Aksaray Yöresel Halk Oyunları - Aksarayın Halk Oyunları

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-13-2012

Aksarayın Yöresel Oyunları,Aksarayın Halk Oyunları,aksaray yöresi folkloru

Aksaray kadınının kıyafetlerini kırsal kesimlerde gündelik ve özel günlerde giymiş olduğu kıyafetler olarak incelemek mümkündür

Aksaray kadının gündelik ve özel günlerde giydiği kıyafetlere geçmeden önce Aksaray kadınının özelliklerini araştırmak gerekir

Anadolu da kadın tarih çağlardan bu yana üretimin ve doğurganlığın sembolü olmuştur

Bu özeliklerle oluşan Anadolu kültürü içinde kadın ana tanrıca olmuş ve bu kült geleneğe bağlı olarak günümüze kadar gelmiştir

Aksaray kadını bu geleneğin temsilcisi olarak bu yaşamda önemli bir yer almıştır

Kadınlar oluşan bu kültür gereği özellikle ev ve devlet yönetiminde büyük roller üstlenmiştir

Evde ve dışarıda derleyici ve toparlayıcıdır

Eşine ve çocuklarına bağlı olan kadın bu görevlerini büyük özverilerle yerine getirir

Kendi için fazla yaşamayan Aksaray kadını kendine yeterince zaman ayırmaz lüks ve süse fazla düşkün değildir (son 25 yıla kadar)

Kazanca göre harcamalarını bilir

Geleneklerine bağlı Aksaraylı kadının incelik ve zarafetini evinin her köşesinde görmek mümkündür

Aksaray kadını; evde ve sokakta giyimine özen gösterir

Evde sade ev içi günlük giysileri kullanır

Sokakta ve ziyaretlerde ise “kişilik” adını verdikleri gezmelik kıyafetlerini giyer

Eski Aksaray kadınının karakteristik giyim özelliği şalvardır

Şimdi bile birçok Aksaraylı kadın şalvar ve işlikle (gömlek) görülmektedir

Şalvarın özelliği kaybolmamış yalnız kumaşları değişmiştir

Günlük Giysiler: Aksaray kadınının günlük giyimi denince akla gelen ev içi giysileridir

Ev içinde iş yaparken giydiği giysi işlik ve şalvardır

Bu giysi aynı cins kumaştan yapılmıştır

Giysi ile birlikte çevre yemeni kullanılır

Ev içinde fazla süs ve ziynet eşyası kullanılmamaktadır

işlik ve şalvar genellikle çizgili kumaştan yapılmaktadır

Diril kumaştan yapılmakta olan şalvara bazı yerlerde "Doddiri" adı da verilmektedir

a) Şalvar: Çizgili kumaştan yapılmıştır

içi patiska veya benzeri bir kumaşla astarlanmıştır

Geniş ağızlı 'oldukça bol bir üst donudur

Belden bileklere kadar hatta topuklara kadar uzundur

Şalvarın beli uçkurlarla bağlanır

Paçaları ayağın gireceği genişliktedir

Kumaş boyunca çizgili olduğu için giyen kişiyi uzun boylu ve ince gösterir

Cep ağızları elin rahatça girip çıkacağı şekildedir

b) İşlik: Şalvar üstlüğüdür

Şalvarla birlikte aynı çizgili kumaştan yapılmaktadır

Vücudu sıkıca sarar

Önü açık olup yakada ve belde düğme ile kapanır

Kol ağızları manşetle büzülmüştür

Vaka çevresi biye ile temizlenmiştir

Kollar uzun olur

içi patiska veya benzeri bir kumaşla astarlanmıştır

Manşetler düğme ile kapanmıştır

Kol ağızları pililerle daraltılmıştır

Beden boyu uzun değildir

Belden aşağıya doğru 8-10 cm uzunluğundadır

İşlik cepkeni de vardır

Kişilik Giysileri: Giyime özen gösteren Aksaray kadını gezmede misafirleri geldiği zaman dikkatli ve özenli giyinir

