Amasyanın Tarihi Eserleri Nelerdir

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-10-2012

Yörgüç Paşa Camii

Gökmedrese Mahallesi’ndedir

Sultan II

Murad’ın vezirlerinden Atabey Abdullah Oğlu Yörgüç Paşa tarafından 1428 yılında yaptırılmıştır

Ters T plan tipinde olan eserin, dış duvarları kesme taştandır

Giriş cephesi kemerlerinde kırmızı ve beyaz mermer geçmeler yapının görünümüne ayrı bir güzellik katmıştır

II Bayezid Külliyesi

Sultan II

Bayezıd adına 1486’da Amasya Valisi Şehzade Ahmet tarafından; cami, medrese, imaret, türbe, şadırvan ve çeşmeden ibaret külliye olarak yapılmıştır

15

yüzyılın son çeyreğinde yan mekanlı camii mimarisinin gelişmiş bir örneğidir

Yapının kuzeyinde altı adet sütunun taşıdığı kemerler üzerine beş kubbeli son cemaat yeri ve içeride ise mihrap ekseni üzerinde büyük ve geniş bir kemer açıklığı ile birbirine bağlanmış arka arkaya iki kubbeyle örtülü dikdörtgen bir mekan ve buraya açılan üçer kubbeli yan mekanlardan ibarettir

Mihrap, minber ve taç kapısı genel olarak sade olup beyaz mermerden özenli biçimde yapılmıştır

İhtişamlı taç kapısı, kitabesi, silmeleri, statikleri ile zarif ve özenlidir

Ayrıca ahşap pencere kanatları, 15

y

ahşap kündekari tekniğinin en güzel örneklerindendir

Caminin batısında,

Yapı günümüzde İl Halk kütüphanesi olarak kullanılmaktadır

Caminin doğusunda,

Bugün, esas fonksiyonuna uygun olarak Amasya Valiliği Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı’nın aşevi olarak faaliyet göstermektedir

Her iki minare hizasında bulunan yaşlı çınar ağaçlarının külliye ile yaşıt olduğu tahmin edilmektedir

Mehmet Paşa Camii

Mehmet Paşa Mahallesi’nde Pirinççi Caddesi üzerindedir

Kitabesine göre, Sultan II

Bayezid’in vezirlerinden Hızır Paşa Oğlu Mehmet Paşa tarafından 1485 yılında yaptırılmıştır

Caminin sade mimarisinin aksine mermerden çok sanatlı biçimde işlenmiş minberi mermer işlemeciliğinin seçkin örneklerindendir

Caminin ahşap kapı kanatları halen Amasya Müzesi’nde teşhir edilmektedir

Şamlar (Ayas Ağa) Camii

Şamlar Mahallesinde bulunmaktadır

Sultan II

Bayezid’ın Kapı Ağası Ayas Ağa tarafından 1495 yılında yaptırılmıştır

Kare planda ve tek kubbeli olan caminin beden duvarları moloz taştan örülmüştür

Cami avlusunu üç taraftan medrese odaları çevirmektedir

Hatuniye Camii

Hatuniye Mahallesinde bulunmaktadır

Sultan II

Bayezid’in hanımı ve Şehzade Ahmet’in annesi Bülbül Hatun tarafından 1510 yılında yaptırılmıştır

Şirvanlı (Azeriler) Camii

Bayezid Paşa Mahallesi'ndedir

Karabağlı Şeyh Hacı Mahmut Efendi tarafından Azerbaycan’ın Şirvan kentinden toplanan yardımlarla 1876 yılında başlanmış ve 1895 te bitirilmiştir

Kare planda olan caminin kuzey cephesinde dört sütunlu ve üç kemerli son cemaat yeri bulunmaktadır

Caminin doğusunda yine kare planlı fakat camiden daha küçük ve camiye bitişik türbe bulunmaktadır

