Suizan Hüsnü Zan

Günah olan zan
Sual: Kur'an-ı kerimde bazı suizanların günah olduğu bildiriliyor Bunlar hangisidir?
CEVAP
Suizan, bir kimseyi kötü zannetmektir Kur'an-ı kerimde mealen buyuruluyor ki:
(Ey iman edenler, suizan etmekten kendinizi koruyun! Zannetmenin bazısı günahtır) [Hucurat 12]

Günah olan zan, iyi kimseyi kötü zannetmektir Günahının affolunmayacağını sanmak, ü teâlâya suizan olur Müslümanı fâsık zannetmek suizan olur Suizan haramdır Haram işleyen kimseyi bilir ve onu sevmezse, suizan olmaz, buğd-i fillah olur, sevap olur

Müslümanın bir ayıbını görünce, ona hüsnü zan etmeli, teviline çalışmalıdır! Kalbe gelen bir düşünce, suizan olmaz Kalbin o tarafa kayması, meyletmesi suizan olur Hadis-i şerifte, (Suizan, yanlış karar vermeye sebep olur) buyuruldu (Müslim)

Salih veya fâsık olduğu bilinmeyen müslümana hüsnü zan etmelidir! Hüsnü zan, suizannın tersidir Bir kimseyi iyi zannetmektir Hüsnü zan edileceklerin başında ü teâlâ gelir Hadis-i şerifte, (ü teâlâya hüsnü zan etmek ibadettir) buyuruldu ’ın rahmetinin, affının bol olduğunu bilmelidir Günahlarımız çok olsa da ü teâlânın affedebileceğini düşünmek hüsnü zan olur Kur'an-ı kerimde mealen buyuruluyor ki:
(De ki, ey çok günah işlemekle haddi aşan kullarım, ’ın rahmetinden [bizi affetmez diye] ümidinizi kesmeyin! Çünkü , [iman ehlinin] bütün günahlarını hiç şüphesiz affeder Elbette O, sonsuz mağfiret ve nihayetsiz merhamet sahibidir) [Zümer 53]

Elbette bu günahların içinde şirk, küfür yoktur Ahirette ü teâlâ dilerse her günahı affedeceğini fakat şirki, küfrü asla affetmeyeceğini bildiriyor Dünyada iken şirkten, küfürden tevbe edeni de affeder İmansız olarak öleni ise asla affetmez

Müslümanın hüsnü zannı şöyle olmalıdır: Bir çocuk görünce, bunun günahı yoktur, benim günahım vardır O halde bu çocuk benden daha faziletlidir Bir yaşlı müslüman görünce, bunun ibadeti benden daha fazladır, o halde benden daha faziletlidir Bir İslam âlimi görünce, ben cahilim, bu benden ziyade âlimdir, öyle ise, benden daha faziletlidir Bir cahil görünce, bu bilmeden günah işler Ama ben bilerek işlerim, öyle ise, bu benden efdaldir Bir kâfir görünce, olur ki, dünyadan iman ile gider Benim imanla gidip gitmeyeceğim ise, belli değildir Şu halde, benden daha faziletli olabilir diye düşünmeli! (İslam Ahlakı)

Suizan ve münafıklık
Sual: Bir arkadaş, elinde kesin bilgi olmadığı halde, hasetten midir, nedir, müslüman olduğunu yakînen bildiğim bazı yazar ve liderlere, münafık, sapık, mason gibi laflar ediyor Onun böyle söylemesi tehlikeli değil midir?
CEVAP
İmam-ı Gazali hazretleri buyuruyor ki:
Kim, zan ile, başkasının kötü olduğunu kabul ederse, onu gıybet eder, ona dil uzatır Onu kötü, kendini iyi bilir Bu da, helakine sebep olur

Günah işleyen müslümana kâfir denmez Çünkü Ehl-i sünnete göre, bir insan günah işlemekle kâfir olmaz Bid'at fırkaları, günah işleyene, kendileri gibi düşünmeyen müslümanlara kâfir demek sapıklığında bulunmuşlardır Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Mümine kâfir diyenin, kendisi kâfir olur) [Buhari]

Bir savaşta, kelime-i şehadet getiren birisini öldüren kimseye, Resulullah efendimiz, (Kelime-i şehadet söyleyen kimseyi niçin öldürdün?) buyurdu O kimse de, (Dili ile söylüyordu ama kalbi ile inkâr ediyordu) dedi (Kalbini yarıp da baktın mı?) diyerek onu tekdir buyurdu

Onun için mümine kâfir demekten, ona lanet etmekten sakınmalıdır! Lanet, sahibine döner Hadis-i şerifte, (Kul, lanet edince, lanet edilen buna müstahak değilse, kendine döner) buyuruldu (Beyheki)

Hadis-i şerifte, (İnsanların kalblerini yarmak, gizli şeylerini anlamak için emrolunmadım) buyuruldu (M Kâinat)

Zan ile hareket etmek yanlıştır Zan kesin bilgi değildir Kur'an-ı kerimde de mealen buyuruldu ki:
(Zan, haktan [ilimden] hiçbir şeyin yerini tutmaz) [Yunus 36]

(Ey iman edenler! Suizan etmekten kendinizi koruyun!) [Hucurat 12]