Kişilik giysilerini giydiği zaman ziynet eşyalarını takar başına iğne oyalı çevre veya yazma örter

a) Şalvar ve İşlik: Günlük giysilerin model özelliğini taşır

b) Hırka: Hırkalar için astarlı üstü değişik kumaşlardan yapılmış astar ve kumaşın arasına pamuk veya yün konularak sırınmış boyu kasık altlarına kadar uzanan bir çeşit cekettir

Genelde kolludur

Kolsuz olana yelek adı verilmektedir

c)Salta: Yünlü kumaştan dikilen uzun kollu ön kısmı açık etekleri kısa yarım bir cekettir

Üzeri sim veya sırma ile işlenmiştir

Salta göğsü alttan sarar

d) Entari: Kişilik giysilerinin en önemlisi entarilerdir

Entariler çizgili düz kumaşlardan yapıldığı gibi en çok kadifeden yapılanları makbuldür

Kadifeden yapılan entariler sim ve sırma ile işlenir

Buna "Mıhlama" adı verilir

Etekleri yere katlar uzundur

Yani ayak topuklarını kaplar

Bazılarının arka etekleri kuyruklu olup buna da üç peşli adı verilmektedir

Mıhlama ile bele gümüş kemer takılır

Kumaş ipekten olursa "Şetari" adını alır

Şetarinin etekleri simle işlemeli olmaktadır

Mıhlama ve diğer entariler önden bele kadar açık olmaktadır

Bu da düğmelerle tutturulur

Başa Giyilenler:

a) Fes: Üstü basıktır

Fes etrafına şifon sarılır

Şifanun üzerine iğne takılır ya da fes oyalar ile süslenir

b) Yemeni: Yemeni genellikle desenli renkli veya düz olarak örtülür

Yemeni örtenlerin yaşlarına göre rengi ve desenleri değişir

Yaşlılar beyaz desensiz olanları veya koyu renkleri tercih ederlerken genç kızlar etrafı iğne oyalı albenisi olan renkleri tercih ederler

c) Çevre: Çevreler desenli veya düz olur

Etrafı iğne oyaları ile süslenir

Başa düz olarak alınır

Ayağa Giyilenler:

a) Çorap: Yünden elde örülür

Desenli veya düz renklidir

b) Ayakkabı: Mes lastik pabuç yemeni ayakkabı olarak giyilir

Özel Giyim-Saç ve Yüz Bakımı: Gelinlikler şalvar ve işliklerin karakterini taşır

Gelinliklerin kumaşları saten veya ipek satendendir

Entari şeklinde her tarafı işlemeli gelinlikler de vardır

Aksaray kadınlarının saçları uzundur

zülüf ve kakül görünür

Saçlar genellikle örgüler halindedir

Kadınlar boya olarak yüzlerine allık gözlerine sürme kaşlarına rastık kullanırlar

Düğünlerde veya bazı özel günlerde ellerine ve ayak parmaklarına kına yakarlar

Erkek Giysileri: Aksaray erkeği de giyim kuşamına dikkat ve özen gösterir

Evde giyeceği ile dışarıda giyeceği farklıdır

İç Giysileri:

a) Don: Belden dize veya biraz diz altına kadar uzanan şalvarın bir çeşididir

Patiskadan veya kaput bezinden evde dikilir

b) Göynek: Kadınların giydiği entari şeklinde diz kapağına kadar uzundur

Bu da evlerde patiskadan veya kaput bezinden dikilir

Dikiş makinesi olmayanlar ellerinde dikerler

c) Gecelik: Genellikle yaşlı veya orta yaş erkekler giyerlerdi

Kadınların entarisine benzer ayak bileklerine kadar uzar bazı yaşlı erkekler evde kaldıkları süre içinde gündüz de giyerlerdi

Başa Giyilenler:

Fes şapka ve fötr şapka kılık-kıyafet inkılabından sonra hızla yaygınlaşmıştır

Bugün dahi erkeklerin bir kısım fötr şapka giymeye devam ederler

Pantolon: Pantolon olarak oldukça geniş şalvar giyerlerdi

Günümüzde de bazı yaşlıları şalvarları ile görmek mümkündür

Diz kapağına kadar geniş ondan sonrası daralan ve önden düğmeli şalvarı da giyerlerdi