Türbede Mir Hazma Nigari medfun bulunmaktadır

Kara Mustafa Paşa Camii

Merzifon ilçesinin Gazi Mahbup Mahallesi'ndedir

1666 tarihinde yapılmıştır

Tümüyle dikdörtgen plânda olan asıl ibadet mekânı iki bölümden oluşmuştur

Tek kubbeli ana bölüme, kuzeyde kubbe ağırlığı, üç kemer ve iki paye üzerine bindirilmiş, böylece kuzey duvarı geriye alınarak, mekan boyuna olarak genişletilmiştir

Payeler arasında kalan kısımlardan orta bölüm yarım kubbeli büyük bir niş halinde, yanlar ise birer küçük kubbe ile örtülerek, esas ibadet mekânı ile birleştirilmiştir

Orta kısımdaki nişin yüksekliği yanlara göre daha yüksek tutulmuş ve tek düzelik ortadan kaldırılarak iç mekana değişik bir görünüm getirilmiştir

Asıl ibadet mekanının üzerini örten büyük kubbenin geçişi köşe trompları ile sağlanmıştır

Dış cephesi, tamamıyla kesme taştan yapılmıştır

İbadet mekanının üzeri büyükçe bir kubbe ile örtülüdür

Sekizgen kubbe kasnağının köşe boşlukları yine sekizgen ağırlık kuleleri ile desteklenmiş ve estetik açıdan bir bütünlük sağlanmıştır

1900’lü yıllarda sekizgen planda yapılan şadırvanın kalem işi süslemeleri Zileli Emin tarafından yapılmış olup, süslemelerde eski İstanbul tanımlanmıştır

Gök Medrese

Amasya Valisi Seyfettin Torumtay tarafından 1267 yılında yaptırılmıştır

Cami, türbe ve medrese fonksiyonlu tipik Selçuklu eseridir

Kümbet üzeri mavi (turkuaz) çinilerle süslendiği için külliyeye Gök Medrese adı verilmiştir

Haliliye Medresesi

Gümüşhacıköy İlçesi, Gümüş Beldesi’nde yer almaktadır

Çelebi Sultan Mahmed’ in Gümüş Madeni Emirliği’ne tayin ettiği Halil Paşa tarafından 1415 yılında yaptırılmıştır

Dikdörtgen avlunun etrafını ahşap ve sivri kemerli, düz tavanlı revaklar çevirmekte olup, arka kısımlarda medrese odaları ve dershaneler sıralanmaktadır

Çelebi Mehmed Medresesi ve Saat Kulesi

Merzifon İlçesinde bulunmaktadır

Yıldırım Bayezid’in oğlu Çelebi Mehmed tarafından 1414 yılında yaptırılmıştır

Selçuklu Medrese mimarisinde olduğu gibi dört eyvanlı ve kare plânlı olarak yaptırılmıştır

Giriş kapısı üzerinde yer alan Saat Kulesi ise Amasya Mutasarrıfı Ziya Paşa tarafından 1865 yılında ilave ettirilmiştir

Küçük Ağa Medresesi

Şamlar-Ayas Ağa Caminin bitişiğinde, Danışmendlilerden Melik Gazi tarafından ilk defa cami, mektep ve medreseden oluşan küçük bir külliye olarak yapılmış, yıkılınca 1495 yılında II

Beyazid’in Kapu Ağası Hüseyin Ağa tarafından onarılmıştır

Büyük Ağa Medresesi

Sultan II

Bayezıd’ın Kapı Ağası Hüseyin Ağa tarafından 1488 yılında yaptırılmıştır

Selçuklu mezar anıtlarında görülen sekizgen plân şeması, ilk defa bu medresede uygulanmıştır

1308-1309 yılında İlhanlı Hükümdarı Sultan Muhammed Olcaytu ve hanımı İldus Hatun adına yaptırılmıştır

Dikdörtgen planlı, açık avlulu, eyvanlı, kenarlarda tonoz örtülü mekanları bulunan tipik bir Selçuklu medrese plân şemasına sahip bir tıp medresesidir

