İhlara Vadisi(Aksaray) Hakkinda Hersey Ve Resimleri

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-13-2012

Aksaray, Hristiyanlığın daha ilk yıllarında önemli bir din merkezi olmuştur

Kayseri’li Basilus ve Nazianzos’lu Gregorius gibi mezhep kurucuları 4

yy

da burada yetişmişlerdir

Mısır ve Suriye sisteminden ayrı bir manastır hayatının kurallarını bunlar tespit etmişlerdir

Böylece Yunan ve Slav sistemi doğmuştur

Mısır ve Suriyeli rahiplerin dünya ile olan ilişkilerini kesmelerine

rağmen Basilus ve Gregorius’un rahipleri dünya ile olan ilişkilerini kesmiyorlardı

Bu yeni anlayışın yeri Belisırma idi

This image has been resized

Click this bar to view the full image

The original image is sized 1000x750

Gregorius, teslis inancına yeni bir izah getirerek Hz

İsa’nın

Tanrılığı tartışmasında İznik toplantısı görüşlerine kuvvet kazandıran fikirler ileri sürdü

Böylece Hristiyanlık tarihinde öncü Gregorius’un yetiştiği kayalık bölge (Belisırma,Ihlara,Gelveri)

Manastır ruhuna uygun,kayalara oyulan kiliseler topluluğu halinde geldi

Arap akınlarına karşı, Hasandağı’ ndaki müdafaa kaleleri karşı koyunca bu kiliseler faal ibadet merkezi durumlarını devam ettirdiler

Ihlara vadisindeki kayalara oyulmuş bu freskli kiliseler, korunarak yeryüzünde eşine rastlanmayan bir tarih hazinesi olarak zamanımıza kadar gelmiştir

Hristiyanlığın ilk yıllarından itibaren kayaların rahatlıkla kazılmasıyla meydana getirilen bu freskli kiliseler ve iskan yerleri

14 km

boyunca Ihlara’dan Selime’ye kadar devam eden “IHLARA VADİSİ” içerisinde yer alırlar

Vadi içinde akan melendiz çayından görünüm

İlk çağlarda Kapodokya Irmağı anlamına gelen Patamos Kapadokus ırmağının ortasında tabiatla tarihin birarada bulunduğu Ihlara

Vadisindeki kiliselerin ilk örnekleri MS

4 yy

a kadar inmektedir

Ihlara vadisindeki kiliselerin resim tekniği iki kısma ayrılır

Ihlara civarındaki kiliseler Kapadokya tipi diye bilinen sanatı gösterir

Orta kısmında Belisırma bölümünde bulunanlar ise, Bizans tipi resimlerle süslüdürler

Böylece iki bölgeyi ayıran kaynaktan doğan iki ayrı tip saymak gerekmektedir

Birinci gruptakiler;Eğritaş,Ağaç altı,Kokar,Pürenliseki ve Yılanlı kiliselerdir

İlk Hristiyanlık dönemine yakın olan bu kiliselerde; incil sahneleri,

Aziz Basilus ve Gregorius’un anlayışlarına göre çizilmişlerdir

Uzun metinler verilmiştir

Teferuatta Mısır ve Suriye etkileri görülmektedir

Ağaçaltı kilisesi son dönem Roma ve Sasani etkisindedir ve daha fazla doğu havası taşımaktadır

Ağaçaltı Kilise

Aziz tasvirleri Kapadokya ve Bizans tipinden çok ayrıdır

Plan V

ve VI

yy

yapılarına uygundur

Bu bölgedeki diğer üç kilise ise, ayrı bir gruptur

Azizler diğerlerine benzer, fakat ortaçağ özelliğine kaymıştır

İncil’den az metin verilmiştir

Bunlarda da Suriye etkisi açıktır

Göreme ve diğer kiliselerde rastlanmayan özellikler ve ifadeler vardır

Bütün resimlerde İncil sahnelerinin sembolik bir üslupla gösterildiği dikkati çekmektedir

Kötülük kaynağı olarak şeytan ve kadın bu sahnelerde yer alır

Elbiseler Suriye ve İran tipindedir

IX

ve X

asırlarda İslam halifelerine bağlı bölgelerde kullanılan cinstendir

İsa’nın yemek masasındaki eşyası, bindiği hayvan hepsi de Bizans ve Kapadokya tipinden uzak,Mısır Hristiyan sanatı ve romanesk resim özellikleri taşır