Şalvarın bel kısmına şal (kuşak) sararlardı

Gömlek: Yakasız önden düğmeli ve adına işlik dediğimiz giysiyi giyerlerdi

Yakalı olanlar da vardı

Zamanla işlik adı mintan ve gömlek şekline dönüşmüştür

Yelek: "Yakasız yuvarlak yakalı ve dik yakalı kolsuz önden düğmeli ve delme adını verdikleri yeleği gömleğin üzerine giyerlerdi

Aksesuar olarak köstekli saat zinciriyle asılır ve saat yelleğin cebinde dururdu

Palto: Kışın terziler tarafından kaba kalın kumaştan dikilen "sakav" adı verilen giysidir; en üste giyilir

Kadın ve erkek giyiminde eskiden görülen pek çok ayrıntı günümüzde tamamen ortadan kalkmıştır

Kültür ve Turizm Bakanlığı Araştırma ve Eğitim Genel Müdürlüğünce Aksaray’da Halk Oyunları Müziği ve Giysilerini tespit etmek amacıyla 28 Eylül – 09 Ekim 2009 tarihleri arasında halk kültürü alan araştırması yapıldı

Araştırma Vali Orhan Alimoğlu ve İl Kültür ve Turizm Müdürü Ahmet Varol’un koordinatörlüğünde Kültür ve Turizm Bakanlığı Folklor Araştırmacıları Aycan Hasırcılar ve H

Sinan Mete tarafından yapıldı

Araştırmacılara Valiliğimiz İl Özel İdaresi Kültür ve Sosyal İşler Müdürü Ali Aydın ve İl Milli Eğitim Müdürlüğü temsilcisi Refik şahin eşlik etti

Aksaray’da halk oyunları müziği ve geleneksel giyimi konusunda günümüze kadar kapsamlı bir çalışmanın yapılmamış olması nedeniyle gerçekleştirilen araştırma sonucunda bölgenin halk oyunu ve geleneksel giysileri Kültür ve Turizm Bakanlığı Halk Kültürü Arşivi’ne kazandırıldığı gibi Aksaray halk oyunları müziği ve geleneksel giysileri de tescil edildi

2010 yılı Nisan veya Mayıs ayında Aksaray halk oyunları müziği ve geleneksel giysileri konusunda sempozyum düzenlenmesi de planlandığı açıklandı

Çalışma sonrası 19 yörenin halk oyunları ve giysileri ses kaydı ve fotoğraf çekimleri ile kayıt altına alındı

Merkez : Halk Oyunları ve Geleneksel Giysi
Merkez-Koçpınar Köyü : Geleneksel Giysi Kadın Oyunları
Merkez-Elmacık Köyü : Halk Oyunları
Merkez-Sultanhanı Beldesi : Geleneksel Giysi
Eskil-Tosun Mahallesi : Geleneksel Giysi
Eskil-Kökez Köyü : Geleneksel Giysi
Gülağaç : Geleneksel Giysi Halk Oyunları ve Müziği
Gülağaç-Saratlı Beldesi : Geleneksel Giysi Halk Oyunları ve Müziği
Güzelyurt-Ihlara Beldesi : Geleneksel Giysi Halk Oyunları ve Müziği
Güzelyurt-Ilıcasu Beldesi : Halk Oyunları ve Müziği
Ortaköy-Pınarbaşı Köyü : Geleneksel Giysi
Ortaköy-Kümbet Köyü : Halk Oyunları ve Müziği
Ortaköy-Merkez : Geleneksel Giysi Halk Oyunları ve Müziği
Ortaköy-Bozkır Beldesi : Halk Oyunları ve Müziği
Ortaköy-Sarıkaraman Beldesi : Halk Oyunları ve Müziği
Ortaköy-Balcı Beldesi : Halk Oyunları ve Müziği
Ortaköy-Balcı Karşı Mahalle : Kadın Oyunları ve Geleneksel Giysi
Ortaköy-Akpınar Köyü : Geleneksel Giysi Halk Oyunları ve Müziği
Sarıyahşi İlçesi : Halk Oyunları ve Müziği

