|
Prof. Dr. Sinsi
|
Gümüşhanede Bulunan Tarihi Yerler
Karaca (Masura) Mah Kilisesi
Yapı, Torul İlçesi Cebeli Köyü, Karaca (Masura) mahallesindedir Kilisenin tek nefi, beş genli bir apsisi, 2 mazgal penceresi vardır Giriş kapısı güney cephesinde düzgün yontma taşla, diğer kısımları moloz taşla örgülüdür Kilise beşik çatılıdır
Küpçüler (Ağrıt) Mah Kilisesi
Yapı, Torul İlçesi Cebeli Köyü Küpçüler (Ağrıt) mahallesindediriki apsisi mevcut olup,birisi yıkılmış durumdadır Yapı Yığma moloz taşla örülmüş,kalın harç kullanılmıştır Tavan örtüsü diğer kiliselerden farklı olup, altı genli ikinci bir geçişle tamamlanmıştır
Meryem Ana Kilisesi
Yapı, Kürtün İlçesi Yaylalı Köyü Meryemana Mahallesindedir Tek apsisli, tek nefli , düzgün yontma taşlarla örülmüş yapı, üçgensi dik çatıyla örtülmüştür Kilisenin hemen doğusunda yapı bitişiğinde orijinal kemerle geçişi yapılan bir mahsen bulunmaktadır Güney tarafında 5 metre mesafede ise tabiat şartlarına bağlı olarak tahrip olmuş kilise çeşmesi bulunmaktadır Benzer kiliselerden farklı olarak girişi güneydendir
İşhanlı Kilisesi
Yapı,Dumanı Köyü İşhanlı Mahallesindedir 1015X1254 m boyutlarında, dikdörtgen bir alan üzerine üç nefli bazilikal plan şemasında inşa edilmiştir Biri batıda diğeri güneyde olmak üzere yuvarlak kemerli iki girişi bulunmaktadır Güneyde bulunan kapı 123 m açıklığa sahip olup, aynı zamanda ana girişi olarak kullanılmış ve dıştan kemer alınlığa bir hac motifi işlenmiştir Doğu cephesinde yer alan apsis 472 m genişliğinde ve 374 m derinliğinde olup, üç mazgal penceresiyle birde nişi bulunmaktadır Apsisin her iki yanında bulunan 210 m genişliğinde ve 200 m derinliğinde pastaphorion hücrelerinde ise birer pencere açılmıştır Üst örtüsü ve taşıyıcıları tamamen yıkılmıştır Önemli yerlerde düzgün yontma taş diğer kısımlarda ise 085 m kalınlığında moloz taş kullanılmış
Binatlı Kilisesi
Yapı, Dumanlı Köyü Binatlı Mahallesindedir 0870X1200 m boyutlarında dikdörtgen bir plan üzerine üç nefli bazilikal plan şemasında inşa edilmiştir Biri batı,diğeri güney cephesinde olmak üzere iki girişi bulunmaktadır Güney girişi üzerinde kabartma olarak bir hac motifi işlenmiştir Bu cephede üst seviyede açılmış üç pencere bulunmaktadır Doğu cephesinde apsis ve pastaporion hücreleri dışa taşkın olarak yapılmış, kilise fresko süslemeleri yoğunlukla kullanılmıştır Yörede ayakta kalan tek kilisedir Kapı,pencere,taşıyıcılar,kemer ler ve köşeler düzgün kaliteli kesme taş malzemeden yapılmıştırbeden duvarları ise moloz taştan yaklaşık 080 ile 090 m Kalınlığında örülmüştürKilise beşik tonozla kaplıdır
Vank Kilisesi
İl Merkezinden Gözeler köyüne giderken Vank KöyündedirYapı dikdörtgen planlı ve ortasında merkezi kubbesi bulunmaktadırAncak Bizans döneminde yapıldığı sanılmaktadırYapının duvarları ve çatısı sağlam durumdadırAncak iç duvar düzeyleri yıpranmıştır
Hagios Georgios Manastırı Kilisesi
