Sivas'ın Tarihi Ve Tarihsel Gelişimi Hakkında Bilgi

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-13-2012

Erzurum'da Sivas'a Gelme Hazırlıkları Yapıldığı Bir Sırada Kendisine Sorulan

Paşam Sivas'ta galiba manda meselesi bizi çok üzecek ve yoracak sorusuna heyecanla şu cevabı verir Ahmaklar memleketi Amerikan mandasına İngiliz himayesine terk etmekle kurtulacak sanıyorlar

Kendi rahatlarını temin etmek için bir vatanı ve tarih boyunca devam edip gelen Türk istiklalini feda ediyorlar

Kongre için Sivas'a erken gelen İstanbul delegeleri diğer delegeleri de etkileyerek Amerikan mandasını isteyen bir muhtıra (rapor) hazırladılar

Bu rapor Sivas Kongresi gündemine alındı

8 Eylül 1919 günü Kongre mandayı tartışmaya başladı

Özellikle İstanbul'dan gelen Kara Vasıf Bey İsmail Fazıl(Cebesoy) Paşa İsmail Hami (Danişment) Bey ve Refet (Bele) Bey Kongre salonunu etkileyecek uzun konuşmalar yaparak Amerikan mandasını savundular Kara Vasıf Beyin konuşması sırasında delegelerden biri İstanbul'dan mandayı mı bize hediye getirdiniz? diye bağırdı

Refet Beyin konuşmasının delegeler üzerinde o kadar etkili olmuştu ki oylamaya geçilmesi durumunda manda kararı çıkacağından korkan Mustafa Kemal Paşa toplantıya on dakika ara verir

Ahmet Nuri Bey (Bursa) ve Raif(Dinç) Efendi mandayı savunanları eleştirdiler

Bağımsızlıktan yana tavır koydular

Mandayı savunanları Bağımsızlığa karşı olmakla suçladılar

Bunun üzerine İsmail Fazıl Paşa Yanlış anlaşıldığı için raporumuzu geri çekiyoruz

Hiç verilmemiş saydık dedi

8 Eylül gecesi evlerde ve Kongre binasında manda üzerine konuşmalar ve tartışmalar sürdü

Ertesi gün Kongre manda tartışmalarına devam etti

Rauf(Orbay) Beyin teklifi ile : Amerika'da yıllardan beri aleyhimizde yapılmakta olan olumsuz propagandaların doğurduğu yanlış anlaşılmaların önüne geçmek için Amerika'dan bir kurul istenmesine ve inceleme sonucunda gerçeklerin gösterilmesi kararına varıldı

Böylece hem manda istekleri gömüldü hem de mandayı savunanlar küstürülmeyerek bu sorun çözüme kavuşturuldu

Manda Konusundaki Görüşmelerin Sonucu Sivas Kongresi Kararlarına Şöyle Yansıdı
Devlet ve milletimizin iç ve dış bağımsızlığı ve vatanımızın bütünlüğü saklı kalmak şartıyla altıncı maddede yazılı sınırlar içinde milli ilkelere saygılı olan ve vatanımıza karşı saldırı ve yayılma amacı gütmeyen herhangi bir devletin teknik sanayi ekonomik yardımını memnuniyetle karşılarız

Mustafa Kemal Paşa mandayı savunanları karşısına almadan Sivas Kongresi'ni başarı ile yönetmiş ve mandanın reddedilerek bağımsızlık kararının çıkmasını başarıyla sağlamıştır

Gösterdiği liderlik sabrıyla Kongrenin birlik ve beraberlik içinde çalıştığını ve sonuçlandığını dost düşman herkese göstermiştir

Manda İsteklerine karşı Bir Türk Gencinin Haykırışı
Manda tartışmalarının yoğun olarak yaşandığı 8 Eylül gününün gecesi Mustafa Kemal'in odası her zamankinden daha kalabalıktı

