Psikiatri

Esrar bağımlılığı


Esrar nedir?

* ESRAR (Marijuana), kenevir bitkisi Cannabis Sativa’nın çiçek ve yapraklarının kurutulup doğranması ile oluşan yeşil ya da gri bir karışımdır


* Torba içinde ya da preslenmiş bir şekilde satılır


* Haşiş kenevir bitkisinin reçinesinden yapılır


* Reçine, bitkiyi ısı ve kuruluktan koruduğu için Latin Amerika ve Orta Doğu gibi tropikal bölgelerde yetişen bitkilerde daha fazla vardır


Haş yağı


Haşiş ya da marijuananın yağlı bir ekstresinden yapılır


Argoda “ot” denilir (grass, pot, herb, weed, boom, Mary Jane, gangster, chronic)


Kullanım şekli


* Sigara olarak (cigaralık ya da joint adı verilir) ya da pipo, çubuk içinde içilir


* Son yıllarda sigaraların içi boşaltılıp ***** gibi başka bir madde ile karıştırılmış halde esrar doldurularak hazır satılmaktadır


* Bazıları, esrarı yiyeceklere (kurabiye vs) karıştırır ya da demlemek için çaya karıştırır


Esrarın etkisinin başlaması


* Sigara ile içilince etkisi 10-20 dk’da başlar, 2-3 saat sürer Ağızdan alındığında etki gücü 1/3’dür ama etkisi 12 saat sürer


* Esrar sakızımsı ve suda çözünemez olduğu için enjekte edilebilen bir preperata dönüştürülemez ve dolayısıyla damardan alınamaz


Tarihçe


* Çin ve Hindistan’da İÖ 3 binden beri kullanılmaktadır Geçmişte lifleri giysi, yay, kağıt yapımında kullanılmıştır


* Taoizm’de zevk almak için kullanımı yasaklanmıştır


* Dinsel ve büyü törenlerinde kullanılmıştır


* Hindu Veda’larında tanrı Siva’nın esrarı bulduğu söylenmektedir


* 11 yy’da Orta Doğu’da Sufiler vecd için kullanıyordu


* Orta Doğu’da Sabbahiler denilen grup esrarı yoğun biçimde kullanıyordu Devrin büyüklerüne yaptıkları suikastlarla ünlü olan bu grup verilen “Ashishin” adı, haçlılar vasıtasıyla batı dillerine “assassin” yani suikastçi olarak geçti


* Doğuda esrar, binlerce yıldır batıda alkolün bulunduğu sosyal rolde olmuştur


* Afrika tarihinde de popülerdir Napolyon’un Mısır’ı almasından sonra esrar Fransa’ya yayıldı


* 19 yy’ın ortasında Paris’teki “Club des Hachichins” üyeleri arasında Victor Hugo, Alexandre Dumas, Theopile Gautier vardı


* 18 yy’da ABD’de lifleri için yetiştirildi


* 19 yy’da ilaç rehberinde nevralji, gut, tetanoz, hidrofobi, kolera, epilepsi, kore, depresyon, histeri, delilik ve uterus kanaması için tavsiye ediliyordu Migren ve morfin bağımlılığı için de öneriliyordu


* Amerika’da 1920’lerde yasaklandı Meksikalılar ve cazcı zenciler (Louis Armstrong vs) yoluyla popularize olması yasaklanmasında ırkçılığın etkili olduğu iddalarını doğurdu


Aktif içerik


* Esrardaki temel aktif içerik THC (tetrahidrokanabinol)


* Birçok kanabinoid bileşiği (kanabinoller) içinde aktif olanı delta-9-tetrahidrokanabinol’dür


Beyindeki biyolojik etkisi


* Bazı sinir hücrelerinin zarında THC’ü bağlayan reseptörler vardır


* Norepinefrin ve Dopaminin sentezini, alımını ve depolanmasını arttırır


* D2 reseptörlerinin Dopamin agonistlerine afinitesini arttırır


* ß-adr reseptörlerin adenil siklaza bağlanmasını arttırır


* Ödül Yolağı adı verilen ve bağımlılıktan sorumlu tutulan beyin bölgesindeki Dopamin iletisini arttırır


Epidemiyoloji


* Esrar, ABD’de en sık kullanılan yasadışı maddedir


* ABD’de lise son sınıfta esrar kullanım (deneme) oranı 1979’da %604’lük en yüksek noktadan 1992’de %3262’ya düştü 1989’da beyazlarda %40, siyahlarda %30 sıklıktaydı Ancak sonra yeniden yükselişe geçti: 1997’de %496’ya ulaştı