Şehir Merkezine 6 km uzaklıktaki Merkez Hutura köyüne giderken yolun sağında, tepe üstündedir14 yy’ın ilk yarısında Trabzon Prensi Aleksios Komnenos yaptırmıştırKilise 1509’larda keşiş Ananias ,1624’te Georgios Stratilatis’çe onarılmıştırAyrıca Sultan llAbdülhamit döneminde onarıldığını gösteren yazıtı vardırYunan hacı planında kubbeyle örtülü bir yapıdırApsis önüne yerleştirilen birer payeyle doğu-batı yönünde uzama gösterirHac kolları beşik tonoz örtülüdürAna ve yan yüzler yarım sütüncelerle üç bölüme ayrılmış,bu bölümlere yuvarlak kemerli pencereler açılmıştırBatı yönünde ortada üstü kapalı sütunlu ana giriş vardırYapı, bitki (üzüm,kıvrık dal,palmiye),halat,ejder motifleri ile bezelidirPencere üstlerinde İsa’nın monogramları ve Hagios Georgios’un simgeleri işlenmiştirGünümüzde üst örtüsü yıkılmıştır
Atalar Kilisesi
Torul İlçesi Atalar Köyü Aydınlar Mahallesinde bulunan Kilise İlçeye 27 km mesafededirDuvarları düzgün kesme taştan ve moloz taştan yapılmıştır Üzeri ise beşik çatılı olarak inşa edilen Kilise günümüze kadar sağlam bir vaziyette gelmiştirGirişi batı cephesinden olan kilisenin hemen giriş kapısının üzerinde demir parmaklıklı 75×50 cm ebatlarında bir ışıklandırma penceresi,doğusundaki cephede iki adet küçük parmaklı pencere,güney kısmında ise üç adet 75×50 cm ebatlarında ışıklandırma penceresi mevcutturKilisenin tavanında ve duvarlarında fresk resimler mevcutturSütunları bir birine bağlayan orijinal gergiler halen mevcuttur
Hegios Strphonos Kilisesi
Yapı Süleymaniye Mahallesindedir19yy’da tamir gördüğü bilinmektedirBenzerleri gibi 3 nefli bir basilika gibidirEvvelce çift meyilli bir çatı ili örtülüydü Küçük şapeli güneyinde yer almaktadırİç ve dış taraftan yuvarlak apsisleri ve kuzey batı duvarları iyi durumdadırDuvarlarda bazı fresko kalıntıları vardır Orijinal yapıları eski olmakla beraber eski Gümüşhane kiliseleriyle benzerlik göstermektedirBu benzerlik Torul Gülaçar manastır kiliselerinde görülmektedirTrabzon Nakip Cami planı ve örtü sistemiyle benzerlikler arz etmektedir
Söğüteli Kilisesi
Kürtün İlçemiz Söğüteli Köyünde mevcut olan yapı,İlçe Merkezine 36 km mesafededirYaklaşık 400 yıllık olduğu tahmin edilen yapı Bizanslılar ve Rumlar tarafından kullanıldığı bilinmektedirKlasik kilise yapısında taştan örmedir
Kirazlık (Andon) Mah Şapeli
Yapı, İlçeye 12 km mesafede Güvenli Köyü Kirazlık (Andon) mahallesindedir540×358 boyutlarında tek nefli beşik tonuz örtülü Şapelin kuzeyinde üç pencere,apsisinde bir mazgal pencere bulunmaktadır
Muzaras Kilisesi
Mescitli Köyü yakınındaki eski Rum yerleşimi olan Muzaras Köyü kilisesidirKilise yerleşimin ortasındadırYapı,dikdörtgen planlıdıryan duvarları sağlam olup,çatısı tahrip olmuşturTek apsisli,tek neftli olup,yöredeki diğer kiliselerle benzerlik göstermektedir
Baş Haviyana Kilisesi
Yapı,İlçeye 12 km mesafede Güvenli Köyü düzler mevkiinde bulunmaktadırKuzey kemsi mezarlık olarak kullanılan kilise üç nefli bazilikal planlıdırTahribata uğramıştır
Kalis Kilisesi
Kilise, Torul İlçesi Kocadal Köyü Kalis Mahallesinde bulunmaktadır Tek apsisli,tek neftli, giriş kapısı ve köşe taşları düzgün yontma taştan örülmüş diğer kısımlar ise moloz taştan yapılı, beşik tonoz örtülüdür
Işıkdere Kilisesi
Yapı, Merkez Tekke Köyünün Işıkdere Mahallesinde bulunmaktadır Dikdörtgen planlı,tek apsisli,beşik tonozlarla örtülü ve Çit deresi kiliseleriyle benzerlik göstermektedir
Arılı Kilisesi
Yapı, Torul İlçesi Arılı Köyündedir Tek apsisli,tek neftli, üç mazgal pencereli kilisenin köşe duvarları düzgün yontma taşla diğer kısımları moloz taşla örülmüş ve üst çatısı beşik tonozla örtülmüştür
Panaghia Kilisesi