Sümbüllü Kilise

Belisırma bölümündeki kiliseler açıkça Bizans tipindedir

Bazı küçük ayrıntılar yerli veya daha doğudan gelen etkilere örnek ise de genel üslup Bizans’tır

Bütün bu kiliselerden sadece ikisinin tarihi tespit edilmiştir

Direkli Kilise (976-1025), Saint Georges Kilisesi ise (1283-1295) yıllarına aittir

Sonuncusu çağının sanatının tipik bir örneğidir

Bir Selçuk Sultanının elbisesini gösteren resim, Türk hükümdarının himaye ve yardımı ile bu kilisenin yapıldığına belge teşkil etmektedir

X

yy

ortasında Bizansın Toroslar ve Klikya Bölgelerini geri

almasıyla Ihlara bölgesinde de yeni kiliselerin yapıldığını görmekteyiz

Bahaddin Samanlığı Kilisesi, Sümbüllü Kilise ve

Direkli Kilise resimleri bu yüzyılda işlenmiştir

Ala Kilise,

Akhisar’daki Çanlı Kilise ve Karagedik Kilisesi XI

yy

başlarındaki Bizans sanatına örnek teşkil eder

Eski kiliselere sonradan bazı Bizans tipi resimler de ilave edilmiştir

Bu davranış, XI

yy

da Selçuk Türklerinin bölgeye gelmesiyle son bulur

Fakat bölgedeki dini hayat devam eder

Bölgenin kilise hayatı 1924’deki nüfus mübadelesiyle son bulur

Vadi nin genel görünümü

VADİNİN OLUŞUMU

Vadiye çok yakın Hasan Dağı ve çevresi, Neojen (Genç Tersiyer) ve

IV

Zamanda oluşmuştur

Bu zamanda oluşan yükselmelere karşın havzalar oldukça düşük kalmıştır

Hasan Dağı volkanın püskürmesine neden olan tektonik hareketler

sonunda çevre yüzeyini geniş bir volkanik tabaka kaplamıştır

Aynı hareketler sırasında kalkerin basınç ve sıcaklık etkisiyle yarattığı kırık hattan fışkıran doğal sıcak suyu, Yaprakhisar ve

Ihlara arasında bulunan Ziga Kaplıcaları’nda görebilirsiniz

Çevrenin yapısal karakterini derinden etkileyen volkanik

püskürme sonucu oluşan tüf taşları, rüzgar, erozyon ve diğer doğa etkenleri ile aşınmış, Selime ve

Yaprakhisar’da karşınıza çıkan değişik görünüm ve renklerde Peri Bacaları’nı yaratmıştır

Tektonik hareketler, bazı yerlerde yumuşak tüfün, bazı yerlerde gri, yeşil ve kahverengi tonlarının hakim olduğu ve iri tanelerle ufalanan kayaların kapladığı alanları çöküntüye uğratmıştır

Ihlara Vadisi boyunca ilerleyen Melendiz Çayı da bu tür çökmenin sonucu oluşan kanyon vadinin tabanını oyarak daha büyük bir derinlik kazanmıştır

Yer yer 100 veya 120 metre derinliğe varan vadiyi ikiye bölerek akan Melendiz Çayı (ilk çağlarda bu ırmağa Kapadokya ırmağı anlamına gelen Potamas

Kapadokus denilirdi Aksaray yakınlarında Uluırmak adını alarak Tuz Gölü’ne ulaşır

Doğa, insan, tarih ve sanat olgusunu bu denli bir araya getirebilen

ve bu gerçeği ancak kendisine yaklaştığımız zaman simgeleyen

Ihlara Vadisi sakladığı bu sırrı kendisiyle beraber olduğunuzda açıklayacaktır sizlere

VADİ İÇERİSİNDEKİ KİLİSELER

Vadi içerisinde 105 kilise vardır

Bunlardan ziyarete açık olanlardan bazıları ise;

