Bellek Nedir - Bellek Hakkında Bilgi

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-11-2012

Kısa Süreli Bellek Nedir - Uzun Süreli Bellek Nedir - Fotoğrafik Bellek Nedir - Bilginin Organize Edilmesi Nedir

• Kısa süreli bellek: Sokakta yürürken biriyle tanıştık ve adını öğrendik sonra karşıdan gelen arkadaşımızı gördük ve arkadaşımız sordu az öce konuştuğun kişi kimdi bende ali dedim

Bu kısa süreli bellektir

• Uzun süreli belek: Aynı kişiyi üç dört gün sonra başka bir yerde gördük adını hatırlamamız uzun süreli hafızaya örnektir

KISA SÜRELİ BELLEK:
Kodlama
Saklama
Geri Çağırma
Kodlama :Her uyaran algılanmaz

Seçtiğimiz algıyı beynimizde kodlarız

Bellek sorunları genelde yoğunlaşamamaktan kaynaklanır

Birkaç kodlama çeşidi vardır

Görsel kodlama: Bilgi zihinsel imgeler halinde

Resim bir görsel kodlamadır

(Fotografik bellek)
İşitsel kodlama: bu kodlama çeşidini daha fazla kullanırız

Sözel bilgide işitsel kodlama daha baskındır

Saklama: Kısa Süreli bellekte 5 – 9 arası madde saklanabilir

1885’ de Ebinghaus bunu bulmuştur fakat daha sonra 1950’ de miller bunu tekrar bulmuştur

Ve miller 1885’de nasıl bulduğuna şaşırmıştır

Miller buna “sihirli 7” demiştir

Bu Nasıl Bulundu?: Harf kelime veya sayı deneğe kısa süreli olarak verildi

Ve daha sonra bu gösterilenleri hatırlanması istendi

Burada ki amaç Kısa Süreli belleği ortaya çıkarmaktı

Önce az sayıda madde vererek işe başlıyor madde sayısı giderek arttırılıyor

Sonunda sonuçlara bakıldığında denek’in 5 – 9 arasında maddeyi hatırladığı görülüyor

Buna denek’in bellek uzamı denir

Zihni 7 bölmeli bir kutu olarak düşünürsek; 7

Maddeyi girdikten sonra 8

yi girdiğimizde 1

Olan madde düşüyor

Bellek kendi kendine yar açıyor

Aynı anda hem tekrar hem de yeni bilgi öğrenilmez

Geri çağırma: Bilgi kısa süreli bellekte durduğu için onu geri çağırabiliriz

bilginin hatırlanması için belli miktar süre geçmelidir

Starnberg denek’e bir sayı dizisi veriyor örneğin; 3 6 1 birde kontrol sayısı 2 ve soruyor sayı dizisinin içinde 2 var mı? Denekte ilk olarak 3 6 1 I geri çağırıyor ve bütün sayılarla 2 sayısını karşılaştırıyor

Ve her sayı için karşılaştırma süresi 40 m/s saniye oluyor

Sayı arttıkça karar verme süresi artar

Cevap verme Süresi = 400m/s + 40 x madde sayısı

Maddeler ne olursa olsun insanlar nasıl olursa olsun alınan sonuç aynıdır

Geri çağırma bütün insanları kapsayan bir süreçtir

Kısa Süreli Bellek ile Uzun süreli bellek arasında bir ilişki vardır

Çarpma işlemini yaparken sayıları kısa süreli bellekte saklarız

Uzun süreli bellek ile kısa süreli belleğin aynı anda kullanılmasına işleyen bellek denir

Uzun bir maddeyi parçalara bölmeye kümeleme denir

Kümeleme öğrenmeyi kolaylaştırır

Uzun süreli bellek ile anlamlı hale gelerek yeniden kodlanır

Böylece kısa süreli belleğin kapasitesi 7 den 9 a çıkar

Dil doğal kümeleme aracıdır

Harfler sözcükleri cümleleri oluştur

Böylelikle bir kaç cümleyi kısa süreli belleğimizde tutarız

UZUN SÜRELİ BELLEK:
Anlamsal kodlama: Cümleyi duyduktan sonra kelimeleri unuturuz ama anlamını unutmayız

Bower’ın 1972’de yaptığı araştırmada cümle içinde kullanarak ve imgesel yolla hatırlanmaya çalışılan kelimelerde %75 hatırlanma, sadece ezber ile yapılan öğrenmede %35lik hatırlanma oranını bulmuştur

İşitsel kodlama: Tat veya koklamayla yapılan kodlamadır

Anlam ne kadar derine inerse anlama o kadar kuvvetli oluyor

SAKLAMA VE GERİ ÇAĞIRMA: Uzun süreli bellekte unutma saklanan bilgiye ait olan ipuçlarını kaybetme şeklinde oluyor