Özellikle Denizli delegeleri olan Necip Ali Yusuf Beylerle Şeyh Fevzi Efendi Hikmet Osman Nuri Ahmet Nuri Beyler lise binasında delegelere ayrılan koğuşta kaldıklarından onların da katılımıyla Paşanın odasında toplananların sayısı çoğalmıştı

Mustafa Kemal Paşa Etrafındakilere Hitaben
İstanbul'dakiler ve buradakiler nevmid (ümitsiz ) ve hasta insanlardır

Ecnebi işgal etkisi altında cesaret ve ümitlerini kaybetmiş olmanın verdiği teessürle ( keder üzüntü ) ve marazi (hastalıklı ) bir haleti ruhiye ( ruh hali- psikoloji ) içinde hareket ediyorlar

Bunun başka türlü izahı yoktur

Bir milletin istiklâl hakkını aramasından ve bu yolda gerekiyorsa son damla kanını akıtmasından daha tabiî ne tasavvur edilebilir? Şerefsiz istiklâlsiz esir bir millet çocukları olarak yaşamak yerine efendice ve kahramanca ölmek elbette ki şayanı tercihtir ( seçilmeye değerdir)

Bunu anlayamamak ne garip mantıktır?? dedi

Delegeler de konuşuyor manda aleyhinde söz ediyorlardı

Hikmet ismindeki Askeri Tıbbiye öğrencisi Sivas Kongresi'nde öğrenci arkadaşlarının temsilcisi olarak bulunuyordu

Aralarında topladıkları para ile onu Sivas'a göndermişlerdi

Heyecanlı atak bir vatanseverdi

Gece Paşanın odasında Hikmet Bey de vardı

Gündüz yaşanan tartışmaların etkisiyle olsa gerek titriyordu

Sanki birdenbire ateş ve heyecan kesilmiş olarak yüksek sesle

Paşam delegesi bulunduğum tıbbiyeliler beni buraya istiklâl davamızı başarmak yolundaki mesaiye katılmak üzere gönderdiler

Mandayı kabul edemem

Eğer kabul edecek olanlar varsa bunlar her kim olursa olsun şiddetle red ve takbih ederiz (çirkin görürüz)

Farzı Muhal (var sayalım) manda fikrini siz kabul ederseniz sizi de reddeder Mustafa Kemal'i ? vatan kurtarıcısı değil vatan batırıcısı' olarak adlandırır ve tel'in (lanet okuma protesto etme ) ederiz diye bağırdı

Bu gencin yürekten kopup gelen bu sözleri karşısında orada bulunanların gözleri yaşarmıştı

Mustafa Kemal Paşa da duygulanmıştı

Heyecanlı bir sesle:

Arkadaşlar gençliğe bakın Türk millî bünyesindeki asil kanın ifadesine dikkat edin dedi sonra Hikmet Beye dönerek:

Evlat müsterih ol rahat ol Gençlikle iftihar ediyorum ve gençliğe güveniyorum

Biz ekalliyette azınlıkta' kalsak dahi mandayı kabul etmeyeceğiz

Parolamız tektir ve değişmez Ya istiklâl ya ölüm
Tıbbiyeli Genç Hemen Yerinden Fırladı
Var ol paşam diyerek Mustafa Kemal'in elini öptü

Mustafa Kemal kongreye aydın Türk gençliğinin ve tıbbiyenin temsilcisi olarak üniformasıyla katılan bu yiğit delikanlının alnından öptü:

Gençler vatanın bütün ümit ve istikbali size genç nesillerin anlayış ve enerjisine bağlanmıştır dedi

Sivas Kongresini Engelleme Çalışmaları ve Ali Galip Olayı

Kongrenin İngiliz ve Fransızlar tarafından baskına uğrayarak Sivas'ı işgal edecekleri tehditleri boşa çıktı

Mustafa Kemal Paşa bu tehditlerin boş olduğunu henüz Sivas'a gelmeden Vali Reşit Paşaya bildirmişti

