Şırnakta Bulunan Tarihi Yerler - Şırnakın Tarihi Mekanları

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-14-2012

Finik Kalesi

Güçlükonak ilçesine bağlı Dicle Nehri kenarında Düzova ve İdil Hendek köyleri karşısında bulunur

Çok güzel bir suru olmakla birlikte Asur ve Gudilere ait kabartma heykeller bulunur

Su sarnıçları, kayadan oyulmuş evler, gizli su merdivenleri en önemli eserlerdendir

Dünyaca ünlü şair ve mizahçı Fakı Teyran bu kalenin medresesinde yüzlerce öğrenci yetiştirilmiş

Babil Kalesi

Cizre ilçesi sınırları içinde ve şimdi Kebeli diye adlandırılan yerde Bâbil Devleti’nin başkenti bulunmaktadır

Bâbilliler, Hitit ve Asur akınları, yüzünden kendi başkentlerini şimdi Irak ta bulunan Bâbilonya’ya taşıdıklarında, kalelerinde bulunan birçok kalıcı eserle birlikte Tanrı Marduk’un ünlü heykelini de taşıdılar

Daha sonra Fransızların Suriye’yi işgalleri sırasında birçok eseri de onlar götürdüler

Geriye kalan eserlerin çoğu da bugüne kadar kaçırılmıştır

Bâbil Kalesi de zaman içinde yakılıp yıkılmıştır

Türbeler

Nuh Peygamber Türbesi

Nuh Peygamber Tufanı ile Cizreye yerleşen Hz

Nuh (A

S) vefatından sonra, Dağkapı Mahallesinde gömülmüştür

Burası daha sonra Havraya, sonra kiliseye ve 639 yılında da camiye çevrilmiştir

Dünyanın en eski türbelerinden biridir

Ünlü tarihçi Cizreli İbnülesin

Firuzabadi,Evliya Çelebi,Katip Çelebi,Ebubekir Helevi ve Babilli Berassus (Bersis) bu türbenin Nuh (A

S) a ait olduğunu yazarlar

Nuh Camiinin güney kısmında caminin bodrumunda kabri şerifleri bulunur

Önce merdivenle inilirdi

Uzun ve dar bir namazgâhı geçtikten sonra türbeye varılırdı

Türbenin üzerinde bir de sanduka bulunur

Şeyh Ahmet El-Cezeri Türbesi

Cizre Kırmızı Medresede, güney bölümündeki mescit kısmına yapışık bir bodrum bölümündedir

Şeyh Ahmet El-Cezeri mutasavvıf, muhaddis, şair ve yazardır

Mezar bölümüne hem dışarıdan hem de içeriden varılabilir

Dışarıdan kapısı olup şu an kapalıdır

İçeriden tavan kısmı delik olup, merdivenle inilmektedir

Mezarların ana duvarı çepeçevre siyah bazalt taştan yapılmıştır

Ancak tüm medrese kırmızı tuğladandır

Kubbe kırmızı tuğladan bu siyah taşın üstüne inşa edilmiştir

Türbede 7 kişi yatmaktadır

En güneyde Ş

Ahmet El-Cezeri bulunmaktadır

Cizre beylerinden Seyfeddin Bohti, Emir Şemseddin, Emir Hac Muhammed, Naz Susın ile emir ailesinden başka kişiler bulunmaktadır

Mem-u Zin Türbeleri

Abdaliye Medresesi, Cizre Dağkapı Mahallesini mezarlığa bağlayan Cizre Surunun üzerinde kuruludur

Mem-u Zin türbeleri ise bu medresenin idare odalarının altında güneydoğu bölümündeki bodrumdadır

İçerde üç adet mezar bulunmaktadır

Zin, Bekir ve Mem e aittir

Mem-u Zin aşk olayı içinde ilahi bir aşk olan bir öyküdür

Bu aşk olayı Cizre Beyi Emir Zeynuddin döneminde Hicri:854 (1450-1451) yılında meydana gelmiştir

