Üstbiliş (Metacognition)

Üstbiliş ( metacognition ) kavramının iyi anlaşılması için öncelikle biliş (cognition ) kavramının açıklanması gereklidir Bilmek mastarından türetilen biliş kavramı “ insanın algılama, hatırlama ve düşünmesinde yer alan zihinsel faaliyetlerin tümü ” olarak tanımlanmaktadır ( Cüceloğlu, 1997; s 578 )

Tanımdan da anlaşılacağı gibi Üstbiliş kavramı da “ insanın algılama, hatırlama ve düşünmesinde yer alan zihinsel faaliyetlerin farkında olması olarak ” tanımlanabilir Bilmeyi bilme olarak ta açıklanan Üstbiliş insan oğluna has en temel özelliklerinden birisidir
Üstbiliş son yıllarda oldukça ilgi çeken bir konu olmuştur Bu ilginin kaba bir göstergesi olarak 1979 ile 1995 yılları arasında 503 dergi makalesi ve 169 kitap bölümü Üstbiliş konusu üzerine yazılması gösterilebilir
Üstbiliş, kendi başına bir araştırma konusu olup aynı zamanda karar alma ile bellek, öğrenme ile motivasyon ve öğrenme ile bilişsel gelişme arasında bir köprü konumundadır
Çocuklar, çok erken yaşlardan itibaren zihinsel faaliyetlerinin farkına varmaya başlamaktadırlar Çocuklar bu farkındalıkla birlikte değişik stratejiler kullanarak bazı materyalleri hatırda tutmayı öğrenirler
Son yıllarda özellikle cinsel istismara maruz kalmış çocukların verdikleri ifadelerin doğru olup olmadıkları konusunda şüpheler oluşmaya başlamıştır Hatta bu çocukların gerçeği yansıtmak yerine fantezilerini anlattıkları da bulunmuştur
Yaş ilerledikçe çocukların zihinsel faaliyetler hakkındaki bilgileri 3 yönden gelişir
1- bilişsel kapasite bilgisi
2- bilgi işleme stratejilerin farkındalığı
3- zihinsel perfomansı artıran ve kolaylaştıran değişkenlerin farkındalığı
Üstbilişin ilgili olduğu konulardan birisi de zihinsel faaliyetleri izleyebilme
( monitoring ) ve gözlemleyebilme becerisidir Son zamanlarda eğitimciler öğrenmenin öz-denetimi ( self-regulation ) konusuna oldukça ilgi göstermişlerdir Teorisyenler en başarılı öğrencilerin öz-denetimli öğrenciler oldukları konusunda birleşmektedirler Öz-denetimin anahtarı neyin bilinip neyin bilinmediğinin doğru tespit edilmesidir Öğrenciler ancak kendi bilgi durumlarını bildikleri zaman bilmedikleri üzerine yoğunlaşabilirler Ana-baba ve öğretmenlerin değişik stratejiler kullanarak çocukların öz-denetimini yükseltebilirler Bundan dolayı eğitim bağlamında da Üstbilişin oldukça önemi vardır