Eğritaş Kilisesi, Ağaçaltı (Daniel)Kilisesi, Sümbüllü Kilise,

Yılanlı Kilise, Kokar Kilise, Pürenliseki Kilisesi, Eskibaca Kilisesi,

Saint Georges (Kırkdamaltı) Kilisesi, Direkli Kilise ve Ala Kilisedir

08-13-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	İhlara Vadisi(Aksaray) Hakkinda Hersey Ve Resimleri Aksaray, Hristiyanlığın daha ilk yıllarında önemli bir din merkezi olmuştur Kayseri’li Basilus ve Nazianzos’lu Gregorius gibi mezhep kurucuları 4yy da burada yetişmişlerdir Mısır ve Suriye sisteminden ayrı bir manastır hayatının kurallarını bunlar tespit etmişlerdir Böylece Yunan ve Slav sistemi doğmuştur Mısır ve Suriyeli rahiplerin dünya ile olan ilişkilerini kesmelerine rağmen Basilus ve Gregorius’un rahipleri dünya ile olan ilişkilerini kesmiyorlardı Bu yeni anlayışın yeri Belisırma idi This image has been resized Click this bar to view the full image The original image is sized 1000x750 Gregorius, teslis inancına yeni bir izah getirerek Hz İsa’nın Tanrılığı tartışmasında İznik toplantısı görüşlerine kuvvet kazandıran fikirler ileri sürdü Böylece Hristiyanlık tarihinde öncü Gregorius’un yetiştiği kayalık bölge (Belisırma,Ihlara,Gelveri) Manastır ruhuna uygun,kayalara oyulan kiliseler topluluğu halinde geldi Arap akınlarına karşı, Hasandağı’ ndaki müdafaa kaleleri karşı koyunca bu kiliseler faal ibadet merkezi durumlarını devam ettirdiler Ihlara vadisindeki kayalara oyulmuş bu freskli kiliseler, korunarak yeryüzünde eşine rastlanmayan bir tarih hazinesi olarak zamanımıza kadar gelmiştir Hristiyanlığın ilk yıllarından itibaren kayaların rahatlıkla kazılmasıyla meydana getirilen bu freskli kiliseler ve iskan yerleri 14 km boyunca Ihlara’dan Selime’ye kadar devam eden “IHLARA VADİSİ” içerisinde yer alırlar Vadi içinde akan melendiz çayından görünüm İlk çağlarda Kapodokya Irmağı anlamına gelen Patamos Kapadokus ırmağının ortasında tabiatla tarihin birarada bulunduğu Ihlara Vadisindeki kiliselerin ilk örnekleri MS 4 yya kadar inmektedir Ihlara vadisindeki kiliselerin resim tekniği iki kısma ayrılır Ihlara civarındaki kiliseler Kapadokya tipi diye bilinen sanatı gösterir Orta kısmında Belisırma bölümünde bulunanlar ise, Bizans tipi resimlerle süslüdürler Böylece iki bölgeyi ayıran kaynaktan doğan iki ayrı tip saymak gerekmektedir Birinci gruptakiler;Eğritaş,Ağaç altı,Kokar,Pürenliseki ve Yılanlı kiliselerdir İlk Hristiyanlık dönemine yakın olan bu kiliselerde; incil sahneleri, Aziz Basilus ve Gregorius’un anlayışlarına göre çizilmişlerdir Uzun metinler verilmiştir Teferuatta Mısır ve Suriye etkileri görülmektedir Ağaçaltı kilisesi son dönem Roma ve Sasani etkisindedir ve daha fazla doğu havası taşımaktadır Ağaçaltı Kilise Aziz tasvirleri Kapadokya ve Bizans tipinden çok ayrıdır Plan V ve VI yy yapılarına uygundur Bu bölgedeki diğer üç kilise ise, ayrı bir gruptur Azizler diğerlerine benzer, fakat ortaçağ özelliğine kaymıştır İncil’den az metin verilmiştir Bunlarda da Suriye etkisi açıktır Göreme ve diğer kiliselerde rastlanmayan özellikler ve ifadeler vardır Bütün resimlerde İncil sahnelerinin sembolik bir üslupla gösterildiği dikkati çekmektedir Kötülük kaynağı olarak şeytan ve kadın bu sahnelerde yer alır Elbiseler