Kimya Terimleri Sözlüğü

G

Gama ışıması Çeşitli radyoaktif ışımalar sonucu yüksek enerjili halde kalan bir çekirdeğin yaydığı ve nüfus etme gücü yüksek olan elektromanyetik ışıma


Gay – Lussac kanunu Sabit hacimli bir miktar gazın basıncı ile mutlak sıcaklığı doğru orantılıdır


Gaz kanunları Özel şartlar altındaki gazların davranışlarını inceleyen kanunlar


Gaz sabiti (Rydberg sabiti) İdeal gaz denkleminde ve bazı diğer denklemlerde karşılaşılan sabit


Geçiş elementleri Periyodik sistemin orta kısmında bulunan ve bileşiklerinde, birden fazla değerlik alabilen d orbitallerinin dolmasıyla oluşan B grubu elementleridir


Gerçek Gaz Davranışı ideal gaz davranışından farklı olan gaz


Görünür spektrum Dalga boyu yaklaşık 390 nm ile 760 nm arasında bulunan ve elektromanyetik ışımanın bütün görünen dalgalarını içeren spektrumu


Graham kanunu Sabit sıcaklıkta bir gazın difüzyon veya efüzyon hızı, o gazın öz kütlesinin karekökü ile ters orantılıdır


Grup Periyodik sistemdeki benzer kimyasal özelliğe sahip elementlerden oluşan dikey sütunlar

H

Hacim (V) : Maddenin uzayda kapladığı yere hacim denir

Hal değişimi : Atomları arasındaki kimyasal bağları zayıf olan maddelerin ısı alması ya da ısı vermesi sonucu fiziksel durumlarının değişmesine hal değişimi denir

Heterojen karışım : Madde dağılımı ve özellikleri her yerinde aynı olmayan karışımlardır Örnek : Ayran, meyve suyu, süt, çamurlu su, toprak, yağlı su…

Hidrokarbon : Alkenlere içerdikleri pi (p ) bağından dolayı doymamış hidrokarbon denir

Hidrojen bağı : Hidrojenin F, O, N gibi elektron ilgisi büyük atomlarla oluşturduğu bileşiklerin sıvılarında molekülleri bir arada tutan bağlara hidrojen bağı adı verilir HF, H2O, NH3 gibi polar bileşiklerde hidrojen bağları bulunur

Hidroliz : Bir tuzun suda çözünerek kendisini oluşturan asit veya baza ayrışmasına hidroliz denir

Homojen karışım : Madde dağılımı ve özellikleri her yerinde aynı olan karışımlardır (Çözeltiler, alaşımlar, gaz karışımları vs) Homojen karışımda karışan madde çeşitleri gözle ayırt edilemezler Örnek : tuzlu su, çay, kolonya, kaynak suyu…

I

Isı (Q) : Bir maddenin moleküllerinin kinetik enerjileri toplamına ısı denir Isı aynı zamanda bir enerji türüdür ve skaler büyüklüktür

Isıl genleşme : Isıtılan bir cismin boyu, hacmi ve yüzeyi değişir Bu değişim ısıl genleşme olarak adlandırılır

Işık hızı Bütün elektromanyetik dalgaların boşluk kabul edilen, maddeden arınmış ve havası boşaltılmış ortamda 3·108 cm/s lik bir hızla ile ilerleyişi
Işın tedavisi Radyoaktif ışımanın tedavi amacıyla kullanımı, radyoterapi

İ
İç geçiş elementleri Periyodik sistemin alt kısmında yer alan ve f orbitallerinin dolmasıyla oluşan elementler Aktinitler ve lantanitler
İdeal gazlar Bütün basınç değerlerinde Boyle kanununa uyan gazları tanımlar

Gerçek gazlar yüksek sıcaklık ve düşük basınçta ideal davranışa yaklaşır
İndirgen Kimyasal reaksiyonlarda kendisi yükseltgenerek karşısındakini indirgeyen madde
İndirgenme Elementlerin elektron olarak bir değerlikten daha düşük değerliklere geçmesi