Geri çağırmanın iki türü vardır

Bilginin Organize edilmesi: Bilgi ne kadar iyi organize edilirse geri çağırma o kadar iyi olur

Kodlama bağılımıyla geri çağırma bağılımının bağlanması: İçsel durumumuzu etkiler

Örn: Alkollüyken yaşadığımız bir olayı Alkollü iken daha iyi hatırlamamız

Geri Çağırmayı Azaltan Faktörler: Bozucu etkide denir

Birden çok geri çağırım ip ucu birden çok durumla ilişki kurarsa bozucu etki olarak ortaya çıkar

Geri çağırmada unutma ve heyecan faktörleri: olumlu ve duygu – heyecan yüklü durumlar geri çağırmayı kolaylaştırır

Önemli olan duygu yükünü tekrar ettirmektir

Olumsuz yüklü duygular geri çağırmayı güçleştiriyor

Kodlama ve geri çağırma bağılımı durumu ile duygu heyecan durumu birbiriyle örtüşüyorsa daha iyi hatırlarız

Neşe içindeyken olan olayı tekrar neşe içindeyken hatırlama

İmgelem ve kodlama: Uzun süreli belleği geliştirme yöntemi imgelem ve kodlamadır

İmgelem ve kodlamanın iki çeşidi vardır:
Locus(yer): Yerle ilgili alışveriş listesini evin ilgili yerlerine yapıştırma ve alışverişe gidildiğinde ordan hatırlanması…
Anahtar Sözcük: Dil öğrenirken kullanılıyor…
PQ4R Yöntemi: Ön okuma, Soru sorarak okuma, Okuma, Düşünme (bölümler arası bağlantı), Tekrarlama (ezberden), Tekrar gözden geçirme (tamamı üzerinde)

Kısa Süreli Bellek İle Uzun Süreli Bellek Arasındaki İlişki:
1

Kodlama Açısından: uzun sürelide anlamsaldır

Anlama dayanır

2

Kapasite Açısından: kısa sürelide 5 – 9 arasında madde; Uzun Sürelide sonsuz

3

Geri çağırma Açısından: kısa sürelide bilginin hatırlanması için belli bir süre geçer

Bu süre kısadır

Önemli olan karar verme süresidir

Bellek listesindeki madde sayısı arttıkça karar verme süresi artar

Uzun sürelide ise; esas unutma burada gerçekleşir

Klinik gözlemlerde 2 tür belleğin var olduğunu ortaya koyulmuştur

1

Geriye(retrograde):olay anında oluyor bu da gösteriyor ki kısa süreli bellek etkileniyor o da daha önceki bilgileri etkiliyor yakın zaman içindeki olaylar hatırlanmıyor

Alzheimer hastalığı
2

İleriye(anterogarde): hipotalamus bölgesiye ilgilidir

Epilepside bazı operasyonlar yapılır uzun süreli belleğe yeni bilgiler kodlanamaz

3

Klask omnezide: kişisel bilgiler unutulur

İkili Bellek Kuramı:
Deneğe 20 – 40 sözcükten oluşan liste veriliyor

Herhangi bir sırada bunu hatırlaması isteniyor

Son verilen kısa bellekte en iyi hatırlanıyor

Orta verilen en hatırlanıyor

Başta verilenler tekrarla hatırlanıyor

Deneklere birde işlem verilince süre uzadıkça daha iyi hatırlanıyor

Madde verilirken ne kadar derine inilirse hatırlama o kadar iyi oluyor

Kısa süreli bellekteki maddeler daha yüzeysel maddelerdir kolay unutulur

Kurucu Bellek:
Öykü yada cümle kurduğumuzda belleğimizdeki boşlukları doldurmak için ekleme ve çıkarmalar yaparız

Basit sözcüklerden oluşan bir listeyi ezberlemek için bellek kurucu olmalıdır

ÖRN: Ercan meyhanede eğlenirken şişe kırdı

Meyhane olduğu için bilgide çıkarım yapıp kırılan şişenin içki şişesi olduğunu anlarız

Loftus bu konu üzerinde çalışmıştır

Ve araştırma yapmıştır

Önce denekleri iki gruba ayırdı sonra iki gruba resim gösterip bir gruba nasıl çarptı diğer gruba ise nasıl parçalandı sorusunu yöneltiyor

Parçalanan sorusu sorulan grup kazanın çok şiddetli olduğunu çıkarsadılar

Bellekteki boşlukları doldurmak için kalıp yargılar kullanılır

Kişilik treytleri veya tüm insanlar için doğru kabul edilmiş fiziksel yüklemelere denir

Bir olayın veya nesnenin bilgisi bellekte nesnesel şekil alır

Örn: Lokantada nasıl yemek yendiği… Kalıp yargılar bir insanı nasıl algıladığımızı etkiler