Bateyi Türbesi

Beytüşşesap ilçesi Güneyyaka Köyü sınırları içinde Mevlit yazarı ve Şair – yazar Mella Hasan Bateyi ye aittir

Kasırlar

Abdurrahman Ağa Kasrı

Şırnak’ta Gazipaşa Mahallesinde bulunur

19

yüzyılda yaptırılmıştır

360 odalı olarak yapılmıştır

Ağayısor Kasrı

Şırnak’ta İsmetpaşa Mahallesinde bulunur

100 odalı olarak yaptırılmıştır

Yusuf Ağa Kasrı

20

yüzyılda yaptırılmıştır

Şırnak ilinde bulunmaktadır

Süleyman Ağa Kasrı

20

yüzyılda yaptırılmıştır

200 odalıdır

Şırnak’ta bulunmaktadır

Osman Ağa Kasrı

Şırnak, Gazipaşa Mahallesinde 60-70 oda olarak yapılan bir kasırdır

Şırnak’taki bütün kasırların ortak bir özelliği vardır

Bütün odalar genelde birbirleri ile bağlantılıdır

Kapı üstleri kemerlidir

Mehmet Ağa Kasrı

Cizre Dağkapı Mahallesinde Bayırağa sokakta bulunur

Bir kısmı siyah bazalt taştan,bir bölümü de beyaz kalker taştan yapılmıştır

Hamidiye Binbaşısı Fettah Ağa tarafından yaptırılmıştır

Köprüler

Yafes Köprüsü (Bazıbda Köprüsü)

1164 yılında Zengi Devleti’nin veziri Cemaleddin İsfehani tarafından ikinci kez onarılmıştır

Şu anda Cizre köprüsü olarak adlandırılan bu eser, yıkıldıktan sonra bu zat tarafından tekrar yaptırılmıştır

Köprü şu anda Suriye tarafında kalmıştır

Köprü Cizre surlarının 2 km

mesafede olmakla beraber o zamanki Cizre’nin bir mahallesi içindedir

12 adet burç üzerinde 8 gezegen kabartması bulunur

Dicle nehri solundan geçerse Suriye tarafında kalır

Şu anda su yönü Suriye tarafında kalmıştır

Köprünün üzerinde Ashabı Kehf (Uyuyanyatırlar) adları yazılıdır

İnsan ve hayvan figürleri ile süslüdür

Güneş doğduğunda her ayın başında değişik bir burca ilk ışıklarını vurur

Çok mahirane bir şekilde yapılmıştır

Üstün bir hesap ile mühendislik kullanılmıştır

Akabin Köprüsü

İki tepe arasında bulunduğundan Arap döneminde köprüye Akabin Köprüsü denilmiştir

Fevzi ÇAKMAK Cizre’ye geldiklerinde köprüyü büyük onarıma aldırttığından bazıları Fevzi Çakmak köprüsü demişlerdir

İmadettih Zengi’nin oğlu Kutbeddin Mevduthan (1159-1170) tarafından yaptırılmıştır

Üzerinde aslan, oğlak figürleri bulunmaktadır

Köprü dört kemer ve iki göz üzerine inşa edilmiştir

Cumhuriyet öncesi ve sonrası yapılan onarımlarda köprü,üç büyük kemer ve iki göze indirilmiştir

Cizre Köprüsü

Eski dönemlerde bir ayağı yeni köprünün yanında diğer ayağı Cizre surlarının içinde olmak üzere bir köprü bulunmakta idi

Köprü yıkıldıktan sonra,1923 yılına kadar sallardan oluşan köprü kullanılıyordu

Birçok sal ve sandal yan yana getirilip geçiş sağlanıyordu

Bunlar akşam düşmanlara karşı tedbir olarak çözülür, gündüz bağlanırdı

1968 yılında Cizre Köprüsü yeniden yapılmıştır

Kasrik (Han Mahmut) Köprüsü(16

yy)

Şırnak iline bağlı Belde olan ve Cizre’ye 15 km uzaklıkta bulunan Kasrik (Meşeiçi) köprüsü buradadır