08-13-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Aksaray Yöresel Halk Oyunları - Aksarayın Halk Oyunları Aksarayın Yöresel Oyunları,Aksarayın Halk Oyunları,aksaray yöresi folkloru Aksaray kadınının kıyafetlerini kırsal kesimlerde gündelik ve özel günlerde giymiş olduğu kıyafetler olarak incelemek mümkündür Aksaray kadının gündelik ve özel günlerde giydiği kıyafetlere geçmeden önce Aksaray kadınının özelliklerini araştırmak gerekir Anadolu da kadın tarih çağlardan bu yana üretimin ve doğurganlığın sembolü olmuştur Bu özeliklerle oluşan Anadolu kültürü içinde kadın ana tanrıca olmuş ve bu kült geleneğe bağlı olarak günümüze kadar gelmiştir Aksaray kadını bu geleneğin temsilcisi olarak bu yaşamda önemli bir yer almıştır Kadınlar oluşan bu kültür gereği özellikle ev ve devlet yönetiminde büyük roller üstlenmiştir Evde ve dışarıda derleyici ve toparlayıcıdır Eşine ve çocuklarına bağlı olan kadın bu görevlerini büyük özverilerle yerine getirir Kendi için fazla yaşamayan Aksaray kadını kendine yeterince zaman ayırmaz lüks ve süse fazla düşkün değildir (son 25 yıla kadar) Kazanca göre harcamalarını bilir Geleneklerine bağlı Aksaraylı kadının incelik ve zarafetini evinin her köşesinde görmek mümkündür Aksaray kadını; evde ve sokakta giyimine özen gösterir Evde sade ev içi günlük giysileri kullanır Sokakta ve ziyaretlerde ise “kişilik” adını verdikleri gezmelik kıyafetlerini giyer Eski Aksaray kadınının karakteristik giyim özelliği şalvardır Şimdi bile birçok Aksaraylı kadın şalvar ve işlikle (gömlek) görülmektedir Şalvarın özelliği kaybolmamış yalnız kumaşları değişmiştir Günlük Giysiler: Aksaray kadınının günlük giyimi denince akla gelen ev içi giysileridir Ev içinde iş yaparken giydiği giysi işlik ve şalvardır Bu giysi aynı cins kumaştan yapılmıştır Giysi ile birlikte çevre yemeni kullanılır Ev içinde fazla süs ve ziynet eşyası kullanılmamaktadır işlik ve şalvar genellikle çizgili kumaştan yapılmaktadır Diril kumaştan yapılmakta olan şalvara bazı yerlerde "Doddiri" adı da verilmektedir a) Şalvar: Çizgili kumaştan yapılmıştır içi patiska veya benzeri bir kumaşla astarlanmıştır Geniş ağızlı 'oldukça bol bir üst donudur Belden bileklere kadar hatta topuklara kadar uzundur Şalvarın beli uçkurlarla bağlanır Paçaları ayağın gireceği genişliktedir Kumaş boyunca çizgili olduğu için giyen kişiyi uzun boylu ve ince gösterir Cep ağızları elin rahatça girip çıkacağı şekildedir b) İşlik: Şalvar üstlüğüdür Şalvarla birlikte aynı çizgili kumaştan yapılmaktadır Vücudu sıkıca sarar Önü açık olup yakada ve belde düğme ile kapanır Kol ağızları manşetle büzülmüştür Vaka çevresi biye ile temizlenmiştir Kollar uzun olur içi patiska veya benzeri bir kumaşla astarlanmıştır Manşetler düğme ile kapanmıştır Kol ağızları pililerle daraltılmıştır Beden boyu uzun değildir Belden aşağıya doğru 8-10 cm uzunluğundadır İşlik cepkeni de vardır Kişilik Giysileri: Giyime özen gösteren Aksaray kadını gezmede misafirleri geldiği zaman dikkatli