Sivas Kongresine delege seçilenlerin Sivas'a gelişleri sırasında bin bir engelle karşılaştıkları kılık değiştirdikleri bilinmektedir

İşgal altındaki yerlerden delege gelemeyişi nasıl bir baskı altında kalındığının en büyük işaretidir

Bütün Bunların Yanında Ali Galip Olayı Ayrı Bir Tehdit Oluşturmuştur
Elazığ Valiliğine özel görevle atanan Kurmay Albay Ali Galip 27 Haziran günü Sivas'a gelecek olan Mustafa Kemal Paşayı tutuklatmak için Sivas Valisi Reşit Paşayı baskı altına almıştır

Ancak şehre gelen Mustafa Kemal Paşa tarafından Kolordu binasında ayakta bekletilerek ağır sözlerle karşı karşıya bırakılmıştır

Sivas Kongresi devam ederken İstanbul Hükümeti Ali Galip'e Sivas Valiliği ile Üçüncü Kolordu Komutanlığını önerir

Ali Galip bu öneriye karşılık askerlik kıdemine sekiz buçuk yıl eklenmesini generalliğe terfi ettirilmesini ve bir miktar tazminat verilmesini ister

3 Eylül 1919 günü Harbiye Nazırı Süleyman Şefik Paşa ve dahiliye Nazırı Adil Beyin imzalarıyla şartlarının kabul edildiği kendisine bildirilir

Bu yazışmalar milli mücadele istihbaratınca elde edilecek ve karşı harekete geçilecektir

Ali Galip ayrılıkçı bir takım gruplardan asker toplayarak Sivas Kongresi'ni basma hazırlıkları yaparken çevredeki askeri birliklerin baskınına uğrayacaklarını öğrenince kaçar

Bu gelişmeler karşısında durumu Padişaha iletmek isteyen Mustafa Kemal görüşmeye engel olunması üzerine İstanbul ile her türlü haberleşmeyi kestirir