Bu köprünün Cizre beyi Emir Muhammet tarafından ikince kez onarıldığı ve ilk temellerinin Gutilerden kaldığı söylenmektedir

Beyaz Köprü (Pıraspi)

Uludere yolu üzerinde olup, yapılış tarihi bilinmemektedir

Surlar

Cizre Surları

Cizre Surları Gudi İmparatorluğu döneminde yapılmıştır

Hz

Nuh (A

S) Tufanından sonra Nuh Peygamberin Cizre de yattığını ve Nuh Gemisinin Cudi Dağında durduğunu ispat etmek üzere, Cizre Surları “Gemi” şeklinde yaptırılmıştır

Nuh Nebi Camii’nin 25 m batısında bulunan Tor Kapısı, Deşt Köprüsü’nün 25 m yakınındaki Deşt Kapısı geminin küreklerini gösterir

Surun tamamı siyah bazalt taştan yaptırılmıştır

Sur, zamanla savaşlarla yıkılmış Asurlular, Bâbilliler, Medler, Emevi ve Abbasiler dönemlerinde onarılmıştır

İslam döneminde Kuran-ı Kerim’in tamamı surlara yazdırılmıştır

Sasani Hükümdarı Erdeşir Babekan (M

Ö

241-226) döneminde Cizre Sarayburnu kapısı

Yaptırılıp, aslanlar ve kitabe konulmuştur

Nehirden Şırnak ve yaylalara buradan gidilirdi

Surun üzerinde çok sayıda burç bulunmaktadır

Dikdörtgen şeklindeki Belek Burcunu Cizre Beyi Şeref bin Muhammed bir Hanabdal yaptırmıştır

Babil Suru

Bâbil Devleti’nin başkenti olan ve şimdi Cizre’nin bir köyü olan Bâbil de bir uygarlık söz konusu idi

Hititlerin ve çevre milletlerin saldırıları sonucu Bâbilliler başkentlerini şimdiki Irak topraklarında kalan Bâbilonya’ya götürdüler

3000 yıla yakındır bu eserler yağmalanmaktadır

Kala kala yer altındaki değerler ile Bâbil Surlarının temelleri kalmıştır

Bütün yontulmuş taşlar dahi kaçırılmış Cizre, Derik ve çevrede kullanılmıştır

Şu anda Bâbil Surlarının temelleri bellidir

Finik Suru

Güçlükonak ilçesinin Cizre ve Dicle tarafında kalan bir köyü olan Damlarca köyünde bulunmaktadır

Dicle Nehri sahilinde doğal kalker taştan suru olduğu gibi diğer bölümlerde de sur izleri vardır

Timur 1401 yılında burayı Dicle tarafından topa tutmuşsa da sur yıkılmamıştır

Daha sonra dağ tarafından saldırıya geçmiştir

Surun içinde kale, zindan, oturma evleri ve çeşitli bölümler vardır

Sur sınırları içinde bir bayan kabartma heykeli vardır

Said Bey Kalesi Suru

Silopi ilçesi Aktepe Köyü civarında Said Bey Kalesi etrafına çekilmiş surdur

Çeşmeler

Timur Çeşmesi

İdil ilçe merkezinde olup, Timur tarafından yapıldığı rivayet edilmektedir

Tabiatına uygun olmayan bir restore çalışmasıyla günümüze kadar çeşme olarak kullanılmaktadır

Kiliseler

Meryem Ana Kilisesi

İdil merkez ilçe de bulunmaktadır

Suryani Kilisesi olup, Suryani ailelerinin çoğu ilçeyi terk ettiklerinden kilise faal değildir

Öğündük (Maryohanna)Kilisesi

İdil ilçesine bağlı Öğündük köyündedir

Diğer bir adına Sabriyel kilisesidir

Köyün tamamı süryani olduklarından kilise tam faal durumdadır

Çağlayan Kilisesi

Cizre ilçesine bağlı Çağlayan Köyünde olup, köy tamamen boşalmış olduğundan faal değildir

