Amasya Evleri Hakkında Bilgi Ve Resimler

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-10-2012

amasya evleri hakkında bilgi - amasya evleri - amasya evleri hakkında kısa bilgi

Evler daha çok bodrum üzeri tek ve iki katlı olup; birinci ve ikinci kat üzeri "sahniş - sahn-ı şirin"li (üç tarafı pencereli, çıkma tarzı cumba) olanlarına da rastlanmaktadır

Evlerin çoğu avlulu ve bahçelidir

Bahçe, haremlik ve selamlık arasında kalmakta, burada ocak ve su kuyusu bulunmaktadır

İkinci katları çoğunlukla cumbalıdır

Bununla, hem ev planında simetri sağlanmış, hem de daha fazla yer kazanılması hedeflenmiştir

Özellikle Yalıboyu'nda, Roma Dönemi sur duvarları üzerine yapılmış olan konutlarda, Yeşilırmak'a bakan güney yöndeki evler, "eliböğründe"lerle (ahşap evlerin çıkmalarına destek için yerleştirilen çapraz payanda) desteklenerek dışarıya taşırılmış, böylece daha geniş iç mekan elde edilmiştir

1915 yangını, 1939 depremi ve zaman zaman meydana gelen sel felaketleri, ahşap konutları olumsuz etkilemiştir

Hatuniye Mahallesi bu olumsuzluklardan en az etkilenmiş olan bölgedir

AMASYA EVLERİ HAKKINDA AYRINTILI BİLGİLER

"Hımış" yapı tekniği Anadolu'dan Balkanlara kadar uzanan coğrafyada çokça kullanılmıştır

Bu tekniğe göre, ahşap çatkı arası kerpiç ile doldurulmakta, zemin kat çoğunlukla taştan örülmektedir

Amasya evlerinde de bu yapı tekniği gözlenmektedir

Bu tür ahşap evler uzun ömürlü olmadığı için, Selçuklu ve (son dönemi hariç) Osmanlı devrinden günümüze mimari örnekleri kalmamıştır

Doğal afetler ve yangınlar da bu örneklerin kaybolmasında büyük rol oynamıştır

Örneğin 1915 yılında meydana gelen yangında, Amasya'nın en bayındır mahalleleri ve çarşıları kül olmuştur

Günümüze kadar gelebilen Amasya evleri, 19

yy'ın ikinci yarısına aittir

Amasya evleri daha çok birbiriyle yan yana ya da sırt sırta, bitişik nizam inşa edilmişlerdir

Bunun en iyi örneği Yalıboyu evleridir

Ama şehir içerisinde ayrık nizam uygulamalarına da rastlanabilmektedir

Eski Amasya evleri genellikle haremlik ve selamlık olarak düzenlenmiş olup, farklı uygulamalara da rastlanmaktadır

Evler daha çok bodrum üzeri iki katlı olarak ele alınmıştır

Evler genellikle avlulu ve bahçelidir

Özellikle haremlik ve selamlık olarak düzenlenen evlerde bahçe ortada kalmakta ve evler dışa kapalı bir görünüm almaktadır

Bahçe içerisinde genellikle bir ocak ve su kuyusu bulunur

Ama günümüzde kuyuların çoğu işlevini kaybetmiş durumdadır

Bahçeden konuta geçiş, yine bahçe içerisinde yer alan Arnavut kaldırımından sağlanır

Evlerin plan merkezini içeride bulunan sofalar oluşturmaktadır

Odalar bu sofaların etrafında yer almaktadır

Bazı uygulamalarda ise, odalar arasında kalan ve eyvan denilen, sofayla arasında herhangi bir mimari bulunmayan mekanlar görülmektedir

Konutların ikinci katları ise genellikle cumbalı (dışa taşıntılı) olarak yapılmakta, bu sayede hem evin planında bir simetri oluşmakta, hem de daha fazla yer kazanılmaktadır

Özellikle Yalıboyu'nda, Roma Dönemi sur duvarları üzerine yapılmış olan konutlarda, Yeşilırmak'a bakan güney yöndeki evler, "eliböğründe"lerle (ahşap evlerin çıkmalarına destek için yerleştirilen çapraz payanda) desteklenerek dışarıya taşırılmış, böylece daha geniş iç mekan elde edilmiştir

Taşıntılar sayesinde daha geniş ve aydınlık olan ikinci katlarda, alt katlara oranla daha fazla pencere bulunmaktadır

Pencereler daha çok Giyotin pencere tarzında yapılmıştır, ve üçlü gruplar halinde düzenlenmiştir

Pencere önlerinde, dışarıdan bakıldığında içerisinin görülmesini engelleyen ahşap kafeslikler vardır

Geleneksel ev tasarımında odalar arasında kullanım açısından bir farklılık yoktur, bu nedenle odalarda bulunan Ocak, Şerbetlik (Çiçeklik), Dolap, Raf, Sedir, konutun tüm mimarisinin ayrılmaz parçalarıdır

