Sarıkamış Harekatı Ve Enver Paşa

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-05-2012

Sarıkamış Harekatı ve Enver Paşa
Uzun sayılmasa da bir süre ayrı kaldık

Selamsız duasız kaldık! Bu ara gündem iyice kızıştı

Bizler zamanın şahitleriyiz

bizi şahitler olarak yaratmış

Bu görevimizi yerine getirmek zorundayız

bizi adaletten ayırmasın! 15 gün kadar önce Yeni Bahar dergisi için benimle yapılmış bir röportajın metnini yayınlıyorum

Yazının formatı icabı tamamı yayınlanamamış anlaşılan

1-Sarıkamış Harekatı’nın hatırlanma ve unutulma sebepleri nelerdir?
Enver Paşa cihan harbine parlak bir başlangıç yapmak istiyordu

Ne varki harekat başarısız oldu

Ancak henüz harbin başında bunu tartışmanın bir yararı yoktu

Enver Paşa’nın fevkalade karizması ve harp halinin devamı bu dönemde konunun gündeme getirilmesine engel oldu

Zaten hemen peşinden gelen Çanakkale zaferi kendinden önceki hataları sildi

Belki cihan harbinden sonra ele alınabilir harp tarihindeki özel yerine oturtulabilirdi

Sarıkamış harekatı Milli mücadelenin devam ettiği günlerde gündeme geldi

Bunun özel bir sebebi vardı

Yunan cephesinde İnönü savaşları söylenildiği gibi başarılı bir şekilde gitmiyordu

Bu zor günlerde, Cihan harbi sonrasında Kafkasya’ya geçen Enver Paşa’nın bölgeden toplayacağı bir ordu ile tekrar Anadolu’ya geleceği haberleri Ankara Reislerini harekete geçirdi

Gazeteler aracılığı ile Enver paşa aleyhinde açıktan neşriyat yapma kararı alındı

Enver Paşa’nın aleyhinde kullanılabilecek malzeme aranırken Sarıkamış hatırlandı

Ve bu harekete katılan ancak savaş suçlusu olarak ordudan atılan bazı subaylara hatıralar yazdırılıp gazetelerde tefrika edildi

Sarıkamış Harekatı hatırlanırken de unutulurken de tarihe ait bir olay olarak değil liderlik mücadelesinin bir aracı olarak kullanıldı

2-Sarıkamış Harekatı’nda birçok etnik grubun yer aldığı söyleniyor Bu gruplar hangileriydi? Ne gibi yardımları oldu?

Öncelikle Devlet-i Âliyye’nin olaya bu gün bakılan açıdan bakmadığına vurgu yapılmalı

Cihan harbi herhangi bir etnik grubun harbi değildir

İslam milletini teşkil eden bütün unsurlar bütün Osmanlı cephelerinde vardı

Diğer yandan o dönemde orduların kendi bölgelerinden ikmal edilme usulü vardı

Savaşa katılan üç kolordudan biri (XI

Kolordu) bölge halkından toplandığı için asker arasında Ermeniler ve diğer Hristiyan gruplar da vardı

Nizami askerin dışında bölgenin özel birlikleri olan Aşiret Süvari Alayları da bu savaşa katıldılar

Ancak bu birlikler Sarıkamış taarruzundan önce büyük ölçüde dağılmışlardı

Başta Erzurum ve Van olmak üzere bölge halkının savaşa katkıları, Bediüzzaman Said Nursi örneğinde olduğu gibi sivil liderlerin gönüllü alaylar teşkil ederek harbe katıldıkları bilinmektedir

Uzun soluklu harplerin askerle değil, halk ile kazanıldığı gerçeğinden hareket edersek bu katkıları küçümseyemeyiz

3-Enver Paşa’nın Sarıkamış’taki rolü nedir? Enver Paşa’nın aldığı kararın hala sorgulanmasının nedeni nedir?
Enver Paşa Başkomutan Vekilidir

Ve harbin sorumluluğu onun üzerindedir

Ortaya koyduğu hedefe ulaşamamıştır

Ancak O’nun cihan harbinde gösterdiği insan üstü çabayı bütünüyle ortadan kaldıracak düzeyde değildi

Türkiye’de günlük siyasetin hala yakın tarih üzerinden üretilmesi, Enver Paşa ile ilgili tartışmaları etkilemektedir