Taç kapı giriş detaylarıyla ünlüdür

Burası bir taraftan eğitim yapılırken diğer yönden hastaların tedavi edildiği, cerrahi müdahalelerle öğrencilere ameliyatların gösterildiği, uygulamalı öğretim yeri olmuş, sonraki zamanlarda ruh hastalarının da tedavi merkezi haline gelmiştir

Günümüzde belediye konservatuar olarak kullanılmaktadır

Halifet Gazi Türbesi

Danişmend Emiri Halifet Gazi adına 1146 yılında yaptırılmıştır

Sekizgen planlıdır

Halifet Gazi’nin mezarı üzerinde Roma Dönemi’ne ait eros figürlü, akroterli ve girland bezemeli bir mermer lâhit bulunmaktadır

Cumudar Türbesi

Anadolu Nazırı Şehzade Cumudar için 1250 yılında, kare taban üzerine sekizgen planlı, kesme taş duvarlı olarak yaptırılmıştır

Burmalı Minare Camii bitişiğindedir

Torumtay Türbesi

Amasya Valisi Seyfeddin Torumtay tarafından 1278 tarihinde, dikdörtgen planda iki katlı olarak kesme taştan yaptırılmıştır

Güney cephesi taş işçiliğinin en güzel örneklerini sergilemektedir

Gök Medrese karşısındadır

Hamdullah Efendi Türbesi

Pirler Parkı güney-batı ucundadır

1847 yılında yaptırılmıştır

Kare planlı, tek kubbeli, kubbeye geçişler troplu, kapı ve pencere söveleri düzgün kesme taş, duvarları ise moloz taş tekniği ile yapılmıştır

Pir Sücaeddin İlyas Türbesi

Yukarı Pirler Türbesi adıylada tanınan türbe, Pirler Parkı içerisindedir

Gümüşlüzâde Ahmet Bey tarafından 1486 yılında yaptırılmıştır

Pir Sücaeddin İlyas, damadı Pir Celaleddin Abdurrahman, torunu Pir Hayreddin Hızır Çelebi ve bunların aile efrâdı yatmaktadır