İnorganik bileşikler : Normalde doğada hazır bulunan bileşiklerdir Doğada bulunan element çeşitlerinin etkileşmesi sonucu oluşur Asitler, bazlar, tuzlar, oksitler… birer inorganik bileşiktir

İyon elektriksel yük taşıyan atom ya da atom grupları

İyonlaşma Gaz halindeki bir atomun en uzak yörüngesindeki en zayıf tutulan elektronunun koparılması işlemine denir
İyonik bağ Bir metal ile ametal arasında elektron alış–verişi sonucunda oluşan bağ türü
İyonik bileşik Atomları arasında iyonik bağ içeren bileşikler
İyonlaşma enerjisi Gaz halindeki nötr bir atomun bir elektronun uzaklaştırılması için gerekli minumum enerji
İzoelektronik Değerlik elektron sayıları aynı olan atom veya iyon türleri
İzoton Nötron sayıları aynı proton sayıları farklı olan atomlar

İzomer : Molekül formülü aynı yapı formülü farklı maddelere izomer denir


İzotop Proton sayıları aynı nötron sayıları farklı ya da bir başka değişle atom numarası aynı, kütle numarası farklı olan atomlar

J

Joule (J) : 0,239 g suyun sıcaklığını 1°C artırmak için gerekli olan ısıya 1 Joule denir

Javel suyu NaOH çözeltisinden CI2 gazı geçirilerek elde edilen ve hipoklorit CIO– iyonları içeren çamaşır suyu olarak kullanılan ağartıcı madde



K

Kalori : 1 g saf suyun sıcaklığını 14,5°C den 15,5°C ye artıran ısı miktarına kalori denir

Kalorimetre : Isı miktarını ölçmek için kullanılan araçlara kalorimetre denir

Karakteristik özellik : Miktara bağlı olmayan sadece o maddeye has olan özelliklere ayırt edici (karakteristik) özellikler denir

Karışım : İki ya da daha çok saf maddenin karışması ile oluşan madde topluluklarına karışım denir

Katot : İndirgenmenin olduğu elektrottur

Katyon : Elektrolitteki pozitif iyonlara denir

Kaynama sıcaklığı : Sıvı haldeki maddenin gaz haline geçmeye başladığı sıcaklık noktasına kaynama sıcaklığı denir

Kelvin (K) : Madde moleküllerinin titreşimlerinin durduğu sıcaklık noktasını sıfır olarak kabul eden bir sıcaklık birimidir

Ketonlar : Karbonil grubunda iki alkil grubu bağlanmış bulunan ve aynı karbon sayılı aldehitlerle izomer olan organik bileşiklerdir

Kısmi basınç : Bir gaz karışımında bulunan gazlardan her birinin, bulundukları kaba tek başlarına yaptıkları basınca kısmi basınç denir

Kimyasal Bağ : Maddeler atom veya moleküllerin birleşmesiyle oluşur Maddeleri oluşturan atom ve molekülleri bir arada tutan kuvvetlere kimyasal bağ denir

Kimyasal olay : Maddelerin birbirleriyle etkileşerek başka maddelere dönüşmesine kimyasal olay denir Kimyasal olayda yeni ürünler oluştuğu için kullanılan maddelerin özellikleri kaybolur Kimyasal olaylar arasında element ya da bileşikler arasında gerçekleşen elektriksel etkileşmeye de kimyasal reaksiyon denir Kimyasal reaksiyonlarda; reaksiyonda kullanılan maddelere giren (reaktif) denirken, reaksiyon sonucu oluşan yeni maddelere de ürün adı verilir Reaksiyona giren ve sonuçta oluşan ürün maddeler birbirinden farklıdır

Kovalent Bağ : (+) ve (-) yüklere sahip aynı ya da farklı a****l atomları arasında oluşan bağ çeşididir

Kütle (m) : Madde miktarına kütle denir Bir cismin sahip olduğu değişmez madde miktarıdır Kütle birimleri kilogram ve (kg) ve gram (g) dir

Kütlenin Korunumu : Reaksiyona giren maddelerin toplam kütlesi, reaksiyon sonucu oluşan ürünlerin toplam kütlesine eşittir Bu ilkeye kütlenin korunumu kanunu denir