Suriye ve İran tipindedir IX ve X asırlarda İslam halifelerine bağlı bölgelerde kullanılan cinstendir İsa’nın yemek masasındaki eşyası, bindiği hayvan hepsi de Bizans ve Kapadokya tipinden uzak,Mısır Hristiyan sanatı ve romanesk resim özellikleri taşır Sümbüllü Kilise Belisırma bölümündeki kiliseler açıkça Bizans tipindedir Bazı küçük ayrıntılar yerli veya daha doğudan gelen etkilere örnek ise de genel üslup Bizans’tır Bütün bu kiliselerden sadece ikisinin tarihi tespit edilmiştir Direkli Kilise (976-1025), Saint Georges Kilisesi ise (1283-1295) yıllarına aittir Sonuncusu çağının sanatının tipik bir örneğidir Bir Selçuk Sultanının elbisesini gösteren resim, Türk hükümdarının himaye ve yardımı ile bu kilisenin yapıldığına belge teşkil etmektedir Xyyortasında Bizansın Toroslar ve Klikya Bölgelerini geri almasıyla Ihlara bölgesinde de yeni kiliselerin yapıldığını görmekteyiz Bahaddin Samanlığı Kilisesi, Sümbüllü Kilise ve Direkli Kilise resimleri bu yüzyılda işlenmiştir Ala Kilise, Akhisar’daki Çanlı Kilise ve Karagedik Kilisesi XI yy başlarındaki Bizans sanatına örnek teşkil eder Eski kiliselere sonradan bazı Bizans tipi resimler de ilave edilmiştir Bu davranış, XI yy da Selçuk Türklerinin bölgeye gelmesiyle son bulur Fakat bölgedeki dini hayat devam eder Bölgenin kilise hayatı 1924’deki nüfus mübadelesiyle son bulur Vadi nin genel görünümü VADİNİN OLUŞUMU Vadiye çok yakın Hasan Dağı ve çevresi, Neojen (Genç Tersiyer) ve IV Zamanda oluşmuştur Bu zamanda oluşan yükselmelere karşın havzalar oldukça düşük kalmıştır Hasan Dağı volkanın püskürmesine neden olan tektonik hareketler sonunda çevre yüzeyini geniş bir volkanik tabaka kaplamıştır Aynı hareketler sırasında kalkerin basınç ve sıcaklık etkisiyle yarattığı kırık hattan fışkıran doğal sıcak suyu, Yaprakhisar ve Ihlara arasında bulunan Ziga Kaplıcaları’nda görebilirsiniz Çevrenin yapısal karakterini derinden etkileyen volkanik püskürme sonucu oluşan tüf taşları, rüzgar, erozyon ve diğer doğa etkenleri ile aşınmış, Selime ve Yaprakhisar’da karşınıza çıkan değişik görünüm ve renklerde Peri Bacaları’nı yaratmıştır Tektonik hareketler, bazı yerlerde yumuşak tüfün, bazı yerlerde gri, yeşil ve kahverengi tonlarının hakim olduğu ve iri tanelerle ufalanan kayaların kapladığı alanları çöküntüye uğratmıştır Ihlara Vadisi boyunca ilerleyen Melendiz Çayı da bu tür çökmenin sonucu oluşan kanyon vadinin tabanını oyarak daha büyük bir derinlik kazanmıştır Yer yer 100 veya 120 metre derinliğe varan vadiyi ikiye bölerek akan Melendiz Çayı (ilk çağlarda bu ırmağa Kapadokya ırmağı anlamına gelen Potamas Kapadokus denilirdi Aksaray yakınlarında Uluırmak adını alarak Tuz Gölü’ne ulaşır Doğa, insan, tarih ve sanat olgusunu bu denli bir araya getirebilen ve bu gerçeği ancak kendisine yaklaştığımız zaman simgeleyen Ihlara Vadisi sakladığı bu sırrı kendisiyle beraber olduğunuzda açıklayacaktır sizlere VADİ İÇERİSİNDEKİ KİLİSELER Vadi içerisinde 105 kilise vardır Bunlardan ziyarete açık olanlardan bazıları ise; Eğritaş Kilisesi, Ağaçaltı (Daniel)Kilisesi, Sümbüllü Kilise, Yılanlı Kilise, Kokar Kilise, Pürenliseki Kilisesi, Eskibaca Kilisesi, Saint Georges (Kırkdamaltı) Kilisesi, Direkli Kilise ve Ala Kilisedir