Dera Kilisesi

Şırnak Meşeiçi köyüne bağlı Dara mezrasında olup, mezranın tamamen boşalması nedeniyle faal değildir

Maraday Kilisesi

İdil ilçesi Başak köyünde bulunmaktadır

08-14-2012	#2
Prof. Dr. Sinsi	Şırnakta Bulunan Tarihi Yerler - Şırnakın Tarihi Mekanları Finik Kalesi Güçlükonak ilçesine bağlı Dicle Nehri kenarında Düzova ve İdil Hendek köyleri karşısında bulunur Çok güzel bir suru olmakla birlikte Asur ve Gudilere ait kabartma heykeller bulunur Su sarnıçları, kayadan oyulmuş evler, gizli su merdivenleri en önemli eserlerdendir Dünyaca ünlü şair ve mizahçı Fakı Teyran bu kalenin medresesinde yüzlerce öğrenci yetiştirilmiş Babil Kalesi Cizre ilçesi sınırları içinde ve şimdi Kebeli diye adlandırılan yerde Bâbil Devleti’nin başkenti bulunmaktadır Bâbilliler, Hitit ve Asur akınları, yüzünden kendi başkentlerini şimdi Irak ta bulunan Bâbilonya’ya taşıdıklarında, kalelerinde bulunan birçok kalıcı eserle birlikte Tanrı Marduk’un ünlü heykelini de taşıdılar Daha sonra Fransızların Suriye’yi işgalleri sırasında birçok eseri de onlar götürdüler Geriye kalan eserlerin çoğu da bugüne kadar kaçırılmıştır Bâbil Kalesi de zaman içinde yakılıp yıkılmıştır Türbeler Nuh Peygamber Türbesi Nuh Peygamber Tufanı ile Cizreye yerleşen Hz Nuh (AS) vefatından sonra, Dağkapı Mahallesinde gömülmüştür Burası daha sonra Havraya, sonra kiliseye ve 639 yılında da camiye çevrilmiştir Dünyanın en eski türbelerinden biridir Ünlü tarihçi Cizreli İbnülesinFiruzabadi,Evliya Çelebi,Katip Çelebi,Ebubekir Helevi ve Babilli Berassus (Bersis) bu türbenin Nuh (AS) a ait olduğunu yazarlar Nuh Camiinin güney kısmında caminin bodrumunda kabri şerifleri bulunur Önce merdivenle inilirdi Uzun ve dar bir namazgâhı geçtikten sonra türbeye varılırdı Türbenin üzerinde bir de sanduka bulunur Şeyh Ahmet El-Cezeri Türbesi Cizre Kırmızı Medresede, güney bölümündeki mescit kısmına yapışık bir bodrum bölümündedir Şeyh Ahmet El-Cezeri mutasavvıf, muhaddis, şair ve yazardır Mezar bölümüne hem dışarıdan hem de içeriden varılabilir Dışarıdan kapısı olup şu an kapalıdır İçeriden tavan kısmı delik olup, merdivenle inilmektedir Mezarların ana duvarı çepeçevre siyah bazalt taştan yapılmıştır Ancak tüm medrese kırmızı tuğladandır Kubbe kırmızı tuğladan bu siyah taşın üstüne inşa edilmiştir Türbede 7 kişi yatmaktadır En güneyde ŞAhmet El-Cezeri bulunmaktadır Cizre beylerinden Seyfeddin Bohti, Emir Şemseddin, Emir Hac Muhammed, Naz Susın ile emir ailesinden başka kişiler bulunmaktadır Mem-u Zin Türbeleri Abdaliye Medresesi, Cizre Dağkapı Mahallesini mezarlığa bağlayan Cizre Surunun üzerinde kuruludur Mem-u Zin türbeleri ise bu medresenin idare odalarının altında güneydoğu bölümündeki bodrumdadır İçerde üç adet mezar bulunmaktadır Zin, Bekir ve Mem e aittir Mem-u Zin aşk olayı içinde ilahi bir aşk olan bir öyküdür Bu aşk olayı Cizre Beyi Emir Zeynuddin