Etki


* Esrarın kısa vadeli etkisi verdiği haz etkisi (high) yanında bellek ve öğrenme güçlükleri, algı bozukluğu, düşünme ve problem çözmede zorluk, koordinasyon kaybı, kalp hızında artış, anksiyete ve panik ataktır


* Esrar hayvanlarda “popcorn” etkisine neden olur Yani kobaylar önce flasid bir şekilde yere serilirler daha sonra tek tek spazm oluşarak yerlerinden havaya sıçrayıp geri düşerler


Esrar: akut etkileri


Anksiyete, huzursuzluk, paranoya


Öfori (neşe hali), gevşeme, şakacılık


Depersonalizasyon


Zaman akışında subjektif yavaşlama


Sersemlik, boşlukta yüzme hissi


Bellek ve problem çözmede bozulma


Denge bozukluğu


Gözlerde kızarma


Salivasyonda (salya salgısında) azalma, sık idrara çıkma, kalp hızında artış


Sistolik hipertansiyon (büyük tansiyonda yükselme),


Postural hipotansiyon (ayağa kalkınca tansiyon düşmesi)


İştah ve susuzlukta artış, intraokular (göz içi) basınçta azalma,


Analjezi (ağrı hissinde azalma)


İllüzyon, hallusinasyon, psikotik eksitasyon, depresyon, panik


Ters etki


Bazı kişiler, başka intoksikasyon belirtisi olmadan, ters etki gösterebilir Yoğun duygusal çöküntü, paranoya, hezeyanlar, depresyon, panik olur Saatler, günler sürer Nadirdir, genellikle ilk kez kullananlarda olur Ağızdan kullanımda joint içildiği zaman olandan fazla görülür


Anksiyete ya da psikoza yatkın olan kişilerde daha fazla ters etki görülür


Flash-back (madde alındığında yaşanan duyguların madde kullanımı olmaksızın yeniden yaşanması) görülebilir


Duyarlılık


Esrarın, olumlu ya da olumsuz etki yapması herediteye bağlıdır Tek yumurta ikizlerinin üzerindeki etki diğer ikizlerden daha fazla birbirine benzer Maddenin ulaşılablirliği, beklentiler, arkadaş etkisi, sosyal bağlar gibi çevresel faktörler de bu etkide önemlidir Diğer taraftan, 18 yaş öncesi aile çevresinin esrarın kişiye etkisinde rolü olmadığını gösteren çalışmalar da vardır


Esrarın İnsan Vücuduna Etkileri


Beyne etkisi


Esrar, algısal bilgilerin hipokampusa girişini ve işlenmesini baskılar Böylece öğrenme, bellek, ve algıların duygu ve motivasyonla entegre olmasını sağlayan limbik sistem etkilenir Ayrıca hipokampusa bağlı olan öğrenilmiş davranışlar bozulur


Esrarın uzun süreli kullanımı beyinde diğer maddelerinkine benzer değişiklikler yapar


Akciğere etkisi


Düzenli olarak esrar kullananlar, sigara tiryakileriyle aynı solunum problemlerini yaşar: Kr öksürük, balgam, kr bronşit


Kr kullanım AC dokusunu tahrip eder


THC içeriğinden bağımsız olarak, esrar ile alınan katran ve CO miktarı sigaradan 3-5 kat fazladır Bu durum esrarın derin çekilmesine ve akciğerde tutulmasına bağlı olabilir


Kalp hızı ve kan basıncına etkisi


Esrar, kalp hızı ve kan basıncını arttırır Kokainle birlikte kullanıldığında bu etki çok daha belirgindir


Öğrenme ve sosyal davranışa etkisi


Bir çalışmada yoğun esrar kullanan üniversite öğrencilerinde dikkat, bellek, öğrenme yetileri, esrarı bıraktıktan en 24 saat sonra bile bozuktu


Esrar kullanan liselilerin başarısı daha düşük, aykırı davranışları daha çok; suç işleme oranları, agresyon ve isyankarlıkları fazla; ebeveyn ilişkileri daha kötü, suç işleyen ve madde bağımlısı kişilerle arkadaşlıkları fazladır


Esrarın kendisinin agresyona ya da “amotivational syndrome” denilen isteksizlik ve uyuşuklukla giden bir hale neden olup olmadığı tartışmalıdır


Kanabis intoksikasyonu tedavisi


Panik durumu ve toksik psikoz sakin bir şekilde konuşup ikna edilerek geçirilebilir


Benzodiyazepinler ve Haloperidol şiddetli belirtileri kaldırır


Kan ve İdrar düzeyleri


Sigara ile içilince kanda bir kaç dakikada zirve yapar, saatler içinde hızla düşer Oysa atılma yarı ömrü 30-50 saattir Kanda hızlı düşüş dokulara yayılmaya bağlıdır


