|
Prof. Dr. Sinsi
|
Karadeniz Bolgesi Hakkında Genel Bilgi
Karadeniz bölgesi özellikleri,karadeniz bölgesi hakkında bilgi,Karadeniz bölgesinin genel özellikleri,Karadeniz bölgesi haritası,Karadeniz bölgesi ile ilgili bilgiler
 İsmini kuzeyindeki Karadeniz’den alır Bölge, doğuda Gürcistan sınırından başlayarak, batıda Sakarya Ovası ile Bilecik’in doğusuna kadar uzanır
Türkiye yüzölçümünün % 18'ine sahip olan bölge, bu oranla yüz ölçüm bakımından üçüncüdür Doğu - batı istikametinde en uzun olan bölgemizdir
YER ŞEKİLLERİ
Bölgenin yeryüzü şekillerini IIIjeolojik devirde Alp kıvrımları sonucu oluşan Kuzey Anadolu Dağları ile bu dağlar arasındaki oluklar oluşturmaktadır
Batıda üç kuşak halinde uzanan bu dağlar kuzeyden güneye doğru; Küre, Bolu-Ilgaz ve Köroğlu dağları şeklindedir Ortada Canik Dağları ve Doğuda ise iki kuşak halindedir Bunlar; kuzeyde Giresun-Rize Dağları, güneyde ise Mescit, Kop ve Çimen dağları şeklindedir
Karadeniz boyunca uzanan dağların yükseltileri batıda 2000 m civarında olup, Orta Karadeniz'de 1000 m'ye kadar inmekte, doğuda ise yükselti 4000 m'ye çıkmaktadır Bölgenin en yüksek yeri Rize’de Kaçkar Dağı’dır
Bölgede ovalar az yer kaplar ve genellikle Orta Karadeniz Bölümü’nde toplanmıştır Bafra ve Çarşamba delta ovaları bölgenin ve ülkemizin önemli ovalarındandır
Bölgenin iç kesiminde Taşova, Erbaa, Niksar,Merzifon , Suluova ve Turhal çöküntü ovaları bulunur
BÖLGEDE DAĞLARIN KIYIYA PARALEL UZANMASI SONUCUNDA
Kıyılar fazla girintili - çıkıntılı değildir Küçük koylar hariç, kıyılarda önemli girinti ve çıkıntı yoktur Bu nedenle Sinop limanı dışında, büyük gemileri barındıracak doğal limandan yoksundur
Kıyılar boyuna kıyı tipi özelliğini taşır Güçlü dalgalar, kıyıda falez oluşumuna neden olur Kızılırmak ve Yeşilırmak ağzında oluşan deltalar dışında, kıyı çoğu yerde diktir
Kıyı kesim ile iç kesim arasında önemli iklim farklılıkları ve buna bağlı olarak da tarımı yapılan ürün çeşidinde, nüfusun dağılışında, konut tipinde, bitki örtüsünde değişiklikler görülmektedir
Dağların yükselti ve doğrultusu ulaşımı da etkiler Orta Karadeniz dışında ulaşım Zigana (Kalkanlı) ve Kop gibi önemli geçitlerden sağlanmıştır Zigana geçidi Trabzon'un gelişmesine neden olmuştur
Bölgenin kuzeye bakan yamaçlarında, yamaç yağışları artmıştır
Dağların geniş yer kaplaması;
Büyük kentlerin kurulmasını önlemiş, kentlerin kıyıda birbirine yakın ve küçük olmasına yol açmıştır
Makineli tarımı zorlaştırmıştır Bölgede hayvan ve insan gücüne halâ ihtiyaç duyulmaktadır
AKARSU VE GÖLLERİ
Bölgenin en önemli akarsuları, Çoruh, Yeşilırmak, Kızılırmak, Bartın ve Yenice (Filyos) çayları ile bir bölümü bölgede yer alan Sakarya'dır
Bölgede ayrıca kaynağını dağların denize dönük yamaçlarından alan birçok çay ve dere bulunur