döneminde Hicri:854 (1450-1451) yılında meydana gelmiştir Bateyi Türbesi Beytüşşesap ilçesi Güneyyaka Köyü sınırları içinde Mevlit yazarı ve Şair – yazar Mella Hasan Bateyi ye aittir Kasırlar Abdurrahman Ağa Kasrı Şırnak’ta Gazipaşa Mahallesinde bulunur19yüzyılda yaptırılmıştır360 odalı olarak yapılmıştır Ağayısor Kasrı Şırnak’ta İsmetpaşa Mahallesinde bulunur100 odalı olarak yaptırılmıştır Yusuf Ağa Kasrı 20yüzyılda yaptırılmıştır Şırnak ilinde bulunmaktadır Süleyman Ağa Kasrı 20yüzyılda yaptırılmıştır200 odalıdır Şırnak’ta bulunmaktadır Osman Ağa Kasrı Şırnak, Gazipaşa Mahallesinde 60-70 oda olarak yapılan bir kasırdır Şırnak’taki bütün kasırların ortak bir özelliği vardır Bütün odalar genelde birbirleri ile bağlantılıdır Kapı üstleri kemerlidir Mehmet Ağa Kasrı Cizre Dağkapı Mahallesinde Bayırağa sokakta bulunur Bir kısmı siyah bazalt taştan,bir bölümü de beyaz kalker taştan yapılmıştırHamidiye Binbaşısı Fettah Ağa tarafından yaptırılmıştır Köprüler Yafes Köprüsü (Bazıbda Köprüsü) 1164 yılında Zengi Devleti’nin veziri Cemaleddin İsfehani tarafından ikinci kez onarılmıştır Şu anda Cizre köprüsü olarak adlandırılan bu eser, yıkıldıktan sonra bu zat tarafından tekrar yaptırılmıştır Köprü şu anda Suriye tarafında kalmıştır Köprü Cizre surlarının 2 km mesafede olmakla beraber o zamanki Cizre’nin bir mahallesi içindedir12 adet burç üzerinde 8 gezegen kabartması bulunur Dicle nehri solundan geçerse Suriye tarafında kalır Şu anda su yönü Suriye tarafında kalmıştır Köprünün üzerinde Ashabı Kehf (Uyuyanyatırlar) adları yazılıdır İnsan ve hayvan figürleri ile süslüdür Güneş doğduğunda her ayın başında değişik bir burca ilk ışıklarını vurur Çok mahirane bir şekilde yapılmıştır Üstün bir hesap ile mühendislik kullanılmıştır Akabin Köprüsü İki tepe arasında bulunduğundan Arap döneminde köprüye Akabin Köprüsü denilmiştir Fevzi ÇAKMAK Cizre’ye geldiklerinde köprüyü büyük onarıma aldırttığından bazıları Fevzi Çakmak köprüsü demişlerdir İmadettih Zengi’nin oğlu Kutbeddin Mevduthan (1159-1170) tarafından yaptırılmıştır Üzerinde aslan, oğlak figürleri bulunmaktadır Köprü dört kemer ve iki göz üzerine inşa edilmiştir Cumhuriyet öncesi ve sonrası yapılan onarımlarda köprü,üç büyük kemer ve iki göze indirilmiştir Cizre Köprüsü Eski dönemlerde bir ayağı yeni köprünün yanında diğer ayağı Cizre surlarının içinde olmak üzere bir köprü bulunmakta idi Köprü yıkıldıktan sonra,1923 yılına kadar sallardan oluşan köprü kullanılıyordu Birçok sal ve sandal yan yana getirilip geçiş sağlanıyordu Bunlar akşam düşmanlara karşı tedbir olarak çözülür, gündüz bağlanırdı1968 yılında Cizre Köprüsü yeniden yapılmıştır Kasrik (Han Mahmut) Köprüsü(16yy) Şırnak iline bağlı Belde olan ve Cizre’ye 15 km uzaklıkta bulunan Kasrik (Meşeiçi) köprüsü buradadır Bu köprünün Cizre beyi Emir Muhammet tarafından ikince kez onarıldığı ve ilk temellerinin