Ara sıra kullananlarda idrarda günlerce atılır Kronik kullanıcılarda 1 haftadan fazla idrarda saptanabilir


Kanabis yoksunluğu


* Tartışmalıdır


* Emosyonel labilite (duygusal değişkenlik), anksiyete, huzursuzluk, uykusuzluk, anoreksi (iştahsızlık), bulantı, kusma, ishal, tremor (titreme), hiperrefleksi (refleks artışı), terleme, salivasyon (salya artışı) görülür


* Aş erme (craving), yeniden esrar kullanmak için ani ve çok güçlü bir arzu sıktır


Tıbbi kullanımları


- Antikonvülzan: epilepsi nöbetlerini azaltır


- Antiemetik: bulantıyı giderir


- Analjezik: ağrı kesicidir


- Kanserli hastalarda öforizan (neşe verici)


- Astımda brokodilatör (solunum yollarını açıcı)


- Glokom teavisinde göz içi basıncını azaltır


* Dronabinol (delta-9-THC) ağızdan alınır, diğer antiemetiklerden ve sigara olarak içilen esrardan daha az etkilidir


Esrar bağımlılığının tedavisi


* Spesifik tıbbi tedavisi yoktur


* Bağımlılıkta kullanılan genel sosyal ve psikolojik yaklaşımlar geçerlidir


* Tedavi yararlıdır


Mitler ve Gerçekler


1 Esrar bitki olduğu için güvenlidir


Gerçek: Birçok bitki insan için zehirlidir


2 Esrar kullanıcıları diğer uyuşturuculara geçmez


Gerçek: Esrar diğer uyuşturuculara başlangıç noktasıdır


3 Esrarın etkisi birkaç saatte geçer


Gerçek: Esrar vücutta depolandığı için etkisi günlerce, haftalarca sürebilir


4 Esrar stresi giderir


Gerçek: Diğer uyuşturucularda olduğu gibi esrar sadece problemlerle yüzleşmeyi geciktirir Depresyon yapabilir


5 Esrar alkolden güvenlidir


Gerçek: Esrar karsinojen bileşikler içerir ve diğer maddelere güvenli bir altenatif olarak düşünülmemelidir


6 Esrar zihni açar


Gerçek: Esrar zihni sisli hale getirir; bellek, konuşma, anlama, ve karar verme yeteneğini bozar


7 Bugün esrar eskiden olduğundan daha daha güvenlidir


Gerçek: Zirai gelişmeler esrarın potansını arttırmış ve başka tehlikeli bileşikler eklemiştir


Esrar yanlısı lobilerin iddaları ve cevaplar:


Dekriminalizasyon (esrarın suç sayılmaması) kullanımı arttırmaz

Esrar yanlıları, yasal kısıtlamaların kaldırılmasının kullanımı arttırmayacağını idda etmektedirler Tarih ve sağ duyu tersini söylemektedir Halen esrar kullananlar yasayı saymamasına rağmen yasak olduğu için esrar kullanmayan pek çok sayıda vatandaş da vardır Yasal kısıtlamaların kaldırılması ve bunun sonucu kaçınılmaz olarak ürünün pazarlanması ve reklam bazı kişilerin kullanmasına yol açacaktır 1970’lerin sonunda ABD eyaletlerinin yarısında esrar kullanımını yasaklayan kanunlar kaldırıldıktan sonra Amerika’da esrar kullanımı hiç olmadığı kadar arttı 1980’lerin sonunda bu esrarın tekrar yasaklanmasıyla kullanım önceki düzeyinin üçte birinin altına düştü


2 Esrar içmek risksizdir


Dumanı çekilerek içilen herşey sağlığa zararlıdır İntoksike edici tüm maddeler zihni bulandırır ve kaza riski doğurur Bunun tersini söylemek gerçeği inkardır Son çalışmalar esrar kullanımı ile akciğer kanseri arasında güçlü bir bağ olduğunu ortaya koymuştur (Sridhar KS et al, Journal of Psychoactive Drugs26: 285-289, 1994)


Esrar kullanımının kronik bronşit, düşük hormon seviyeleri, vücüdün savunmasını sağlayan imün sistemin aktivitesinde azalma, ve daha başka ciddi sağlık sorunlarına yol açabildiği bilinmektedir


Esrara bağlı tek bir ölüm bildirilmemiştir

Esrarın aktif maddesi olan THC ölüme sebep olabilecek akut yüksek dozlar oluşturmasa da, esrarın kimseyi öldürmediğini idda edenler esrar kullanımının neden olduğu trafik kazalarına ve akciğer kanserine bağlı ölümleri göz ardı etmektedirler Üstelik esrar kullandıktan sonra suç işleyerek ölenler ya da bunların öldürdükleri de cabası Uyuşturucu satışı ile ilgili suçlar bir yana bırakılsa da, ABD’de işlenen suçların yarısında suçluların o sırada bir madde etkisinde olduğu (ki bunun en azından bazısı esrar ile) bildirilmektedir Esrar, belki sigara ve alkol gibi insanları öldürmemektedir ama kesinlikle ölümlere neden olmaktadır