15 gün süre ile soğuk harp başlar

Sonuçta Damat Ferit Hükümeti istifa etmek zorunda kalır

08-13-2012	#2
Prof. Dr. Sinsi	Sivas'ın Tarihi Ve Tarihsel Gelişimi Hakkında Bilgi Erzurum'da Sivas'a Gelme Hazırlıkları Yapıldığı Bir Sırada Kendisine Sorulan Paşam Sivas'ta galiba manda meselesi bizi çok üzecek ve yoracak sorusuna heyecanla şu cevabı verir Ahmaklar memleketi Amerikan mandasına İngiliz himayesine terk etmekle kurtulacak sanıyorlar Kendi rahatlarını temin etmek için bir vatanı ve tarih boyunca devam edip gelen Türk istiklalini feda ediyorlar Kongre için Sivas'a erken gelen İstanbul delegeleri diğer delegeleri de etkileyerek Amerikan mandasını isteyen bir muhtıra (rapor) hazırladılar Bu rapor Sivas Kongresi gündemine alındı 8 Eylül 1919 günü Kongre mandayı tartışmaya başladı Özellikle İstanbul'dan gelen Kara Vasıf Bey İsmail Fazıl(Cebesoy) Paşa İsmail Hami (Danişment) Bey ve Refet (Bele) Bey Kongre salonunu etkileyecek uzun konuşmalar yaparak Amerikan mandasını savundular Kara Vasıf Beyin konuşması sırasında delegelerden biri İstanbul'dan mandayı mı bize hediye getirdiniz? diye bağırdı Refet Beyin konuşmasının delegeler üzerinde o kadar etkili olmuştu ki oylamaya geçilmesi durumunda manda kararı çıkacağından korkan Mustafa Kemal Paşa toplantıya on dakika ara verir Ahmet Nuri Bey (Bursa) ve Raif(Dinç) Efendi mandayı savunanları eleştirdiler Bağımsızlıktan yana tavır koydular Mandayı savunanları Bağımsızlığa karşı olmakla suçladılar Bunun üzerine İsmail Fazıl Paşa Yanlış anlaşıldığı için raporumuzu geri çekiyoruz Hiç verilmemiş saydık dedi 8 Eylül gecesi evlerde ve Kongre binasında manda üzerine konuşmalar ve tartışmalar sürdü Ertesi gün Kongre manda tartışmalarına devam etti Rauf(Orbay) Beyin teklifi ile : Amerika'da yıllardan beri aleyhimizde yapılmakta olan olumsuz propagandaların doğurduğu yanlış anlaşılmaların önüne geçmek için Amerika'dan bir kurul istenmesine ve inceleme sonucunda gerçeklerin gösterilmesi kararına varıldı Böylece hem manda istekleri gömüldü hem de mandayı savunanlar küstürülmeyerek bu sorun çözüme kavuşturuldu Manda Konusundaki Görüşmelerin Sonucu Sivas Kongresi Kararlarına Şöyle Yansıdı Devlet ve milletimizin iç ve dış bağımsızlığı ve vatanımızın bütünlüğü saklı kalmak şartıyla altıncı maddede yazılı sınırlar içinde milli ilkelere saygılı olan ve vatanımıza karşı saldırı ve yayılma amacı gütmeyen herhangi bir devletin teknik sanayi ekonomik yardımını memnuniyetle karşılarız Mustafa Kemal Paşa mandayı savunanları karşısına almadan Sivas Kongresi'ni başarı ile yönetmiş ve mandanın reddedilerek bağımsızlık kararının çıkmasını başarıyla sağlamıştır Gösterdiği liderlik sabrıyla Kongrenin birlik ve beraberlik içinde çalıştığını ve sonuçlandığını dost düşman herkese göstermiştir Manda İsteklerine karşı Bir Türk Gencinin Haykırışı Manda tartışmalarının yoğun olarak yaşandığı 8 Eylül gününün gecesi Mustafa Kemal'in odası her zamankinden daha kalabalıktı Özellikle Denizli delegeleri olan Necip Ali Yusuf Beylerle Şeyh Fevzi Efendi Hikmet Osman Nuri Ahmet Nuri Beyler lise binasında delegelere ayrılan koğuşta kaldıklarından onların da katılımıyla Paşanın odasında toplananların sayısı çoğalmıştı Mustafa Kemal Paşa Etrafındakilere Hitaben İstanbul'dakiler ve buradakiler nevmid (ümitsiz ) ve hasta insanlardır Ecnebi işgal etkisi altında cesaret ve ümitlerini kaybetmiş olmanın verdiği teessürle ( keder üzüntü ) ve marazi (hastalıklı ) bir haleti ruhiye ( ruh hali- psikoloji ) içinde hareket ediyorlar Bunun başka türlü izahı yoktur Bir milletin istiklâl hakkını aramasından ve bu yolda gerekiyorsa son damla kanını akıtmasından daha tabiî ne tasavvur edilebilir? Şerefsiz