tür toplantılar bizde kadınlı erkekli oluyor Başka yörelerdeki gibi, haremlik selamlık şeklinde değildir
Genellikle eşler karı koca yan yana, gençler ise yine karışık nizam oturur ve büyükleri kulakları ile gözleri ile dikkatle izlerler Bu tür toplantılarda gençler genellikle hiç konuşmazlar Ancak sorulara cevap verirler Söz büyüklerindir
Bir de Oğlan evinin durumunu bir görelim, bakalım bu diyarda neler oluyor
Burada da göze çarpan en önemli şey hummalı bir faaliyetin varoluşudur Damat adayı süslenmiş, kokular sürünmüş, en yeni giysilerini sırtına geçirmiş, Nusaybin serçeleri gibi boynu bükük olarak anne ve babasının yanında “imdat, kurtarın beni” diye feryat eden bir tavırla “ya sabur” çekmektedir
Anne, baba, görümceler, dayı, teyze veya halalar varsa onlarda kendi imkânlarına ve zevklerine göre giyinmiş, altın ziynet eşyalarının tamamını takmış takıştırmış olarak, kız tarafına caka satmak ve birazda hava atmak üzere hazırlanmışlar
Akşam yemekten sonra ki bu saat, bizde akşam ezanından sonraki vakit olarak bilinir Oğlan tarafı kız evine doğru hareket eder
Şimdide tekrar kızın evindeyiz Oğlan tarafı gelmiş, selamlar sabahlar edilmiş, hal hatır sorulmuş, ve ikramlar başlamıştır
İlk önce bir kahve ikram edilir Arkasından çay faslı başlar Pasta veya börek türünden çeşitli nesnelerle ortalık dolar boşalır
Bir müddet sigara içimine devam edilir Hemen ara vermeden, meyve veya kuru yemiş ortaya getirilir Onlarda yenir tekrar çay arzu edene servis yapılır
Tabii ki kız tarafı artık eğilip kalkmaktan ikram nedeniyle gidip gelmekten yorgunluk emareleri göstermek üzere iken oğlan tarafının en etkili ve yetkili kişisi bir dakika izin isteyerek maruzatı olduğunu beyan eder
Ortalık birden sessizleşir Sinek uçsa kanatlarının sesi duyulacak sanki Herkeste bir nefes almama durumu mevcut, neredeyse vatandaşlar akciğer travması geçirecek gibi
Herkesin gözü kulağı bu zatın ağzından çıkacak kelimelerde
Oğlan tarafının bu etkili ve yetkili zatı söze şöyle başlar
“Efendim sebebi ziyaretimiz, hayırlı bir iş içindir Bizler aile olarak sizleri tanıyor ve sizinle bir arada bulunmaktan büyük bir onur duyuyoruz Hele hele birde işin içine akrabalık gibi bir kavram girerse, ki bu bizim aile için büyük bir gurur ve onur vesilesi olacaktır Bu sebeple:
Bismillahirrahmanirrahim, Allah’ın emri ve Peygamber Efendimizin kavli ile kızınızoğlumuz ya istiyoruz Çocuklarımız birbirlerini görmüş beğenmiş, bizlerde onların bu arzusu üzerine size bu teklifi getirdik, kabul etmeniz halinde bizleri çok memnun ve mesut edeceksiniz”, der ve susar
Kız tarafının etkili ve yetkili zatı da, bu konuşmaya cevaben,
“Efendim, iyi, güzel, hoş söylersiniz, Allah yazmışsa olur İnşallah” der, ve o da sesini keser Ortalık yine sessiz, nefesler tutulmuş ve oğlan tarafının konuşması beklenir Oğlan tarafının vekili, bu kez de,
“Efendiler, bu işi savsaklamanın, uzatmanın alemi yok bence Biz sizin aile ile şereflendik, kızınızı öz kızımız gibi sevdik, he deyin de bu işi burada bağlayalım, ne dersiniz”, der
Kız tarafından kısa bir sessizlikten sonra, vekil kişi,