Yer şekilleri engebeli olduğundan bölgede göller az ve küçüktür Başlıcaları; Tortum, Sera, Abant ,Yedigöller , Borabay ve Uzungöl 'dür Doğu Karadeniz Bölümü’nün yüksek yerlerinde küçük buzul gölleri de vardır
İKLİM VE BİTKİ ÖRTÜSÜ
Bölgenin kıyı şeridinde Karadeniz iklim şartları etkilidirDenizden gelen nemli hava kütleleri denize bakan yamaçların her mevsim yağış almasına neden olur Yağışlar oluşum bakımından daha çok yamaç yağışı şeklindedir
Kıyı kesim her mevsim yağış aldığından yazlar serin ,kışlar ılıktır
Yağış miktarı, Karadeniz üzerinden gelen nemli hava kütlelerinin kıyılara esme doğrultusuna ve kıyıdaki dağların yükseltisine göre değişir Yükseltinin fazla olduğu ve dağların hakim rüzgar yönüne dik olduğu yerler daha fazla yağış alır
En fazla yağış sonbaharda, en az ilkbaharda düşer
Kıyıdan itibaren duvar gibi yükselen dağlar, nemli hava kütlelerinin iç kesimlere geçişini büyük oranda engeller Buna bağlı olarak yağış miktarı azalır ve Karadeniz iklimi, yerini karasal iklime bırakır
İç kesimlerde nem az olduğundan günlük ve yıllık sıcaklık farkı artar İç kesimlerde kışlar soğuk ve kar yağışlı geçmektedir
Karadeniz ikliminin görüldüğü kıyı kesimde ormanlar yaygınken, karasal iklimin etkili olduğu iç kesimlerde seyrek ağaçlı bozkırlar yer alır
Türkiye’de orman bakımından en zengin bölgemizdir Bölgede nemliliğin fazla olması ormanların yetişmesini kolaylaştırdığı gibi orman yangınlarının da çok az olmasını sağlar
NÜFUS VE YERLEŞME
Bölgenin toplam nüfusu yaklaşık 7,5 milyon olup, bölgeler arasında beşinci sıradadır Nüfus yoğunluğu Türkiye ortalamasının altındadır
Bölgede nüfusun dağılışı yer şekillerinden dolayı düzenli değildir Nüfus daha çok, Karadeniz kıyı şeridi ile iç kesimlerdeki ovalarda toplanmıştır
Bölgenin dağlık alanları ile Doğu ve Batı Karadeniz bölümlerinin iç kesimlerinde nüfus oldukça seyrektir
Bölgede doğal koşullar nedeniyle şehirleşme oranı düşüktür Türkiye genelinde en fazla kırsal nüfusa sahip bölgedir
Bölgenin kıyı şeridindeki arazinin engebeli olması, tarım alanlarının yamaçlara dağılması ve su ihtiyacının yağışlarla kolay temin edilebilmesi kırsal kesimde dağınık yerleşmeye neden olmuştur
Kırsal yerleşmelerde ahşap evlerin en fazla olduğu bölgemiz Karadeniz Bölgesi’dir Bunun başlıca sebebi ormanların geniş alan kaplamasıdır
Karadeniz Bölgesi’nde yaygın olan ahşap evlerin bir başka şekli de hımış adı verilen meskenlerdir Bu meskenler ahşap iskeletin arasının taş ve kerpiç kullanılarak doldurulmasıyla yapılır
Bölgenin en önemli şehir merkezleri kıyı şeridindedir Bunlar Samsun, Zonguldak ve Trabzon'dur
Bölgedeki tarım alanlarının sınırlı oluşu, hızlı nüfus artışı, endüstrinin gelişmemesi, açık deniz balıkçılığının yapılamayışı, bölgeden diğer bölgelere (özellikle Marmara'ya) yoğun göçlere neden olmaktadır
TARIM VE HAYVANCILIK