Kısmen kayadan inşa edilen kilisenin kuzey ve batıdan taç duvarlarla çevrilmiştir Bir basilika gibi doğu-batı yönünde uzayan bu yapı tek nefli bir plana sahiptirÜstü muhtemelen beşik tarla örtülü idi Süleymaniye deresinin sol yakasında Fahri GÜMÜŞELİ evinin 50 metre arkasındadır
Baş cami Mah Kilisesi
Yapı, Kürtün İlçesi Yaylalı Köyü Baş Mahallesindedir Kilisenin avlusunun çevre duvarları orijinal şekliyle ayaktadır Üç nefli olup,beşik tonozla örtülü,üç apsis ve dört sütun üzerine yapılıdır Yontma taşla yapılan eserde yoğun fresk izlerine rastlanmaktadır Sütunlar arası gergi izlerine rastlanmaktadır
Aşağı Dere Kilisesi
Yapı, Torul İlçesi Zimera (Atalar) Köyü Aşağı Mahdere içerisindedir Tek apsisli,beşik tonozla örtülü, tek neflidir
Kopuz Köyü Kilisesi
Yapı, İlçenin 36 km güneybatısındaki Kopuz Köyünün Kuzeyinde,dağın yamacında yapılmıştır 515×990 ebatlarında moloz taş malzeme kullanılan yapının tek nefli üst örtüsü yıkık girişi kuzeydendir Üç pencereli kilisenin duvar köşelerinde kemer konsolları bulunmaktadır 19yy özelliklerini yansıtmaktadır Kilise Bu günkü yerleşimin dışındadır Kilisenin etrafında yerleşim kalıntıları halen mevcuttur
Güzeloluk Köyü Kilisesi
Yapı,İlçenin 32 km güneybatısında Güzeloluk Köy Merkezindedir Yapı üç nefli bazilikal planlıdırSon derece sağlam olan kilisenin içi fresko süslemelidir 880×510 ebatlarındaki kilisenin güney ve kuzey cephelerinde üçer pencere bulunmaktadır Kiborion girişli kilisenin üst örtü sistemi kayaların plaka şeklinde kesilerek oluşturulmuştur İç mekanın ortasında İsa tasviri ve dört İncil yazarının isimleri ve sembolleri yer almaktadır Apsis ve yan apsisler içten ve dıştan yarım yuvarlak olarak düzenlenmiş üzerlerine birer mazgal pencere açılmıştırKilisenin tek girişi güneybatı cepheden açılmış ve kapının içten kemeri arasına kitabesi yerleştirilmiştir
Mesehor Kilisesi
Yapı, Torul İlçesi Harmancık Köyü Mesehor mevkiindedir Dikdörtgen planlı,Beşik tonoz örtülü,dokuz mazgal pencereli olup, çatı tabiat şartlarına bağlı olarak tahrip olmuştur Giriş kapısı batıda olup,düzgün yontma taşla yapılmış,alınlığı kemer şeklinde,diğer kısımları yığma moloz taş arası kalın harç tabakasıyla sıvanmıştır Yapının 100 metre güneyinde yıkık vaziyette şapeli mevcuttur Şapel içinde yoğun fresk izlerine rastlanılmaktadır
Yayıkcılar Mah Kilisesi
Yapı, Torul İlçesi Gümüştuğ Köyü Yayıkçılar Mahallesindedir Kilisenin bulunduğu alan geniş çevre duvarlarıyla hisar içerisine alınmıştırHisar içerisinde kilise-konut evi-wc-giriş kapısı ve Rumlar tarafından dikilen 6 adet küp armudu halen mevcuttur Kilise planı Olucak (İmera) Köyü Kilisesiyle benzerlik göstermektedir Giriş kapısı düzgün yontma taştan yapılmış olup, orijinal yapısını halen korumaktadır
Şişe Mah Kilisesi
Yapı,Torul İlçesi Cebeli Köyü Şişe (Çengelli ) MahallesindedirKilise çevresi duvarlarla avlu içerisine alınmış olup,sütun başlıkları fresko tekniğinde süslenmiş, 9 mazgallı penceresi, 4 sütunu, 3 adet içten ve dıştan yarım yuvarlak apsisi, 3 nefti vardır Beşik tonozla örtülü yapının yoğun fresko izleri günümüzde de görülmektedir Sütunları bir birine bağlayan orijinal gergiler sağlam olup, sütunlardan tavana geçiş kemerlerle sağlanmıştır
Alınyayla (Macara) Köyü Kilisesi