Gutilerden kaldığı söylenmektedir Beyaz Köprü (Pıraspi) Uludere yolu üzerinde olup, yapılış tarihi bilinmemektedir Surlar Cizre Surları Cizre Surları Gudi İmparatorluğu döneminde yapılmıştır Hz Nuh (AS) Tufanından sonra Nuh Peygamberin Cizre de yattığını ve Nuh Gemisinin Cudi Dağında durduğunu ispat etmek üzere, Cizre Surları “Gemi” şeklinde yaptırılmıştır Nuh Nebi Camii’nin 25 m batısında bulunan Tor Kapısı, Deşt Köprüsü’nün 25 m yakınındaki Deşt Kapısı geminin küreklerini gösterir Surun tamamı siyah bazalt taştan yaptırılmıştır Sur, zamanla savaşlarla yıkılmış Asurlular, Bâbilliler, Medler, Emevi ve Abbasiler dönemlerinde onarılmıştır İslam döneminde Kuran-ı Kerim’in tamamı surlara yazdırılmıştır Sasani Hükümdarı Erdeşir Babekan (MÖ241-226) döneminde Cizre Sarayburnu kapısı Yaptırılıp, aslanlar ve kitabe konulmuştur Nehirden Şırnak ve yaylalara buradan gidilirdi Surun üzerinde çok sayıda burç bulunmaktadır Dikdörtgen şeklindeki Belek Burcunu Cizre Beyi Şeref bin Muhammed bir Hanabdal yaptırmıştır Babil Suru Bâbil Devleti’nin başkenti olan ve şimdi Cizre’nin bir köyü olan Bâbil de bir uygarlık söz konusu idi Hititlerin ve çevre milletlerin saldırıları sonucu Bâbilliler başkentlerini şimdiki Irak topraklarında kalan Bâbilonya’ya götürdüler 3000 yıla yakındır bu eserler yağmalanmaktadır Kala kala yer altındaki değerler ile Bâbil Surlarının temelleri kalmıştır Bütün yontulmuş taşlar dahi kaçırılmış Cizre, Derik ve çevrede kullanılmıştır Şu anda Bâbil Surlarının temelleri bellidir Finik Suru Güçlükonak ilçesinin Cizre ve Dicle tarafında kalan bir köyü olan Damlarca köyünde bulunmaktadır Dicle Nehri sahilinde doğal kalker taştan suru olduğu gibi diğer bölümlerde de sur izleri vardır Timur 1401 yılında burayı Dicle tarafından topa tutmuşsa da sur yıkılmamıştır Daha sonra dağ tarafından saldırıya geçmiştir Surun içinde kale, zindan, oturma evleri ve çeşitli bölümler vardır Sur sınırları içinde bir bayan kabartma heykeli vardır Said Bey Kalesi Suru Silopi ilçesi Aktepe Köyü civarında Said Bey Kalesi etrafına çekilmiş surdur Çeşmeler Timur Çeşmesi İdil ilçe merkezinde olup, Timur tarafından yapıldığı rivayet edilmektedir Tabiatına uygun olmayan bir restore çalışmasıyla günümüze kadar çeşme olarak kullanılmaktadır Kiliseler Meryem Ana Kilisesi İdil merkez ilçe de bulunmaktadır Suryani Kilisesi olup, Suryani ailelerinin çoğu ilçeyi terk ettiklerinden kilise faal değildir Öğündük (Maryohanna)Kilisesi İdil ilçesine bağlı Öğündük köyündedir Diğer bir adına Sabriyel kilisesidir Köyün tamamı süryani olduklarından kilise tam faal durumdadır Çağlayan Kilisesi Cizre ilçesine bağlı Çağlayan Köyünde olup, köy tamamen boşalmış olduğundan faal değildir Dera Kilisesi Şırnak Meşeiçi köyüne bağlı Dara mezrasında olup, mezranın tamamen boşalması nedeniyle faal değildir Maraday Kilisesi İdil ilçesi Başak köyünde bulunmaktadır