Bölgede dağların geniş alan kaplaması ve arazinin engebeli olması tarımda makine kullanımını güçleştirmektedir Ayrıca tarım alanlarını kısıtlamıştır
Fındık
Trabzon, Giresun ve Ordu başlıca üretim alanlarıdır Türkiye toplam üretiminin % 83'ü bölgeden karşılanır
Çay
Giresun'dan Gürcistan'a kadar olan kıyı şeridinde yetiştirilir Rize çevresinde yoğunlaşır Türkiye toplam çay üretiminin %100'ü bu bölgeden karşılanır Tabii ekim alanı en dar olan ürünlerimizdendir
Tütün
Daha çok Orta Karadeniz Bölümü'nde (Samsun, Amasya ve Tokat çevresi) yetiştirilir Ayrıca Batı Karadeniz'de Düzce dolaylarında da üretimi yapılır Türkiye toplam tütün üretiminin %15'i bölgeden karşılanır
Mısır
Bütün Karadeniz kıyıları boyunca tarımı yapılır Halkın temel besin maddesi olduğu için bölge ticaretinde önemi yoktur
Çeltik (Pirinç)
Samsun, Çorum, Kastamonu ve Sinop çevresinde tarımı yapılmaktadır
Şekerpancarı
Orta Karadeniz ve iç kesimdeki ovalarda tarımı yapılmaktadır
Elma
Bölgede Amasya başta olmak üzere Kastamonu ve Tokat çevresinde yetiştirilir
Turunçgiller
Kış ılıklığı sebebiyle Rize çevresinde tarımı yapılır Rize’de turunçgiller tarımının yapılması mikroklima özelliğinden kaynaklanmaktadır
Kenevir
Samsun ve Kastamonu çevresinde tarımı gelişmiştir Uyuşturucu elde edildiğinden üretimi devlet kontrolündedir
Kivi
Rize Trabzon, Samsun ve Kastamonu çevresinde tarımı yapılabilmektedir
İç kesimlerde ve Orta Karadeniz Bölümünde buğday ve arpa tarımı yapılmaktadır
Bölgeni kıyı kesiminde her mevsim yağış görülmesi, yaz kuraklığı isteyen (buğday, arpa, yulaf, çavdar, mercimek, pamuk gibi) ürünlerin kıyıda yetişmesini önlemiştir
Bölgede hayvancılık faaliyeti önemli bir ekonomik etkinliktir Kıyı kesiminde, nemli iklim nedeniyle gür çayırların bulunması büyükbaş hayvancılığın gelişmesinde etkili olmuştur
Bölgenin kuzeyindeki Karadeniz, balık potansiyeli bakımından zengindir Türkiye balık üretiminin yaklaşık % 80'i Karadeniz'den karşılanır
Son yıllarda aşırı avlanma ve denizin kirlenmesi nedeniyle balık üretiminde düşme görülmüştür Karadeniz'de 200 m den daha derinlerde zehirli gazlar sebebiyle canlı hayatı yoktur
Küçükbaş hayvancılık bölgenin iç kesimlerindeki ovaların kenarlarında yaygındır
Arıcılık faaliyetleri de bölgede gelişmiştir Özellikle Ordu Türkiye’nin önemli bal üretim merkezidir Rize- Anzer yöresinin balları da dünyaca ünlüdür
YERALTI KAYNAKLARI
Bölge maden bakımından fazla zengin değildir En önemli yer altı zenginlikleri taşkömürü ve bakırdır
Taşkömürü
Ereğli - Zonguldak havzasından çıkarılır Önemli bir kısmı demir-çelik üretiminde enerji kaynağı olarak kullanılır Ayrıca Çatalağzı Termik Santralinde de taşkömürü kullanılmaktadır
Türkiye’de çıkarılan taşkömürünün tamamı bu bölgeden elde edilir
Bakır
Murgul (Artvin), Çayeli (Rize) ve Küre (Kastamonu) de çıkarılmaktadır Samsun ve Murgul bakır işletmelerinde işletilmektedir