Kütle numarası : Kütle numarası = Proton sayısı + Nötron sayısı

Farklı Bir Kaynaktan…

Kaba formül Bir bileşikteki elementlerin sadece cinsini ve oranını belirten en basit formül
Kademeli reaksiyon Birden fazla reaksiyon basamağına sahip reaksiyonlar serisi
Kalkojen Filiz yapan 6A grubu elementleri
Kararlı bileşik Kolaylıkla bozunup, ayrışmayan bileşik
Karışım İki ya da daha fazla maddenin gelişigüzel oranlarda, kimyasal özelliklerini yitirmeden oluşturdukları madde
Katı Belirli kütle, hacim ve şekli olan içine girdiği kabın şeklini almayan madde hali
Katlı oranlar kanunu İki element aralarında birden fazla bileşik oluşturuyorsa, birinin sabit tutulan miktarına karşılık diğerinin değişken miktarları arasında küçük ve tamsayılarla ifade edilen bir oran vardır
Katot ışın tüpü Uçlarında metal elektrot bulunan ve içerisine düşük basınçta gaz konulup elektronlara elektriksel gerilim uygulanmasıyla gaz örneğinin ışık yaymasını sağlayan tüp
Katyon Pozitif (+) yüklü iyon
Kaynama Bir sıvının buhar basıncının, ortam basıncına eşit olması
Kaynama noktası Bir sıvının buhar basıncının, açık hava basıncına eşit olduğu andaki sıcaklık değeri
Kelvin sıcaklık cetveli Mutlak sıcaklıktır Moleküllerinin ortalama kinetik enerjilerine göre kullanılan sıcaklık cetveli
Kısmî basınç Bir gazın, içinde bulunduğu karışımın toplam basıncı içerisinde sahip olduğu basınç Bir gazın karışım içersinde tek başına uyguladığı basınç
Kızıl ötesi ışınlar Dalga boyu 10–6 m ile 10–4 m arasında olan zayıf enerjili dalgalar
Kimya Maddelerin özellikleri ile maddeler arası etkileşimleri inceleyen bilim dalı
Kimyasal denklem Kimyasal reaksiyon oluşumunu sembollerle gösteren denklem
Kimyasal formül Bileşiğin bileşimini kimyasal sembol ve rakamlar kullanarak gösterme şekli
Kimyasal özellik Maddenin iç yapısıyla ilgili özellikler
Kimyasal reaksiyon Bir ya da daha fazla maddelerin bir veya birden fazla farklı maddelere dönüştüren bir çeşit değişimlerdir Kısaca yeni oluşumlara sebebiyet verecek şekilde atomların başka dizilişlerini sağlayan işlemler
Kinetik teori Gaz ve sıvı moleküllerinin davranışlarını kuramsal olarak açıklayan teori
Konsantrasyon Çözeltide çözünmüş olan göreceli madde miktarıdır Düşük konsantrasyonlu çözeltilere seyreltik, yüksek konsantrasyonlu çözeltilere derişik çözelti denir
Kontrol çubuğu Nükleer bir reaktörün kalbine yerleştirilen, zincirleme fizyon reaksiyonunu kontrol altına almaya yarayan çubuk Genellikle bor, kadmiyum veya zirkonyum gibi elementlerden yapılır ve ortamdaki nötronları soğurmak için kullanılır
Kovalent bağ İki elektronun iki atom tarafından paylaşılması ile oluşan bağ
Kovalent bileşikler Atomları arasında kovalent bağ içeren bileşikler
Kritik kütle Bir nükleer fizyon reaksiyonun kendiliğinden zincirleme olarak devam edebilmesi için gerekli olan nükleer yakıt kütlesi
Kromatografi Çözücü ve ayırt edici ortam kullanarak çözünen madde karışımını bileşenlerine ayırma metodu
Küresel simetri Bir element atomunun değerlik orbitallerinin tam ya da yarı dolu olma hali,
Kütle Değişmeyen madde miktarı
Kütlenin korunumu kanunu Bir kimyasal reaksiyonda, reaksiyona giren maddelerin kütleleri toplamı, reaksiyon sonucu elde edilen ürünlerin kütleleri toplamına eşittir