M Hadimi hazretleri buyuruyor ki:
Bir müslümanın bir işinde veya sözünde 99 küfür ihtimali olsa, bir iman ihtimali olsa, bu kimseye kâfir denilmez Müslümana hüsnü zan etmek gerekir Sözlerini, işlerini mümkün olduğu kadar iyiye yormalıdır Müslümanın hayırlı ve salih olduğuna inanmak, ibadet olur Bir müslümana suizan ederek ona inanmamak, kötü huylu olmayı gösterir İşittiğini sormalıdır Söz sahibine hemen suizan etmemelidir Şeytanın kalbe getirdiği vesveselerden en çok başardığı, suizan vesvesesidir Suizan etmek haramdır Bir sözden iyi mana çıkarmaya imkan bulunamazsa, bunun yanlışlıkla veya unutarak söylenebileceği düşünülmelidir (Berika)

İmam-ı Rabbani hazretleri de buyuruyor ki:
Bir müslümanı suçlu sanarak, dedikodu yapmak, çok çirkindir Zan ile, bir müslümana sapık demek, münafık demek, kincilik olur Bu iftiralar doğru değilse, söyleyen sapık ve kâfir olur Hadis-i şerifte (Müslümana kâfir diyenin kendisi kâfir olur) buyuruldu (Buhari)

Münafık, müslüman görünen kâfirdir Fakat, günah işleyen müslümana kâfir denmez Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(Mümin, gıpta eder, imrenir münafık ise, haset eder) [İ Maverdi]

(Müslüman hayırlı olur Haset edince hayır kalmaz) [Taberani]

İbni Hacer hazretleri buyurdu ki:
Nifak, yani münafıklık, zahirin batına uymaması demektir Sözü, özüne uymaz İtikad edilecek şeylerde münafıklık yapmak küfürdür İşlerinde ve sözlerinde münafıklık yapmak, haram olur İtikadda, imanda münafıklık, diğer küfürlerden daha fenadır İfa etmek, yerine getirmek niyetiyle söz vermek caizdir, hatta sevaptır Böyle vaadi ifa etmek vacip değildir, müstehaptır İfa etmemek tenzihen mekruh olur Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Bir kimse, yapmak niyeti ile verdiği sözü tutamazsa günah olmaz) [Tirmizi]

Yalan söylemek münafıklık alametidir Fakat her yalan söyleyene münafık denmez (Münafığa en ağır gelen namaz, yatsı ile sabahı cemaatle kılmaktır) hadis-i şerifinden dolayı, sabah namazına mescide gelmeyen herkese münafık demek doğru olmaz (Buhari)

Bir müslüman, yabancı bir diyarda, dinsizlerin arasında kalıp, namazlarını gizli kılsa, zaruretlerden dolayı mümkün mertebe müslümanlığını gizlese, bu kimseye münafık denmez Buna müdara denir Müdara, dini zarardan kurtarmak için dünya menfaatinden vermek, insanlarla iyi geçinmektir Hadis-i şeriflerde (ü teâlâ, farzları yapmamı emrettiği gibi, müdara etmemi de emretti) ve (Müdara sadakadır) buyuruldu [Deylemi]

Müdaranın zıddı, müdahenedir, dünyalık ele geçirmek için dinden taviz vermektir, haramdır Hadis-i şerifte (Gücü yettiği halde günah işleyene müdahene edip, nehy-i münkeri terk eden, kabrinden maymun ve domuz şeklinde kalkar) buyuruldu (Şir’a)

Kendine veya başkasına zarar gelme korkusundan dolayı iyiliği emredip haramı men etmek mümkün olmazsa, böyle durumlarda fitneye mani olmak için susmaya müdara denir

Cihadda hile yapmak, yalan söylemek caiz ve gerekir Mesela, düşmanın biri, Hazret-i Ali’nin karşısına aniden kılıçla çıkıp, (Şimdi seni benim elimden kim kurtarabilir?) der Hazret-i Ali de, parmağı ile adamın arkasını gösterip (Peki dövüşelim, fakat iki kişiyle mi?) der Düşman, arkamdaki kim diye bakınca, Hazret-i Ali, kılıcını çekip, düşmanını zararsız hâle getirir Düşmanı, (Bana hile yaptın?) der Hazret-i Ali de (Harb hiledir) hadis-i şerifini bildirip, ama sen de beni gafil avlayacaktın der Yani senin yaptığın hile değil miydi demek ister O halde müslümana suizandan sakınmalıdır!

İşin aslını öğrenmeden
Sual: Eskiden halkın, padişaha "Kulunuz" diye kendini takdim ettiği, padişahın da halka, "Kulum" dediğini işitiyoruz Yalnız ’a kul olunmaz mı?
CEVAP
Bazı kelimeler birkaç manaya gelir Cümledeki yerlerine göre manaları değişir Kul, mahluk, insan, köle, bende, emir altında bulunan, tâbi, mensup gibi manalara gelir

Sultana bağlı askerlere Kapı kulu denirdi Bende kelimesi de kul demektir Bendeniz, kulunuz demektir Bu tabir bugün bile tevazu ifadesi olarak kullanılmaktadır Padişahlar, tebeasından olan sadık yardımcıları için "Kulum" tabirini kullanırlardı Burada kulum, sağ kolum demektir
Mevla kelimesi de yedi manaya gelir Meşhur olan üç manası ilah, köle ve efendi demektir (Mevlamızın rahmeti boldur) cümlesinde mevla, ilah manasındadır

(Mevlana Halid-i Bağdadi, Mevlana Celaleddin-i Rumi kıymetli zatlardır) cümlesindeki mevla kelimesi, efendi demektir Mevlana, efendimiz demektir

(Hazret-i Bilal, Hazret-i Ebu Bekrin mevlası idi) cümlesinde mevla, azat edilmiş köle manasına gelir

Bunun gibi bir çok kelime kullanıldığı yere göre mana alır Sultanlar veya diğer büyük zatlar hakkında şanlarına yakışmayan bir şey duyunca, işin aslını öğrenmeden onlara suizan etmemelidir