SANAYİ
Bölgede yer şekillerinin elverişsizliğinden dolayı ulaşım yeterince gelişmemiştir Bundan dolayı sanayi istenilen düzeyde gelişmemiştir
Demir - Çelik
Karabük ve Ereğli-Zonguldak
Demir madeni çıkarılmamasına rağmen gelişmesinde taşkömürü yatakları etkili olmuştur
Bakır İşletmeleri
Murgul-Artvin ve Samsun
Samsun’da bakır madeni çıkarılmamaktadır Burada bakır işletmesi kurulmasında iç kesimlere ulaşım iyi olması etkili olmuştur
Şeker
Karadeniz Bölgesi'nde üretilen şekerpancarı Turhal (Tokat), Suluova (Amasya), Çarşamba (Samsun) ve Kastamonu şeker fabrikalarında işlenir
Sigara
Karadeniz'in, özellikle Orta Karadeniz Bölümü'nün tütünleri, Samsun ve Tokat'taki sigara fabrikalarında işlenir
Kağıt
Aksu ( Giresun), Çaycuma (Zonguldak) ve Taşköprü (Kastamonu) da bulunmaktadır
Kereste- Tomruk
En fazla Batı Karadeniz Bölümünde gelişmiştir ( Sinop, Bartın, Zonguldak, Bolu, Düzce ve Kastamonu çevresinde)
Çay İşletmeleri
Rize ve Trabzon çevresinde bulunmaktadır
Fındık işletmeleri
Ordu ve Giresun çevresinde bulunmaktadır
TURİZM
Karadeniz Bölgesi'nin turizm potansiyellerinin başında tabii güzellikler gelir Karadeniz kıyıları çok çeşitli bitki ve ağaçlar ile bunların oluşturduğu manzaralara sahiptir
Yaylacılık faaliyetleri son yıllarda gelişen turizm faaliyetlerinden biridir
Bolu Kartalkaya'da ve Ilgaz Dağları'nda kış turizmi,
Abant gölü ile Yedigöller çevresindeki sayfiye yerleri,
Bolu, Düzce, Kızılcahamam kaplıcaları,
Trabzon (Sümela Manastırı) ve Amasya'da (Kral mezarları) yer alan tarihi eserler Karadeniz Bölgesi'nin önemli turizm potansiyellerini oluşturur
Çoruh nehrinde rafting yapılmaktadır
Her mevsim yağışlı olmasından dolayı deniz turizmi gelişmemiştir
BÖLÜMLERİ
DOĞU KARADENİZ BÖLÜMÜ
• Ordu'nun doğusundaki Melet Çayı’ndan Gürcistan sınırına kadar uzanır
• Karadeniz'in en dağlık ve yükseltisinin en fazla olduğu bölümüdür En yüksek yeri Kaçkar Dağıdır Yüksekliği 4000 m’ye yakındır Bu dağda sirk buzullarına rastlanır
• Heyelanların en fazla görüldüğü bölümdür Bölümde heyelan sonucunda Tortum ve Sera Gölleri oluşmuştur
• Bölümdeki akarsularda akımın en yüksek olduğu dönem kar erimelerinin olduğu ilkbahar mevsimidir Bölümün en önemli akarsuyu Çoruh Nehri’dir Rafting sporuna elverişlidir
• Bölgenin en fazla yağış alan bölümüdür Özellikle Rize 2400 mm’ lik yağış ile Türkiye’nin en fazla yağış alan ilidir Sebebi, Rize’nin güneyindeki yüksek dağların hakim rüzgar yönüne dik olmasıdır
• Dağların yüksekliği fazla olduğundan kıyı ile iç kesim arasında farklılığın en fazla olduğu bölümdür
• Bölümde yağışın etkisiyle deniz seviyesinden itibaren geniş yapraklı gür ormanlar oluşmuştur Yükseklere çıkıldıkça bölüme has iğne yapraklı ladin ormanları görülür
• Karadeniz Bölgesinde kırsal nüfusun en fazla olduğu bölümdür