ve özenli giyinir Kişilik giysilerini giydiği zaman ziynet eşyalarını takar başına iğne oyalı çevre veya yazma örter a) Şalvar ve İşlik: Günlük giysilerin model özelliğini taşır b) Hırka: Hırkalar için astarlı üstü değişik kumaşlardan yapılmış astar ve kumaşın arasına pamuk veya yün konularak sırınmış boyu kasık altlarına kadar uzanan bir çeşit cekettir Genelde kolludur Kolsuz olana yelek adı verilmektedir c)Salta: Yünlü kumaştan dikilen uzun kollu ön kısmı açık etekleri kısa yarım bir cekettir Üzeri sim veya sırma ile işlenmiştir Salta göğsü alttan sarar d) Entari: Kişilik giysilerinin en önemlisi entarilerdir Entariler çizgili düz kumaşlardan yapıldığı gibi en çok kadifeden yapılanları makbuldür Kadifeden yapılan entariler sim ve sırma ile işlenir Buna "Mıhlama" adı verilir Etekleri yere katlar uzundur Yani ayak topuklarını kaplar Bazılarının arka etekleri kuyruklu olup buna da üç peşli adı verilmektedir Mıhlama ile bele gümüş kemer takılır Kumaş ipekten olursa "Şetari" adını alır Şetarinin etekleri simle işlemeli olmaktadır Mıhlama ve diğer entariler önden bele kadar açık olmaktadır Bu da düğmelerle tutturulur Başa Giyilenler: a) Fes: Üstü basıktır Fes etrafına şifon sarılır Şifanun üzerine iğne takılır ya da fes oyalar ile süslenir b) Yemeni: Yemeni genellikle desenli renkli veya düz olarak örtülür Yemeni örtenlerin yaşlarına göre rengi ve desenleri değişir Yaşlılar beyaz desensiz olanları veya koyu renkleri tercih ederlerken genç kızlar etrafı iğne oyalı albenisi olan renkleri tercih ederler c) Çevre: Çevreler desenli veya düz olur Etrafı iğne oyaları ile süslenir Başa düz olarak alınır Ayağa Giyilenler: a) Çorap: Yünden elde örülür Desenli veya düz renklidir b) Ayakkabı: Mes lastik pabuç yemeni ayakkabı olarak giyilir Özel Giyim-Saç ve Yüz Bakımı: Gelinlikler şalvar ve işliklerin karakterini taşır Gelinliklerin kumaşları saten veya ipek satendendir Entari şeklinde her tarafı işlemeli gelinlikler de vardır Aksaray kadınlarının saçları uzundur zülüf ve kakül görünür Saçlar genellikle örgüler halindedir Kadınlar boya olarak yüzlerine allık gözlerine sürme kaşlarına rastık kullanırlar Düğünlerde veya bazı özel günlerde ellerine ve ayak parmaklarına kına yakarlar Erkek Giysileri: Aksaray erkeği de giyim kuşamına dikkat ve özen gösterir Evde giyeceği ile dışarıda giyeceği farklıdır İç Giysileri: a) Don: Belden dize veya biraz diz altına kadar uzanan şalvarın bir çeşididir Patiskadan veya kaput bezinden evde dikilir b) Göynek: Kadınların giydiği entari şeklinde diz kapağına kadar uzundur Bu da evlerde patiskadan veya kaput bezinden dikilir Dikiş makinesi olmayanlar ellerinde dikerler c) Gecelik: Genellikle yaşlı veya orta yaş erkekler giyerlerdi Kadınların entarisine benzer ayak bileklerine kadar uzar bazı yaşlı erkekler evde kaldıkları süre içinde gündüz de giyerlerdi Başa Giyilenler: Fes şapka ve fötr şapka kılık-kıyafet inkılabından sonra hızla yaygınlaşmıştır Bugün dahi erkeklerin bir kısım fötr şapka