Esrar mucize bir ilaçtır

Esrar kullanımını yasal hale getirmeye çalışanlar, son zamanlarda, esrarınn aktif maddesi olan THC’nin sözde “tıbbi yararları” üstünde duruyorlar; örneğin bazı kemoterapi hastalarında bulantının kontrol edilmesi, glokom tedavisi gibi THC’nin, başka ilaçlarla elde edilemeyen bazı tıbbi yararlarının olduğunu ve esrarlı sigaraların reçete ile satılan bir ilaç olması gerektiğini öne sürmekteler


‘THC’nin tıbbi kullanımı’ iddasını çürütmeye geçmeden önce herhangi bir ilacı alma yolu olarak sigara kullanımını sorgulamalıyız Bu yolla alınan ilacın yarısından fazlası yanma ile yok olur, geriye kalanı da dumanın içindeki toksik katran ve partiküllerle karışır Başımız ağrıdığında aspirinli sigara ya da iltahap için penisilinli sigara içmiyoruz Her türlü dumanı içine çekmek sağlığa zararlıdır Duman olarak çekme, ilacı almak için etkisiz ve potansiyel olarak öldürücü bir yoldur


Amerikan Ulusal Sağlık Enstitüsü’nün düzenlediği ortak karar panelinde esrarın potansiyel tıbbi kullanımı ele alındı ve şu sonuçlara varıldı:


‘Mevcut preklinik ve insan çalışmaları dikkatle incelenmesi sonucunda sigara olarak kullanılan esrarın glokom terapisi,AİDS ile birlikte görülen kilo kaybı, kanser kemoterapisinin neden olduğu bulantı ve kusma, Multiple Sklerozdaki spastisite ya da dirençli ağrıda mevcut tedavilere üstün olabileceğini düşümdüren bir delil bulunmamıştır’ (Voth EA, Marihuana and its reviews JAMA: Journal of the American Medical Association 332:274, 1995)


Bilim adamlarının bu ortak kararına rağmen esrarın aktif içeriği olan THC’yi tablet olarak hastalarına yazmak isteyen Amerikalı doktorlar için, bu ülkede, Marinol (dronabinol) isimli yutularak alınan bir ilaç mevcuttur Bu seçenek, THC’nin daha etkin olarak emilmesini sağlar ve dumanı içe çekmekle ilgili sağlık problemlerini önler Esrar kullanımı destekçileri bu seçeneği sevmezler çünkü tablet alımı pek zevk vermez, duygudurumunu yükseltmez


Esrarın, idda edildiği gibi, astım tedavisinde kullanılması ise mantığa aykırıdır Dumanın içe çekilmesi astım hastalarında ciddi problem doğurur


Kenevir: dünyayı kurtaracak ürün

Esrar yanlılarının son taktiklerinden biri de kenevir bitkisinin giysi ve kağıt yapımında gerekli liflerin üretimi ya da protein, bitkisel yağ kaynağı olarak ekimi gibi ekonomik nedenlerle yetiştirilmesini savunmaktır Çevrecilerin de desteğini almak için bunun ekolojik denge için de yararlı olduğunu öne sürerler


Anlamlı bir gayret ve kimyasal muameleye tabi tutmakla kenevir bitkisinin liflerinden kumaş üretilebileceği doğrudur Bu lifler doğal olarak oldukça kabadır ve kimyasal ya da fiziksel olarak yumuşatılması gerekir Orta çağlarda günah işleyenler kendilerini bir tür cezalandırma amacıyla kenevirden yapılmış kaba giysiler giyerlerdi Bu hafif bir işkence yoluydu Kenevirden elde edilen bu kaba, kahverengi liflerin beyaz yumuşak pamuk ya da yüne üstün olduğunu savunmak saçmadır Bu lifleri toplumda herkesin kabul edebileceği bir kumaş haline getirmek ekonomik olarak pratik değildir


Benzer şekilde, belli bir çabayla bu liflerden kağıt yapmak mümkündür Ancak kağıt yapmak için elli yılda bir ormanları kesmek bile yıllık bir ürünü ekmek, gübrelemek, ilaçlamak ve biçmekden çevreye daha az zarar verir


Esrarın üretildiği kenevir bitkisi, metrekare başına mısırdan çok daha az ürün verir Bu nedenle yiyecek ve bitkisel yağ kaynağı olarak kullanıımı