Kızın ailesini şöyle bir gözleri ile tarar, hazırda bulunan gelin adayı kıza bakar, süzer, bir pozlar, bir pozlar, bir hava bir hava hiç sormayın, sonuçta bir iç geçirdikten sonra,
“Yine bizi alt ettiniz, verdik kızı gitti, hayrını görün, Allah mesut etsin”, der demez, ortalık bir fırtınaya döner
Kız ve erkek tarafından gelenler ikili üçlü birbirlerinin boyunlarına sarılmalar, birbirlerini kutlamalar, öpüşmeler, teşekkürler, minnet ve şükran kelimelerinin bini bir para yerlerde sürünürcesine birbirlerine yağ çekmek sürüp giderken her iki tarafta hızını almış olacak ki durulurlar
İki tarafta sakinleştikten sonra hazırda bulunan en muteber kişilerden biri tarafından söz yüzükleri takılır
Artık gelin damadın yanına oturmağa hak kazanmıştır Kız ve oğlan anne ve babalarının ellerini öpüp hayır dualarını aldıktan sonra o toplulukta bulunan tüm vatandaşlarla tokalaşır öpüşür ve bir kenara geçip yan yana otururlar
Artık kız tarafı bu mutlu an için yeniden çay faslına başlar Sohbetler ikili, üçlü, dörtlü guruplar halinde sürer gider
Bu tür toplantılarda biz Mardinlilerin sohbeti tarihe geçecek derecede ilginçtir Dünya rekorları kitabına geçecek cinsten bir şey Neden diyeceksiniz
Öyle kalabalık bir guruptaki tüm fertler ayni anda konuşmalarına rağmen nasıl anlaşabildikleri konusunda bilim bile aciz kalmıştır
Zira bir insanın iki kulağı ve bir ağzı var Düşünün bir kere, karşınızdaki şahıs konuşurken siz de konuşuyorsunuz Onun sözünü bitirmesini beklemediğiniz gibi o da sizin sözünüzü bitiripte öylece konuşmayı beklemeden ayni anda her ikiniz birden boyuna laf üretiyorsunuz
Bu laflarda da fikir akımı var, yani, deli saçması falan değil bu konuşmalar Her ikinizde meramınızı gayet güzel anlatıyorsunuz Bu yetmiyormuş gibi kulağınızın biride, bitişiğinizde oturup ayni tarzda konuşan bir başkasında
Gerektiğinde kulak misafiri olmuş, ona dahi laf yetiştirip, ondan cevap alabiliyorsunuz Bu ancak milyonlarca programlı bir bilgisayarın bile karıştıramayacağı bir özellik olsa gerek Helâl sana Mardinli İşte bu birlikte konuşup anlaşabilmemiz bizi tanımayan bir çok Mardinli olmayanın tuhafına gidiyor
Adamlar nasıl anlaşabildiğimize şaşıp kalıyorlar Ne yapalım, “Adım Hıdır elimden gelen budur” Biz böyleyiz işte, bu özelliğimiz rekorlar kitabına geçebilecek bir haslet değil midir Allah aşkına?
Bu tür konuşmalar gecenin geç saatlerine kadar sürmüş ve herkeste bir çözülme başlamıştır Oğlan tarafı arzularına kavuşmuş olarak kız evinden Allahaısmarladık diyerek ayrılıp evlerine giderler
Ancak, gerek kız evinde ve gerekse oğlan evinde yine bu toplantılar basına kapalı olarak sabahın erken saatlerine kadar devam eder Konu ayni konu, yeni evlilerin YUVA KURMA sorunu etrafında yoğunlaşır
İşte bu kız isteme faslının ilk etabı böylece bitmiş, artık NİŞAN (ŞERBET)’a doğru yol alınmak üzeredir
İki tarafta da bir heyecan başlamıştır Oğlan tarafı ile kız tarafının mutabık kalacakları bir yakın tarihte Nişan törenini yapmak üzere anlaşırlar Nişan töreninin tüm mali portresi gelin tarafına aittir Sadece nişan yüzükleri hariç Oğlan kıza, kız oğlana almak suretiyle bölüşürler
|