istiklâlsiz esir bir millet çocukları olarak yaşamak yerine efendice ve kahramanca ölmek elbette ki şayanı tercihtir ( seçilmeye değerdir) Bunu anlayamamak ne garip mantıktır?? dedi Delegeler de konuşuyor manda aleyhinde söz ediyorlardı Hikmet ismindeki Askeri Tıbbiye öğrencisi Sivas Kongresi'nde öğrenci arkadaşlarının temsilcisi olarak bulunuyordu Aralarında topladıkları para ile onu Sivas'a göndermişlerdi Heyecanlı atak bir vatanseverdi Gece Paşanın odasında Hikmet Bey de vardı Gündüz yaşanan tartışmaların etkisiyle olsa gerek titriyordu Sanki birdenbire ateş ve heyecan kesilmiş olarak yüksek sesle Paşam delegesi bulunduğum tıbbiyeliler beni buraya istiklâl davamızı başarmak yolundaki mesaiye katılmak üzere gönderdiler Mandayı kabul edemem Eğer kabul edecek olanlar varsa bunlar her kim olursa olsun şiddetle red ve takbih ederiz (çirkin görürüz) Farzı Muhal (var sayalım) manda fikrini siz kabul ederseniz sizi de reddeder Mustafa Kemal'i ? vatan kurtarıcısı değil vatan batırıcısı' olarak adlandırır ve tel'in (lanet okuma protesto etme ) ederiz diye bağırdı Bu gencin yürekten kopup gelen bu sözleri karşısında orada bulunanların gözleri yaşarmıştı Mustafa Kemal Paşa da duygulanmıştı Heyecanlı bir sesle: Arkadaşlar gençliğe bakın Türk millî bünyesindeki asil kanın ifadesine dikkat edin dedi sonra Hikmet Beye dönerek: Evlat müsterih ol rahat ol Gençlikle iftihar ediyorum ve gençliğe güveniyorum Biz ekalliyette azınlıkta' kalsak dahi mandayı kabul etmeyeceğiz Parolamız tektir ve değişmez Ya istiklâl ya ölüm Tıbbiyeli Genç Hemen Yerinden Fırladı Var ol paşam diyerek Mustafa Kemal'in elini öptü Mustafa Kemal kongreye aydın Türk gençliğinin ve tıbbiyenin temsilcisi olarak üniformasıyla katılan bu yiğit delikanlının alnından öptü: Gençler vatanın bütün ümit ve istikbali size genç nesillerin anlayış ve enerjisine bağlanmıştır dedi Sivas Kongresini Engelleme Çalışmaları ve Ali Galip Olayı Kongrenin İngiliz ve Fransızlar tarafından baskına uğrayarak Sivas'ı işgal edecekleri tehditleri boşa çıktı Mustafa Kemal Paşa bu tehditlerin boş olduğunu henüz Sivas'a gelmeden Vali Reşit Paşaya bildirmişti Sivas Kongresine delege seçilenlerin Sivas'a gelişleri sırasında bin bir engelle karşılaştıkları kılık değiştirdikleri bilinmektedir İşgal altındaki yerlerden delege gelemeyişi nasıl bir baskı altında kalındığının en büyük işaretidir Bütün Bunların Yanında Ali Galip Olayı Ayrı Bir Tehdit Oluşturmuştur Elazığ Valiliğine özel görevle atanan Kurmay Albay Ali Galip 27 Haziran günü Sivas'a gelecek olan Mustafa Kemal Paşayı tutuklatmak için Sivas Valisi Reşit Paşayı baskı altına almıştır Ancak şehre gelen Mustafa Kemal Paşa tarafından Kolordu binasında ayakta bekletilerek ağır sözlerle karşı karşıya bırakılmıştır Sivas Kongresi devam ederken İstanbul Hükümeti Ali Galip'e Sivas Valiliği ile Üçüncü Kolordu Komutanlığını önerir Ali Galip bu öneriye karşılık askerlik kıdemine sekiz buçuk yıl eklenmesini generalliğe terfi ettirilmesini ve bir miktar tazminat verilmesini ister 3 Eylül 1919 günü Harbiye Nazırı Süleyman Şefik Paşa ve dahiliye Nazırı Adil Beyin imzalarıyla şartlarının kabul edildiği kendisine bildirilir Bu yazışmalar milli mücadele istihbaratınca elde edilecek ve karşı harekete geçilecektir Ali Galip ayrılıkçı bir takım gruplardan asker toplayarak Sivas Kongresi'ni basma hazırlıkları yaparken çevredeki askeri birliklerin baskınına uğrayacaklarını öğrenince kaçar Bu gelişmeler karşısında durumu Padişaha iletmek isteyen Mustafa Kemal görüşmeye engel olunması üzerine İstanbul ile her türlü haberleşmeyi kestirir 15 gün süre ile soğuk harp başlar Sonuçta Damat Ferit Hükümeti istifa etmek zorunda kalır