• Tarım alanları az olduğundan tarımsal nüfus yoğunluğu fazladır
• Nüfus daha çok kıyı şeridinde toplanmıştır
Kırsal kesimde dağınık yerleşmenin en fazla olduğu bölümdür Bunda,
Yer şekillerinin engebeli olması,
Su kaynaklarının fazla olması,
Tarım alanlarının dağ yamaçlarına parçalı olarak dağılması etkili olmuştur
Kıyı şeridinin en önemli ürünleri çay ve fındıktır Kış sıcaklık değerlerinin yüksek olmasına bağlı olarak Trabzon ve Rize çevresinde turunçgil bahçelerine rastlanır
İç kesimlerde daha çok buğday ve arpa yetiştirilir
Kıyı şeridinde ve dağlık sahalarda büyükbaş hayvancılık gelişmiştir
Karadeniz Bölgesi’nde balıkçılığın en fazla gelişmiş olduğu bölümdür
Türkiye’de arıcılığın gelişmiş olduğu yerlerden birisi de bu bölümde yer alan yaylalardır
Bölümün en önemli yer altı zenginliği bakırdır
Bölümün turizm potansiyellerinin başında doğal güzellikler gelir Bölümde son yıllarda gelişen turizm etkinliklerinden biri de yaylalarda yapılan şenlik ve festivallerdir Sümela Manastırı bölümün en fazla turist çeken tarihi eserlerinden biridir
ORTA KARADENİZ BÖLÜMÜ
Melet çayından Sinop'un doğusuna kadar uzanır Doğu Karadeniz Bölümü'ne göre güneye daha fazla sokularak Tokat ve Çorum illerinin büyük bölümleri ile Amasya ilinin tamamını içine alır
Yer şekilleri Doğu ve Batı Karadeniz'e oranla daha sadedir Dağların yükseltisi azalmış ve dağlar içeriye çekilmiş durumdadır
Dağ sıraları Kızılırmak ve Yeşilırmak akarsuları tarafından yer yer derin vadilerle parçalanmıştır Bu vadiler Karadeniz’in nemli havasının iç kesimlere ulaşmasını sağlar
Bu sebeple bölümde kıyı ile iç kesim arasında iklimde, bitki örtüsünde, nüfusun dağılışında ve ekonomik faaliyetlerde farklılık azdır
Bölümde dağların yüksekliği az olduğundan bölgenin en az yağış alan bölümüdür
Ortalama yüksekliğinin az olması ve dağların akarsular tarafından parçalanmasından dolayı iç kesimlere ulaşımın en düzgün olduğu bölümdür
Kızılırmak ve Yeşilırmak’ın taşıdığı alüvyonları deniz kıyısında biriktirmesi ile oluşan Bafra ve Çarşamba delta ovaları bölgenin en önemli düzlükleridir
Türkiye ekonomisine katkısı daha çok tarım alanındadır Başlıca tarım ürünleri; tütün, şpancarı, fındık, mısır, pirinç ve elmadır
BATI KARADENİZ BÖLÜMÜ
Kızılırmak deltasının batı kenarından başlayıp Adapazarı ve Bilecik'in doğusuna kadar uzanır
Bölümde dağlar üç sıra halinde geniş alan kaplar
Bölümde yağışlar Doğu Karadeniz’den az, Orta Karadeniz’den fazladır
Balkanlardan gelen soğuk hava kütlelerinin etkisinde kaldığından kışlar diğer bölümlere göre daha soğuktur
Başlıca tarım ürünleri; tütün, şpancarı, fındık, mısır, pirinç ve kenevirdir
Türkiye’de orman ürünleri sanayisinin en fazla geliştiği bölümdür
Zengin taşkömürü yataklarına sahiptir Ekonomisi daha çok maden çıkarımı ve işlemeciliğine dayanır
|