giymeye devam ederler Pantolon: Pantolon olarak oldukça geniş şalvar giyerlerdi Günümüzde de bazı yaşlıları şalvarları ile görmek mümkündür Diz kapağına kadar geniş ondan sonrası daralan ve önden düğmeli şalvarı da giyerlerdi Şalvarın bel kısmına şal (kuşak) sararlardı Gömlek: Yakasız önden düğmeli ve adına işlik dediğimiz giysiyi giyerlerdi Yakalı olanlar da vardı Zamanla işlik adı mintan ve gömlek şekline dönüşmüştür Yelek: "Yakasız yuvarlak yakalı ve dik yakalı kolsuz önden düğmeli ve delme adını verdikleri yeleği gömleğin üzerine giyerlerdi Aksesuar olarak köstekli saat zinciriyle asılır ve saat yelleğin cebinde dururdu Palto: Kışın terziler tarafından kaba kalın kumaştan dikilen "sakav" adı verilen giysidir; en üste giyilir Kadın ve erkek giyiminde eskiden görülen pek çok ayrıntı günümüzde tamamen ortadan kalkmıştır Kültür ve Turizm Bakanlığı Araştırma ve Eğitim Genel Müdürlüğünce Aksaray’da Halk Oyunları Müziği ve Giysilerini tespit etmek amacıyla 28 Eylül – 09 Ekim 2009 tarihleri arasında halk kültürü alan araştırması yapıldı Araştırma Vali Orhan Alimoğlu ve İl Kültür ve Turizm Müdürü Ahmet Varol’un koordinatörlüğünde Kültür ve Turizm Bakanlığı Folklor Araştırmacıları Aycan Hasırcılar ve HSinan Mete tarafından yapıldı Araştırmacılara Valiliğimiz İl Özel İdaresi Kültür ve Sosyal İşler Müdürü Ali Aydın ve İl Milli Eğitim Müdürlüğü temsilcisi Refik şahin eşlik etti Aksaray’da halk oyunları müziği ve geleneksel giyimi konusunda günümüze kadar kapsamlı bir çalışmanın yapılmamış olması nedeniyle gerçekleştirilen araştırma sonucunda bölgenin halk oyunu ve geleneksel giysileri Kültür ve Turizm Bakanlığı Halk Kültürü Arşivi’ne kazandırıldığı gibi Aksaray halk oyunları müziği ve geleneksel giysileri de tescil edildi 2010 yılı Nisan veya Mayıs ayında Aksaray halk oyunları müziği ve geleneksel giysileri konusunda sempozyum düzenlenmesi de planlandığı açıklandı Çalışma sonrası 19 yörenin halk oyunları ve giysileri ses kaydı ve fotoğraf çekimleri ile kayıt altına alındı Merkez : Halk Oyunları ve Geleneksel Giysi Merkez-Koçpınar Köyü : Geleneksel Giysi Kadın Oyunları Merkez-Elmacık Köyü : Halk Oyunları Merkez-Sultanhanı Beldesi : Geleneksel Giysi Eskil-Tosun Mahallesi : Geleneksel Giysi Eskil-Kökez Köyü : Geleneksel Giysi Gülağaç : Geleneksel Giysi Halk Oyunları ve Müziği Gülağaç-Saratlı Beldesi : Geleneksel Giysi Halk Oyunları ve Müziği Güzelyurt-Ihlara Beldesi : Geleneksel Giysi Halk Oyunları ve Müziği Güzelyurt-Ilıcasu Beldesi : Halk Oyunları ve Müziği Ortaköy-Pınarbaşı Köyü : Geleneksel Giysi Ortaköy-Kümbet Köyü : Halk Oyunları ve Müziği Ortaköy-Merkez : Geleneksel Giysi Halk Oyunları ve Müziği Ortaköy-Bozkır Beldesi : Halk Oyunları ve Müziği Ortaköy-Sarıkaraman Beldesi : Halk Oyunları ve Müziği Ortaköy-Balcı Beldesi : Halk Oyunları ve Müziği Ortaköy-Balcı Karşı Mahalle : Kadın Oyunları ve Geleneksel Giysi Ortaköy-Akpınar Köyü : Geleneksel Giysi Halk Oyunları ve Müziği Sarıyahşi İlçesi : Halk Oyunları ve Müziği