Daha açık bir ifade ile tarihe bakışın normalleşmesi, milli mücadele sonrasında üretilen tek adam söylemini sarsacak bir gelişme olarak görülmektedir

Bunun önüne geçmek isteyen çevreler Enver Paşa’yı 1922 mantığı ile sorgulamaya devam etmektedirler

4-Sarıkamış Harekâtı sırasında yaşananlar hala gölgelidir, belirsizdir; ayrıntılar azdır Neden?
Tarihe tarafsız bakmayı öğrenemedik

Totaliter nizamlar, genç nesiller için ideal bir tarih üretirler

Sistemin bir tek lideri, bir tek kurtarıcısı vardır

Bu imajı sarsacak bütün bilgi ve belgeler kozmik odalarda saklanır

Devlet nasıl düşüneceğimizi, nasıl giyineceğimizi, ne yiyeceğimizi bize öğretir durur

Türkiye’de en son normalleşme, tarih yazımında ya da tarihi belgelere ulaşmada yaşanacaktır sanırım

Bu tarihin uzak olmamasını temenni ederim

5-Sarıkamış bu yönüyle (verdiği mücadeleyle) kültürümüzde nasıl bir yere oturmuştur?
Doğru değerlendirmeler yapılabildiği ölçüde tarihi kökenleri canlı bir millet olma adına çok sayıda değerin farkına varmak mümkündür

Bana göre bu millet-i İslamiye’nin bu vatanın toprağı, havası kadar bir ve birbirinin aynı olduğu asıl felaket günlerinde öğrenilir

Sarıkamış bu felaketlerden biridir

Bu genel değerlendirmeden ayrı olarak, Sarıkamış taarruzu ile başlayan süreçte Enver Paşa, Kafkas milletlerini hala özgürlük ve İslamiyet aşkı ile diri tutan bir ruhu ateşlemiştir diyebiliriz

6- Gençlere, çocuklara tarihi sevdirmenin ve anlatmanın en güzel yollarından biri onlara destansı kahramanlıklardan bahsetmektir Tarih kitaplarında Çanakkale kadar Sarıkamış’ı göremiyoruz Hatta Çanakkale’ye geziler düzenlenir, anma törenlerine geniş yer verilir ancak Sarıkamış bu kadar gündemde değil Sizce nedeni ne? Bunu nasıl değiştirebiliriz?
Sarıkamış büyük bir felaket olarak tanımlanmıştır

İnsanlarda felaket ve musibet günlerini unutma eğilimi vardır

Öncelikle Çanakkale ile Sarıkamış arasındaki benzerliğe dikkat çekmek gerekir

Bana göre Çanakkale zaferinin bariz vasfı, Osmanlı askerî taktik ve teknolojisinin harikaları değildir

Belki en olumsuz şartlarda iman ve inançla vatanlarını savunmak isteyen insanların gösterdiği adeta destanlaşmış bir sabır ve fedakarlıktır

Bu açıdan bakıldığında Sarıkamış ile Çanakkale arasında bir fark göremezsiniz

Biz millet olarak kardeşlik dersini tarihin acı ve felaket günlerinden okur öğreniriz

Tarihe kurtarıcı üretmek için değil bu dersi okumak için bakmayı başarabildiğimiz zaman Sarıkamış ile ilgili olumsuzlukların değişebileceğini düşünüyorum
7-Karadeniz’de her evden bir şehit çıktığı söyleniyor Karadeniz’in bu mücadeledeki yerini nasıl değerlendirebiliriz?
Harbe katılan X

Kolordu, bu bölgeden toplandı ve ikmal edildi

Hastalık, savaş ve kış şartları askerleri eritti

Halkın cephedeki askeri ikmal için katlandığı zorluklar, cephede savaşmaktan daha kolay değildi