Eski Türk evlerinde olduğu gibi, Amasya evlerinde de bağımsız bir banyo (Gusülhane) kısmına rastlanmaz

İnsanlar bu gereksinimlerini genellikle odalardaki yüklük olarak düzenlenen ahşap gömme dolaplar içerisinde giderirler

PLAN ÖZELLİKLERİ

Amasya evlerinin plan merkezini sofalar oluşturur

Sofalar aynı zamanda evlerin plan tipini de belirler

Plan tipleri katlar arasında farklılık gösterebilmektedir

Sofalar ortada, dışta, köşede ya da evi boylu boyunca ikiye ayırır nitelikte olabilmektedir

MALZEME

Amasya evlerinin temelinde taş, birinci ve ikinci katlarında ise ahşap çatkı arasına kerpiç dolgu kullanılmıştır

İç ve dış yüzeyler samanlı çamur ya da kendirli kireçle sıvandıktan sonra badana edilir

CEPHE DÜZENLEMESİ

Genellikle kuzey-güney doğrultusunda düzenlenmiş olan eski Amasya evlerinde ön cephe esas alınmıştır

Cumbalar bu cephelerin en belirleyici unsurlarıdır

Bazı evlerde ise yan cephelerde de, tıpkı ön cephelerde olduğu gibi çıkmalar görülmektedir (Örneğin Hazeranlar konağı)

Amasya evlerinde dört tip cephe görülmektedir: cephe ortasından tek çıkmalı, iki köşe çıkmalı, düz kat çıkmalı ve gönyeli çıkmalı

ÇATI VE SAÇAK BİÇİMİ

Eski Amasya evlerinde iki çeşit çatı biçimi görülür

Kırma çatı, evin her yüzüne doğru inen yüzeyleri olan çatı tipidir

Beşik çatı ise, beşik örtüsü biçimindedir ve iki yüzeye sahiptir

Günümüze kadar gelen Amasya evlerinde en çok beşik çatıya rastlanır

Çatıların üzeri, oluklu alaturka kiremitle örtülüdür

Saçaklar genelde ön cephede bulunur, ama birden fazla cephede saçağın bulunduğu evler de vardır

Bazı saçakların altı kaplamalı iken, bazıları değildir

BEZEME

Eski Amasya evlerinde, ahşap, ahşap üzeri kalem işi, alçı ve madeni bezemeler görülmektedir

Amasya evlerinde ahşabın, daha çok tavanlarda, kapılarda, dolap kapaklarında, pencere kafesliklerinde, merdiven korkuluklarında, konsollarda ve bazı evlerin saçak silmelerinde süsleme malzemesi olarak görülmektedir