Şemalar yaşantıları nasıl algıladığımızı etkiler

alıntı

08-11-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Bellek Nedir - Bellek Hakkında Bilgi Kısa Süreli Bellek Nedir - Uzun Süreli Bellek Nedir - Fotoğrafik Bellek Nedir - Bilginin Organize Edilmesi Nedir • Kısa süreli bellek: Sokakta yürürken biriyle tanıştık ve adını öğrendik sonra karşıdan gelen arkadaşımızı gördük ve arkadaşımız sordu az öce konuştuğun kişi kimdi bende ali dedim Bu kısa süreli bellektir • Uzun süreli belek: Aynı kişiyi üç dört gün sonra başka bir yerde gördük adını hatırlamamız uzun süreli hafızaya örnektir KISA SÜRELİ BELLEK: Kodlama Saklama Geri Çağırma Kodlama :Her uyaran algılanmaz Seçtiğimiz algıyı beynimizde kodlarız Bellek sorunları genelde yoğunlaşamamaktan kaynaklanır Birkaç kodlama çeşidi vardır Görsel kodlama: Bilgi zihinsel imgeler halinde Resim bir görsel kodlamadır (Fotografik bellek) İşitsel kodlama: bu kodlama çeşidini daha fazla kullanırız Sözel bilgide işitsel kodlama daha baskındır Saklama: Kısa Süreli bellekte 5 – 9 arası madde saklanabilir 1885’ de Ebinghaus bunu bulmuştur fakat daha sonra 1950’ de miller bunu tekrar bulmuştur Ve miller 1885’de nasıl bulduğuna şaşırmıştır Miller buna “sihirli 7” demiştir Bu Nasıl Bulundu?: Harf kelime veya sayı deneğe kısa süreli olarak verildi Ve daha sonra bu gösterilenleri hatırlanması istendi Burada ki amaç Kısa Süreli belleği ortaya çıkarmaktı Önce az sayıda madde vererek işe başlıyor madde sayısı giderek arttırılıyor Sonunda sonuçlara bakıldığında denek’in 5 – 9 arasında maddeyi hatırladığı görülüyor Buna denek’in bellek uzamı denir Zihni 7 bölmeli bir kutu olarak düşünürsek; 7 Maddeyi girdikten sonra 8yi girdiğimizde 1 Olan madde düşüyor Bellek kendi kendine yar açıyor Aynı anda hem tekrar hem de yeni bilgi öğrenilmez Geri çağırma: Bilgi kısa süreli bellekte durduğu için onu geri çağırabilirizbilginin hatırlanması için belli miktar süre geçmelidir Starnberg denek’e bir sayı dizisi veriyor örneğin; 3 6 1 birde kontrol sayısı 2 ve soruyor sayı dizisinin içinde 2 var mı? Denekte ilk olarak 3 6 1 I geri çağırıyor ve bütün sayılarla 2 sayısını karşılaştırıyor Ve her sayı için karşılaştırma süresi 40 m/s saniye oluyor Sayı arttıkça karar verme süresi artar Cevap verme Süresi = 400m/s + 40 x madde sayısı Maddeler ne olursa olsun insanlar nasıl olursa olsun alınan sonuç aynıdır Geri çağırma bütün insanları kapsayan bir süreçtir Kısa Süreli Bellek ile Uzun süreli bellek arasında bir ilişki vardır Çarpma işlemini yaparken sayıları kısa süreli bellekte saklarız Uzun süreli bellek ile kısa süreli belleğin aynı anda kullanılmasına işleyen bellek denir Uzun bir maddeyi parçalara bölmeye kümeleme denir Kümeleme öğrenmeyi kolaylaştırır Uzun süreli bellek ile anlamlı hale gelerek yeniden kodlanır Böylece kısa süreli belleğin kapasitesi 7 den 9 a çıkar Dil doğal kümeleme aracıdır Harfler sözcükleri cümleleri oluştur Böylelikle bir kaç cümleyi kısa süreli belleğimizde tutarız UZUN SÜRELİ BELLEK: Anlamsal kodlama: Cümleyi duyduktan sonra kelimeleri unuturuz ama anlamını unutmayız Bower’ın 1972’de yaptığı araştırmada cümle içinde kullanarak ve imgesel yolla hatırlanmaya çalışılan kelimelerde %75 hatırlanma, sadece ezber ile yapılan öğrenmede %35lik hatırlanma oranını bulmuştur İşitsel kodlama: Tat veya koklamayla yapılan kodlamadır Anlam ne kadar derine inerse anlama o kadar kuvvetli oluyor SAKLAMA VE GERİ ÇAĞIRMA: Uzun süreli bellekte unutma saklanan bilgiye ait olan ipuçlarını kaybetme şeklinde oluyor Geri çağırmanın iki türü