08-10-2012	#2
Prof. Dr. Sinsi	Amasyanın Tarihi Eserleri Nelerdir Yörgüç Paşa Camii Gökmedrese Mahallesi’ndedir Sultan II Murad’ın vezirlerinden Atabey Abdullah Oğlu Yörgüç Paşa tarafından 1428 yılında yaptırılmıştır Ters T plan tipinde olan eserin, dış duvarları kesme taştandır Giriş cephesi kemerlerinde kırmızı ve beyaz mermer geçmeler yapının görünümüne ayrı bir güzellik katmıştır II Bayezid Külliyesi Sultan II Bayezıd adına 1486’da Amasya Valisi Şehzade Ahmet tarafından; cami, medrese, imaret, türbe, şadırvan ve çeşmeden ibaret külliye olarak yapılmıştır 15yüzyılın son çeyreğinde yan mekanlı camii mimarisinin gelişmiş bir örneğidirYapının kuzeyinde altı adet sütunun taşıdığı kemerler üzerine beş kubbeli son cemaat yeri ve içeride ise mihrap ekseni üzerinde büyük ve geniş bir kemer açıklığı ile birbirine bağlanmış arka arkaya iki kubbeyle örtülü dikdörtgen bir mekan ve buraya açılan üçer kubbeli yan mekanlardan ibarettir Mihrap, minber ve taç kapısı genel olarak sade olup beyaz mermerden özenli biçimde yapılmıştır İhtişamlı taç kapısı, kitabesi, silmeleri, statikleri ile zarif ve özenlidir Ayrıca ahşap pencere kanatları, 15 yy ahşap kündekari tekniğinin en güzel örneklerindendir Caminin batısında, Yapı günümüzde İl Halk kütüphanesi olarak kullanılmaktadır Caminin doğusunda, Bugün, esas fonksiyonuna uygun olarak Amasya Valiliği Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı’nın aşevi olarak faaliyet göstermektedir Her iki minare hizasında bulunan yaşlı çınar ağaçlarının külliye ile yaşıt olduğu tahmin edilmektedir Mehmet Paşa Camii Mehmet Paşa Mahallesi’nde Pirinççi Caddesi üzerindedir Kitabesine göre, Sultan II Bayezid’in vezirlerinden Hızır Paşa Oğlu Mehmet Paşa tarafından 1485 yılında yaptırılmıştır Caminin sade mimarisinin aksine mermerden çok sanatlı biçimde işlenmiş minberi mermer işlemeciliğinin seçkin örneklerindendir Caminin ahşap kapı kanatları halen Amasya Müzesi’nde teşhir edilmektedir Şamlar (Ayas Ağa) Camii Şamlar Mahallesinde bulunmaktadır Sultan II Bayezid’ın Kapı Ağası Ayas Ağa tarafından 1495 yılında yaptırılmıştır Kare planda ve tek kubbeli olan caminin beden duvarları moloz taştan örülmüştür Cami avlusunu üç taraftan medrese odaları çevirmektedir Hatuniye Camii Hatuniye Mahallesinde bulunmaktadır Sultan II Bayezid’in hanımı ve Şehzade Ahmet’in annesi Bülbül Hatun tarafından 1510 yılında yaptırılmıştır Şirvanlı (Azeriler) Camii Bayezid Paşa Mahallesi'ndedir Karabağlı Şeyh Hacı Mahmut Efendi tarafından Azerbaycan’ın Şirvan kentinden toplanan yardımlarla 1876 yılında başlanmış ve 1895 te bitirilmiştir Kare planda olan caminin kuzey cephesinde dört sütunlu ve üç kemerli son cemaat yeri bulunmaktadır Caminin doğusunda yine kare planlı fakat camiden daha küçük ve camiye bitişik türbe bulunmaktadır Türbede Mir Hazma Nigari medfun bulunmaktadır Kara Mustafa Paşa Camii Merzifon ilçesinin Gazi Mahbup Mahallesi'ndedir1666 tarihinde yapılmıştır Tümüyle dikdörtgen plânda olan asıl ibadet mekânı iki bölümden oluşmuştur Tek kubbeli ana bölüme, kuzeyde kubbe ağırlığı, üç kemer ve iki paye üzerine bindirilmiş, böylece kuzey duvarı geriye alınarak, mekan boyuna olarak genişletilmiştir Payeler arasında kalan kısımlardan orta bölüm yarım kubbeli büyük bir niş halinde, yanlar ise birer küçük kubbe ile örtülerek, esas ibadet mekânı ile birleştirilmiştir Orta kısımdaki nişin yüksekliği yanlara göre daha yüksek tutulmuş ve tek düzelik ortadan kaldırılarak iç mekana değişik bir görünüm getirilmiştir Asıl ibadet mekanının üzerini örten büyük kubbenin geçişi köşe trompları ile