08-10-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Amasya Evleri Hakkında Bilgi Ve Resimler amasya evleri hakkında bilgi - amasya evleri - amasya evleri hakkında kısa bilgi Evler daha çok bodrum üzeri tek ve iki katlı olup; birinci ve ikinci kat üzeri "sahniş - sahn-ı şirin"li (üç tarafı pencereli, çıkma tarzı cumba) olanlarına da rastlanmaktadır Evlerin çoğu avlulu ve bahçelidir Bahçe, haremlik ve selamlık arasında kalmakta, burada ocak ve su kuyusu bulunmaktadır İkinci katları çoğunlukla cumbalıdır Bununla, hem ev planında simetri sağlanmış, hem de daha fazla yer kazanılması hedeflenmiştir Özellikle Yalıboyu'nda, Roma Dönemi sur duvarları üzerine yapılmış olan konutlarda, Yeşilırmak'a bakan güney yöndeki evler, "eliböğründe"lerle (ahşap evlerin çıkmalarına destek için yerleştirilen çapraz payanda) desteklenerek dışarıya taşırılmış, böylece daha geniş iç mekan elde edilmiştir 1915 yangını, 1939 depremi ve zaman zaman meydana gelen sel felaketleri, ahşap konutları olumsuz etkilemiştir Hatuniye Mahallesi bu olumsuzluklardan en az etkilenmiş olan bölgedir AMASYA EVLERİ HAKKINDA AYRINTILI BİLGİLER "Hımış" yapı tekniği Anadolu'dan Balkanlara kadar uzanan coğrafyada çokça kullanılmıştır Bu tekniğe göre, ahşap çatkı arası kerpiç ile doldurulmakta, zemin kat çoğunlukla taştan örülmektedir Amasya evlerinde de bu yapı tekniği gözlenmektedir Bu tür ahşap evler uzun ömürlü olmadığı için, Selçuklu ve (son dönemi hariç) Osmanlı devrinden günümüze mimari örnekleri kalmamıştır Doğal afetler ve yangınlar da bu örneklerin kaybolmasında büyük rol oynamıştır Örneğin 1915 yılında meydana gelen yangında, Amasya'nın en bayındır mahalleleri ve çarşıları kül olmuştur Günümüze kadar gelebilen Amasya evleri, 19 yy'ın ikinci yarısına aittir Amasya evleri daha çok birbiriyle yan yana ya da sırt sırta, bitişik nizam inşa edilmişlerdir Bunun en iyi örneği Yalıboyu evleridir Ama şehir içerisinde ayrık nizam uygulamalarına da rastlanabilmektedir Eski Amasya evleri genellikle haremlik ve selamlık olarak düzenlenmiş olup, farklı uygulamalara da rastlanmaktadır Evler daha çok bodrum üzeri iki katlı olarak ele alınmıştır Evler genellikle avlulu ve bahçelidir Özellikle haremlik ve selamlık olarak düzenlenen evlerde bahçe ortada kalmakta ve evler dışa kapalı bir görünüm almaktadır Bahçe içerisinde genellikle bir ocak ve su kuyusu bulunur Ama günümüzde kuyuların çoğu işlevini kaybetmiş durumdadır Bahçeden konuta geçiş, yine bahçe içerisinde yer alan Arnavut kaldırımından sağlanır Evlerin plan merkezini içeride bulunan sofalar oluşturmaktadırOdalar bu sofaların etrafında yer almaktadır Bazı uygulamalarda ise, odalar arasında kalan ve eyvan denilen, sofayla arasında herhangi bir mimari bulunmayan mekanlar görülmektedir Konutların ikinci katları ise genellikle cumbalı (dışa taşıntılı) olarak yapılmakta, bu sayede hem evin planında bir simetri oluşmakta, hem de daha fazla yer kazanılmaktadır Özellikle Yalıboyu'nda, Roma Dönemi sur duvarları üzerine yapılmış olan konutlarda, Yeşilırmak'a bakan güney yöndeki evler, "eliböğründe"lerle (ahşap evlerin çıkmalarına destek için yerleştirilen çapraz payanda) desteklenerek dışarıya taşırılmış, böylece daha geniş iç mekan elde edilmiştir Taşıntılar sayesinde daha geniş ve aydınlık olan ikinci katlarda, alt katlara oranla daha fazla pencere bulunmaktadır Pencereler daha çok Giyotin pencere tarzında yapılmıştır, ve üçlü gruplar halinde düzenlenmiştir Pencere önlerinde, dışarıdan bakıldığında içerisinin görülmesini engelleyen ahşap kafeslikler vardır Geleneksel ev tasarımında odalar arasında kullanım açısından bir farklılık yoktur, bu nedenle odalarda bulunan Ocak, Şerbetlik (Çiçeklik), Dolap, Raf, Sedir, konutun tüm mimarisinin ayrılmaz parçalarıdır Eski Türk evlerinde olduğu gibi, Amasya evlerinde de bağımsız bir banyo (Gusülhane) kısmına rastlanmaz İnsanlar bu gereksinimlerini genellikle odalardaki yüklük olarak düzenlenen ahşap gömme dolaplar içerisinde giderirler PLAN ÖZELLİKLERİ Amasya evlerinin plan merkezini sofalar oluşturur Sofalar aynı zamanda evlerin plan tipini de belirler Plan tipleri katlar arasında farklılık gösterebilmektedir Sofalar ortada, dışta, köşede ya da evi boylu boyunca ikiye ayırır nitelikte olabilmektedir MALZEME Amasya evlerinin temelinde taş, birinci ve ikinci katlarında ise ahşap çatkı arasına kerpiç dolgu kullanılmıştır İç ve dış yüzeyler samanlı çamur ya da kendirli kireçle sıvandıktan sonra badana edilir CEPHE DÜZENLEMESİ Genellikle kuzey-güney doğrultusunda düzenlenmiş olan eski Amasya evlerinde ön cephe esas alınmıştır Cumbalar bu cephelerin en belirleyici unsurlarıdır Bazı evlerde ise yan cephelerde de, tıpkı ön cephelerde olduğu gibi çıkmalar görülmektedir (Örneğin Hazeranlar konağı) Amasya evlerinde dört tip cephe görülmektedir: cephe ortasından tek çıkmalı, iki köşe çıkmalı, düz kat çıkmalı ve gönyeli çıkmalı ÇATI VE SAÇAK BİÇİMİ Eski Amasya evlerinde iki çeşit çatı biçimi görülür Kırma çatı, evin her yüzüne doğru inen yüzeyleri olan çatı tipidir Beşik çatı ise, beşik örtüsü biçimindedir ve iki yüzeye sahiptir Günümüze kadar gelen Amasya evlerinde en çok beşik çatıya rastlanır Çatıların üzeri, oluklu alaturka kiremitle örtülüdür Saçaklar genelde ön cephede bulunur, ama birden fazla cephede saçağın bulunduğu evler de vardır Bazı saçakların altı kaplamalı iken, bazıları değildir BEZEME Eski Amasya evlerinde, ahşap, ahşap üzeri kalem işi, alçı ve madeni bezemeler görülmektedir Amasya evlerinde ahşabın, daha çok tavanlarda, kapılarda, dolap kapaklarında, pencere kafesliklerinde, merdiven korkuluklarında, konsollarda ve bazı evlerin saçak silmelerinde süsleme malzemesi olarak görülmektedir