Yapı, Torul İlçesi Alınyayla (Macara) Köyünde bulunmaktadır 18yy’ın İlk yarısında yapılmış olup, diğer kiliselerden farklı olarak dik çatıyla örtülmüştür Köşeleri düzgün yontulmuş köşe taşlarla diğer kısımları moloz taşlarla örülmüştür
Karşıyaka Mah Meryemana Kilisesi
Yapı, İl Merkezine 6 kmmesafede Hurda (Alemdar) köyü Karşıyaka mahallesindedir Kitabesi mevcut olan kilise üç apsisli, tek nefli dir Köşe duvarları düzgün kesme taşla,diğer kısımları moloz taşlarla örülmüştür Yöredeki diğer kiliselerle benzerlik göstermektedir
Kayadibi Mah Kilisesi ve Konutu
Yapı, Torul İlçesi Demirkapı Köyü Kayadibi Mahallesindedir 18yy’ın ilk yarısında yapılmıştır Beşik tonoz örtülü, tek apsislidir Yöredeki diğer kiliselerle benzer özelliklere sahiptirH emen yanında kilise görevlisinin konutu yer almaktadır
Hıdırellez Mah Kilisesi
Yapı, Torul İlçesi Demirkapı Köyü Hıdrellez Mahallesinde bulunmaktadır 18yy yapımı olup, Beşik tonozla örtülü ve tek apsislidir Giriş avlusu kemerleri düzgün yontma taşlarla yapılmış olup, diğer kiliselerden farklıdır Bu farklılık coğrafi şartlardan kaynaklanmaktadır
Manat Kilisesi
Yapı,Torul İlçesi Gülaçar Köyündedir Üç apsisli,üç neftli,üç apsisinde üç mazgal penceresi bulunmakta olup, Kilise giriş kapısı düzgün yontma taştan, diğer bölümleri moloz taştan örgülü olan kilise beşik tonoz örtülüdür
Ayvalos Kilisesi
Yapı, Mescitli Köyünden Arnavutlu Yaylasına giderken yolun hemen sağındadır Küçük dikdörtgen planlıdır Üzere beşik tonozla örtülü olup, üzerinde iki adet çam ağacı büyümektedir Tek neftli,tek apsisli, güneyinde üç adet mazgal pencere vardır İç duvarlarda yoğun fresk izleri görümlüktedir Kapısı düz olup,üzerinde beşik tonozlu alınlığı vardır
Aymuhal Mah Kilisesi
Yapı,Demir Kaynak Köyü Gündoğdu Mahallesindedir 1901 tarihinde yapılmıştır Beşik Tonozla örtülü yapı, üç neft, tek apsis ve yedi pencerelidir Kilise iki kısımdan oluşmakta olup, birisi giriş avlusu, ikincisi iç mekandır Sütunlar gergilerle güçlendirilmiş olup, avlunun orijinal kemer geçişleri hala ayaktadır
Sarıun Mah Kilisesi ve Krom Vadisi
Yapı, Yağlıdere Köyü Krom Vadisi Sarıun mahallesindedir Üç apsis, üç neft, bir büyük, üç küçük mazgal pencerelidir Giriş kapısının hemen üzerinde diğer kiliselerden farklı olarak hac işareti mevcuttur Yöreye hakim bir tepe üzerinde yer alan yapının tavanı çökmüştür
Uğurtaş Köyü Kilisesi
Yapı Torul İlçesi Uğurtaş Köyündedir Altı sütunlu, üç nefli , üç apsisli ve ondört mazgal pencereli eser beşik tonoz örtü üzerine altı penceresi bulunan altıgenli bir kubbe geçişi ile tamamlanmıştır Kubbesi tabiat şartlarına bağlı olarak bir bölümü yıkılmıştır İç Sütunları gergilerle desteklenmiş, kemerli geçişlerle de tamamlanmıştır Giriş kapısı orijinalliğini korumaktadır
Alpullu Mah Kilisesi
Yapı, Torul İlçesi Uğurtaş Köyü Alpulu mahallesindedir Üç apsisli, üç neftli ve beşik tonozla örtülüdür Giriş kapısı orijinalliğini halen korumaktadır Köşeleri yontma taş, diğer kısımları ise moloz taşlarla örülmüştür
Karaağaç Mah Kilisesi
Yapı, Merkez Yağlıdere Köyü Karaağaç Mahallesindedir Girişi orijinalliğini halen korumaktadır Köşeleri düzgün yontma taşla diğer kısımlar moloz taşla örgülüdür Yapı beşik tonozla örtülüdür
Krom Vadisi Zembelek Kilisesi
Yapı, Yağlıdere Köyü Krom Vadisindedir Düzgün yontma taşla yapılmıştır Dikdörtgen planlı yapının beşik tonozlu örtüsü çökmüştür
|