sağlanmıştır Dış cephesi, tamamıyla kesme taştan yapılmıştır İbadet mekanının üzeri büyükçe bir kubbe ile örtülüdür Sekizgen kubbe kasnağının köşe boşlukları yine sekizgen ağırlık kuleleri ile desteklenmiş ve estetik açıdan bir bütünlük sağlanmıştır 1900’lü yıllarda sekizgen planda yapılan şadırvanın kalem işi süslemeleri Zileli Emin tarafından yapılmış olup, süslemelerde eski İstanbul tanımlanmıştır Gök Medrese Amasya Valisi Seyfettin Torumtay tarafından 1267 yılında yaptırılmıştır Cami, türbe ve medrese fonksiyonlu tipik Selçuklu eseridir Kümbet üzeri mavi (turkuaz) çinilerle süslendiği için külliyeye Gök Medrese adı verilmiştir Haliliye Medresesi Gümüşhacıköy İlçesi, Gümüş Beldesi’nde yer almaktadır Çelebi Sultan Mahmed’ in Gümüş Madeni Emirliği’ne tayin ettiği Halil Paşa tarafından 1415 yılında yaptırılmıştır Dikdörtgen avlunun etrafını ahşap ve sivri kemerli, düz tavanlı revaklar çevirmekte olup, arka kısımlarda medrese odaları ve dershaneler sıralanmaktadır Çelebi Mehmed Medresesi ve Saat Kulesi Merzifon İlçesinde bulunmaktadır Yıldırım Bayezid’in oğlu Çelebi Mehmed tarafından 1414 yılında yaptırılmıştır Selçuklu Medrese mimarisinde olduğu gibi dört eyvanlı ve kare plânlı olarak yaptırılmıştır Giriş kapısı üzerinde yer alan Saat Kulesi ise Amasya Mutasarrıfı Ziya Paşa tarafından 1865 yılında ilave ettirilmiştir Küçük Ağa Medresesi Şamlar-Ayas Ağa Caminin bitişiğinde, Danışmendlilerden Melik Gazi tarafından ilk defa cami, mektep ve medreseden oluşan küçük bir külliye olarak yapılmış, yıkılınca 1495 yılında II Beyazid’in Kapu Ağası Hüseyin Ağa tarafından onarılmıştır Büyük Ağa Medresesi Sultan II Bayezıd’ın Kapı Ağası Hüseyin Ağa tarafından 1488 yılında yaptırılmıştır Selçuklu mezar anıtlarında görülen sekizgen plân şeması, ilk defa bu medresede uygulanmıştır 1308-1309 yılında İlhanlı Hükümdarı Sultan Muhammed Olcaytu ve hanımı İldus Hatun adına yaptırılmıştır Dikdörtgen planlı, açık avlulu, eyvanlı, kenarlarda tonoz örtülü mekanları bulunan tipik bir Selçuklu medrese plân şemasına sahip bir tıp medresesidir Taç kapı giriş detaylarıyla ünlüdür Burası bir taraftan eğitim yapılırken diğer yönden hastaların tedavi edildiği, cerrahi müdahalelerle öğrencilere ameliyatların gösterildiği, uygulamalı öğretim yeri olmuş, sonraki zamanlarda ruh hastalarının da tedavi merkezi haline gelmiştir Günümüzde belediye konservatuar olarak kullanılmaktadır Halifet Gazi Türbesi Danişmend Emiri Halifet Gazi adına 1146 yılında yaptırılmıştır Sekizgen planlıdır Halifet Gazi’nin mezarı üzerinde Roma Dönemi’ne ait eros figürlü, akroterli ve girland bezemeli bir mermer lâhit bulunmaktadır Cumudar Türbesi Anadolu Nazırı Şehzade Cumudar için 1250 yılında, kare taban üzerine sekizgen planlı, kesme taş duvarlı olarak yaptırılmıştır Burmalı Minare Camii bitişiğindedir Torumtay Türbesi Amasya Valisi Seyfeddin Torumtay tarafından 1278 tarihinde, dikdörtgen planda iki katlı olarak kesme taştan yaptırılmıştır Güney cephesi taş işçiliğinin en güzel örneklerini sergilemektedir Gök Medrese karşısındadır Hamdullah Efendi Türbesi Pirler Parkı güney-batı ucundadır 1847 yılında yaptırılmıştır Kare planlı, tek kubbeli, kubbeye geçişler troplu, kapı ve pencere söveleri düzgün kesme taş, duvarları ise moloz taş tekniği ile yapılmıştır Pir Sücaeddin İlyas Türbesi Yukarı Pirler Türbesi adıylada tanınan türbe, Pirler Parkı içerisindedir Gümüşlüzâde Ahmet Bey tarafından 1486 yılında yaptırılmıştır Pir Sücaeddin İlyas, damadı Pir Celaleddin Abdurrahman, torunu Pir Hayreddin Hızır Çelebi ve bunların aile efrâdı yatmaktadır