vardır Bilginin Organize edilmesi: Bilgi ne kadar iyi organize edilirse geri çağırma o kadar iyi olur Kodlama bağılımıyla geri çağırma bağılımının bağlanması: İçsel durumumuzu etkiler Örn: Alkollüyken yaşadığımız bir olayı Alkollü iken daha iyi hatırlamamız Geri Çağırmayı Azaltan Faktörler: Bozucu etkide denir Birden çok geri çağırım ip ucu birden çok durumla ilişki kurarsa bozucu etki olarak ortaya çıkar Geri çağırmada unutma ve heyecan faktörleri: olumlu ve duygu – heyecan yüklü durumlar geri çağırmayı kolaylaştırır Önemli olan duygu yükünü tekrar ettirmektir Olumsuz yüklü duygular geri çağırmayı güçleştiriyorKodlama ve geri çağırma bağılımı durumu ile duygu heyecan durumu birbiriyle örtüşüyorsa daha iyi hatırlarız Neşe içindeyken olan olayı tekrar neşe içindeyken hatırlama İmgelem ve kodlama: Uzun süreli belleği geliştirme yöntemi imgelem ve kodlamadır İmgelem ve kodlamanın iki çeşidi vardır: Locus(yer): Yerle ilgili alışveriş listesini evin ilgili yerlerine yapıştırma ve alışverişe gidildiğinde ordan hatırlanması… Anahtar Sözcük: Dil öğrenirken kullanılıyor… PQ4R Yöntemi: Ön okuma, Soru sorarak okuma, Okuma, Düşünme (bölümler arası bağlantı), Tekrarlama (ezberden), Tekrar gözden geçirme (tamamı üzerinde) Kısa Süreli Bellek İle Uzun Süreli Bellek Arasındaki İlişki: 1 Kodlama Açısından: uzun sürelide anlamsaldır Anlama dayanır 2 Kapasite Açısından: kısa sürelide 5 – 9 arasında madde; Uzun Sürelide sonsuz 3 Geri çağırma Açısından: kısa sürelide bilginin hatırlanması için belli bir süre geçer Bu süre kısadır Önemli olan karar verme süresidir Bellek listesindeki madde sayısı arttıkça karar verme süresi artar Uzun sürelide ise; esas unutma burada gerçekleşir Klinik gözlemlerde 2 tür belleğin var olduğunu ortaya koyulmuştur 1 Geriye(retrograde):olay anında oluyor bu da gösteriyor ki kısa süreli bellek etkileniyor o da daha önceki bilgileri etkiliyor yakın zaman içindeki olaylar hatırlanmıyor Alzheimer hastalığı 2 İleriye(anterogarde): hipotalamus bölgesiye ilgilidir Epilepside bazı operasyonlar yapılır uzun süreli belleğe yeni bilgiler kodlanamaz 3 Klask omnezide: kişisel bilgiler unutulur İkili Bellek Kuramı: Deneğe 20 – 40 sözcükten oluşan liste veriliyor Herhangi bir sırada bunu hatırlaması isteniyor Son verilen kısa bellekte en iyi hatırlanıyor Orta verilen en hatırlanıyor Başta verilenler tekrarla hatırlanıyorDeneklere birde işlem verilince süre uzadıkça daha iyi hatırlanıyor Madde verilirken ne kadar derine inilirse hatırlama o kadar iyi oluyor Kısa süreli bellekteki maddeler daha yüzeysel maddelerdir kolay unutulur Kurucu Bellek: Öykü yada cümle kurduğumuzda belleğimizdeki boşlukları doldurmak için ekleme ve çıkarmalar yaparız Basit sözcüklerden oluşan bir listeyi ezberlemek için bellek kurucu olmalıdır ÖRN: Ercan meyhanede eğlenirken şişe kırdı Meyhane olduğu için bilgide çıkarım yapıp kırılan şişenin içki şişesi olduğunu anlarız Loftus bu konu üzerinde çalışmıştır Ve araştırma yapmıştır Önce denekleri iki gruba ayırdı sonra iki gruba resim gösterip bir gruba nasıl çarptı diğer gruba ise nasıl parçalandı sorusunu yöneltiyor Parçalanan sorusu sorulan grup kazanın çok şiddetli olduğunu çıkarsadılar Bellekteki boşlukları doldurmak için kalıp yargılar kullanılır Kişilik treytleri veya tüm insanlar için doğru kabul edilmiş fiziksel yüklemelere denir Bir olayın veya nesnenin bilgisi bellekte nesnesel şekil alır Örn: Lokantada nasıl yemek yendiği… Kalıp yargılar bir insanı nasıl algıladığımızı etkiler Şemalar yaşantıları nasıl algıladığımızı etkiler alıntı