Konya-Ereğli ( Herakleia ) Tarihçesi

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-13-2012

Tarihçesi

Herakleia (Ereğli) (Konya-Ereğli)

Konya Ovası’nın güney-doğusunda Orta Torosların kuzey-batıya yönelik sıraları önündeki Ereğli’nin tarih süreci içerisinde oldukça eski geçmişinin olduğu günümüze ulaşabilen kalıntı ve kaynaklardan anlaşılmaktadır

Tarihi kaynaklar Ereğli’deki yerleşimin İ

Ö

3000-2000 yıllarına rastlayan Hitit Döneminde ortaya çıkarmaktadır

Nitekim Ereğli yakınındaki Canhasan’da ilçe güneyindeki Torosların eteklerinde İ

Ö

7000-5000 arasına tarihlenen Neolitik Çağ eserleri ile İ

Ö

3500’e ulaşan çanak çömlek damga mühürler ve çeşitli el aletleri de bunu göstermektedir

Buraya Heracieia Kybistra isminin verildiği tarihi kaynaklardan öğrenilmektedir

Kybistra sözcüğüne Hitit kaynaklarında çok sık rastlanmaktadır

Prof

Dr

Bilge Umar Kybistra’nın bugünkü Ereğli olduğunu belirterek sözcüğün etimolojik açıklamasını yapmıştır: Kybstra aslında “İstra” (akarsu akıntı) anlamında olup oradan geçen İvriz Deresi’nin adlarından biridir

Bu adın başındaki “Kybi”nin yazıt olduğu sanılır

Gerçekten de İvriz deresi’nin kaynadığı yerde günümüze ulaşan luwi anıtında Luwi hiyeroglifleriyle yazılmış bir yazıt bulunmaktadır

Antik coğrafyacı Strabon ise buradan Kybistra olarak söz etmiş ve Tyana şehri civarındaki dağ eteğinde bir yerleşime değinmiştir

Heracicia sözcüğünün mitoloji tanrılarından Herakles ile bağlantılı olabileceğini ileri sürenler olmuşsa da bu iddialar kesinlik kazanmamıştır

Bizans imparatorlarından Herakleios’un (610-641) burada onarım ve yapılanmaya gittiğinden de bu ismin yakıştırıldığı söylenmiştir

Oysa Ereğli sözcüğünün antik çağlarda mitoloji tanrısı Herakles’e izafeten bazı kentlere verildiği bilinmektedir

Sonraki yıllarda Herakleia ismi verilen kentler Türkçeleşerek Ereğli’ye dönüşmüştür

Ereğli bölgesi Geç Hitit Krallık Çağında (İ

Ö

1180-700) önem kazanmış Orta-Güney Anadolu’da Aramîleşmiş Geç Hitit yapılarının anıtsal bir örneği olan İvriz kaya kabartmalarında Fırtına tanrısı Tarhundas ile bölgenin kralı işlenmiştir

Ereğli İ

Ö

742-710’da Asurluların daha sonra Perslerin (İ

Ö

546-533) Büyük İskender’in (İ

Ö

334-323) ölümünden sonra da Seleukosların egemenliği altına girmiştir

Özellikle Büyük İskender döneminde Hellenistik Çağda (İ

Ö

330-İ

S

30) Ereğli’de Kybiratis adlı bir kentin varlığından söz edilmişse de yörede yeterli araştırma yapılmadığından kentin nerede olduğu bilinmemektedir

Ancak Ereğli müzesinde bulunan ve bu döneme tarihlenen üzeri bezemeli kap kacaklar siyah figürlü lekitoslar ve sikkeler bulunmaktadır

Roma Egemenliği döneminde Bugünkü Ulu Caminin bulunduğu yerde Herakleia kenti kurulmuştur

Bu dönemde Roma’nın kappadokia eyaletinin bir kenti olmuştur

İvriz Çayının tüm ovaya yayılışından yerleşim yığma tepeler üzerine yapılmış ve bunların etrafı surlarla çevrilmiştir

Bizans döneminde ise bu yerleşim İmparator Herakleias tarafından daha korumalı bir konuma getirilmiştir

Ereğli’de antik çağdan günümüze sadece İvriz Kaya Kabartmaları ulaşabilmiştir

İvriz Kaya Kabartması

Ereğli’nin 17 km

uzağında İvriz Köyü (bugün Aydınkent) sınırları içerisinde İvriz çayı’nın kaynağının kenarında kaya üzerine yüksek kabartma olarak Geç Hitit Krallık Çağı’nda (İ

Ö

1180-700) yapılmıştır

Geç Hitit sanatının en önemli yapıtlarından olan aynı zamanda Aramî Asur ve Fryg etkilerinin görüldüğü Tuvana Krallığı’ndan günümüze gelebilmiş bu kabartmada Fırtına tanrısı Tarhundas ile bölgenin kralı Varpalavas tasvir edilmiştir

Krala göre daha büyük ölçülerde tasvir edilen Tarhundas ellerinde başaklar ve üzüm salkımı tutmaktadır

Böylece Tarhundas’ın aynı zamanda bolluk ve bereket tanrısı olduğu da anlaşılmaktadır

Tanrının karşısındaki kral ise daha küçük ve dua eder durumda tasvir edilmiştir

Giysiler de Geç Hitit sanatının özelliklerini yansıtmaktadır

Kabartma anıtın yazıtında ise Kral’ın şöyle dediği belirtiliyor: "Ben küçük bir çocukken buraya asma fidanları diktim

Tanrı onları korudu onlar şimdi üzüm veriyorlar

"

08-13-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Konya-Ereğli ( Herakleia ) Tarihçesi Tarihçesi Herakleia (Ereğli) (Konya-Ereğli) Konya Ovası’nın güney-doğusunda Orta Torosların kuzey-batıya yönelik sıraları önündeki Ereğli’nin tarih süreci içerisinde oldukça eski geçmişinin olduğu günümüze ulaşabilen kalıntı ve kaynaklardan anlaşılmaktadır Tarihi kaynaklar Ereğli’deki yerleşimin İÖ3000-2000 yıllarına rastlayan Hitit Döneminde ortaya çıkarmaktadır Nitekim Ereğli yakınındaki Canhasan’da ilçe güneyindeki Torosların eteklerinde İÖ 7000-5000 arasına tarihlenen Neolitik Çağ eserleri ile İÖ3500’e ulaşan çanak çömlek damga mühürler ve çeşitli el aletleri de bunu göstermektedir Buraya Heracieia Kybistra isminin verildiği tarihi kaynaklardan öğrenilmektedir Kybistra sözcüğüne Hitit kaynaklarında çok sık rastlanmaktadır ProfDrBilge Umar Kybistra’nın bugünkü Ereğli olduğunu belirterek sözcüğün etimolojik açıklamasını yapmıştır: Kybstra aslında “İstra” (akarsu akıntı) anlamında olup oradan geçen İvriz Deresi’nin adlarından biridir Bu adın başındaki “Kybi”nin yazıt olduğu sanılır Gerçekten de İvriz deresi’nin kaynadığı yerde günümüze ulaşan luwi anıtında Luwi hiyeroglifleriyle yazılmış bir yazıt bulunmaktadır Antik coğrafyacı Strabon ise buradan Kybistra olarak söz etmiş ve Tyana şehri civarındaki dağ eteğinde bir yerleşime değinmiştir Heracicia sözcüğünün mitoloji tanrılarından Herakles ile bağlantılı olabileceğini ileri sürenler olmuşsa da bu iddialar kesinlik kazanmamıştır Bizans imparatorlarından Herakleios’un (610-641) burada onarım ve yapılanmaya gittiğinden de bu ismin yakıştırıldığı söylenmiştir Oysa Ereğli sözcüğünün antik çağlarda mitoloji tanrısı Herakles’e izafeten bazı kentlere verildiği bilinmektedir Sonraki yıllarda Herakleia ismi verilen kentler Türkçeleşerek Ereğli’ye dönüşmüştür Ereğli bölgesi Geç Hitit Krallık Çağında (İÖ1180-700) önem kazanmış Orta-Güney Anadolu’da Aramîleşmiş Geç Hitit yapılarının anıtsal bir örneği olan İvriz kaya kabartmalarında Fırtına tanrısı Tarhundas ile bölgenin kralı işlenmiştir Ereğli İÖ742-710’da Asurluların daha sonra Perslerin (İÖ546-533) Büyük İskender’in (İÖ334-323) ölümünden sonra da Seleukosların egemenliği altına girmiştir Özellikle Büyük İskender döneminde Hellenistik Çağda (İÖ330-İS30) Ereğli’de Kybiratis adlı bir kentin varlığından söz edilmişse de yörede yeterli araştırma yapılmadığından kentin nerede olduğu bilinmemektedir Ancak Ereğli müzesinde bulunan ve bu döneme tarihlenen üzeri bezemeli kap kacaklar siyah figürlü lekitoslar ve sikkeler bulunmaktadır Roma Egemenliği döneminde Bugünkü Ulu Caminin bulunduğu yerde Herakleia kenti kurulmuştur Bu dönemde Roma’nın kappadokia eyaletinin bir kenti olmuştur İvriz Çayının tüm ovaya yayılışından yerleşim yığma tepeler üzerine yapılmış ve bunların etrafı surlarla çevrilmiştir Bizans döneminde ise bu yerleşim İmparator Herakleias tarafından daha korumalı bir konuma getirilmiştir Ereğli’de antik çağdan günümüze sadece İvriz Kaya Kabartmaları ulaşabilmiştir İvriz Kaya Kabartması Ereğli’nin 17 km uzağında İvriz Köyü (bugün Aydınkent) sınırları içerisinde İvriz çayı’nın kaynağının kenarında kaya üzerine yüksek kabartma olarak Geç Hitit Krallık Çağı’nda (İÖ1180-700) yapılmıştır Geç Hitit sanatının en önemli yapıtlarından olan aynı zamanda Aramî Asur ve Fryg etkilerinin görüldüğü Tuvana Krallığı’ndan günümüze gelebilmiş bu kabartmada Fırtına tanrısı Tarhundas ile bölgenin kralı Varpalavas tasvir edilmiştir Krala göre daha büyük ölçülerde tasvir edilen Tarhundas ellerinde başaklar ve üzüm salkımı tutmaktadır Böylece Tarhundas’ın aynı zamanda bolluk ve bereket tanrısı olduğu da anlaşılmaktadır Tanrının karşısındaki kral ise daha küçük ve dua eder durumda tasvir edilmiştir Giysiler de Geç Hitit sanatının özelliklerini yansıtmaktadır Kabartma anıtın yazıtında ise Kral’ın şöyle dediği belirtiliyor: "Ben küçük bir çocukken buraya asma fidanları diktim Tanrı onları korudu onlar şimdi üzüm veriyorlar"