Başta dediğim gibi uzun soluklu harpler askerle değil, halk ile kazanılır

Ramazan Balcı

08-05-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Sarıkamış Harekatı Ve Enver Paşa Sarıkamış Harekatı ve Enver Paşa Uzun sayılmasa da bir süre ayrı kaldık Selamsız duasız kaldık! Bu ara gündem iyice kızıştı Bizler zamanın şahitleriyiz bizi şahitler olarak yaratmış Bu görevimizi yerine getirmek zorundayız bizi adaletten ayırmasın! 15 gün kadar önce Yeni Bahar dergisi için benimle yapılmış bir röportajın metnini yayınlıyorum Yazının formatı icabı tamamı yayınlanamamış anlaşılan 1-Sarıkamış Harekatı’nın hatırlanma ve unutulma sebepleri nelerdir? Enver Paşa cihan harbine parlak bir başlangıç yapmak istiyordu Ne varki harekat başarısız oldu Ancak henüz harbin başında bunu tartışmanın bir yararı yoktu Enver Paşa’nın fevkalade karizması ve harp halinin devamı bu dönemde konunun gündeme getirilmesine engel oldu Zaten hemen peşinden gelen Çanakkale zaferi kendinden önceki hataları sildi Belki cihan harbinden sonra ele alınabilir harp tarihindeki özel yerine oturtulabilirdi Sarıkamış harekatı Milli mücadelenin devam ettiği günlerde gündeme geldi Bunun özel bir sebebi vardı Yunan cephesinde İnönü savaşları söylenildiği gibi başarılı bir şekilde gitmiyordu Bu zor günlerde, Cihan harbi sonrasında Kafkasya’ya geçen Enver Paşa’nın bölgeden toplayacağı bir ordu ile tekrar Anadolu’ya geleceği haberleri Ankara Reislerini harekete geçirdi Gazeteler aracılığı ile Enver paşa aleyhinde açıktan neşriyat yapma kararı alındı Enver Paşa’nın aleyhinde kullanılabilecek malzeme aranırken Sarıkamış hatırlandı Ve bu harekete katılan ancak savaş suçlusu olarak ordudan atılan bazı subaylara hatıralar yazdırılıp gazetelerde tefrika edildi Sarıkamış Harekatı hatırlanırken de unutulurken de tarihe ait bir olay olarak değil liderlik mücadelesinin bir aracı olarak kullanıldı 2-Sarıkamış Harekatı’nda birçok etnik grubun yer aldığı söyleniyor Bu gruplar hangileriydi? Ne gibi yardımları oldu? Öncelikle Devlet-i Âliyye’nin olaya bu gün bakılan açıdan bakmadığına vurgu yapılmalı Cihan harbi herhangi bir etnik grubun harbi değildir İslam milletini teşkil eden bütün unsurlar bütün Osmanlı cephelerinde vardı Diğer yandan o dönemde orduların kendi bölgelerinden ikmal edilme usulü vardı Savaşa katılan üç kolordudan biri (XI Kolordu) bölge halkından toplandığı için asker arasında Ermeniler ve diğer Hristiyan gruplar da vardı Nizami askerin dışında bölgenin özel birlikleri olan Aşiret Süvari Alayları da bu savaşa katıldılar Ancak bu birlikler Sarıkamış taarruzundan önce büyük ölçüde dağılmışlardı Başta Erzurum ve Van olmak üzere bölge halkının savaşa katkıları, Bediüzzaman Said Nursi örneğinde olduğu gibi sivil liderlerin gönüllü alaylar teşkil ederek harbe katıldıkları bilinmektedir Uzun soluklu harplerin askerle değil, halk ile kazanıldığı gerçeğinden hareket edersek bu katkıları küçümseyemeyiz 3-Enver Paşa’nın Sarıkamış’taki rolü nedir? Enver Paşa’nın aldığı kararın hala sorgulanmasının nedeni nedir? Enver Paşa Başkomutan Vekilidir Ve harbin sorumluluğu onun üzerindedir Ortaya koyduğu hedefe ulaşamamıştır Ancak O’nun cihan harbinde gösterdiği insan üstü çabayı bütünüyle ortadan kaldıracak düzeyde değildi Türkiye’de günlük siyasetin hala yakın tarih üzerinden üretilmesi, Enver Paşa ile ilgili tartışmaları etkilemektedir Daha açık bir ifade ile tarihe bakışın normalleşmesi, milli mücadele sonrasında üretilen tek adam söylemini sarsacak bir gelişme olarak görülmektedir Bunun önüne geçmek isteyen çevreler Enver Paşa’yı 1922 mantığı ile sorgulamaya devam etmektedirler 4-Sarıkamış Harekâtı sırasında yaşananlar hala gölgelidir, belirsizdir; ayrıntılar azdır Neden? Tarihe tarafsız bakmayı öğrenemedik Totaliter nizamlar, genç nesiller için ideal bir tarih üretirler Sistemin bir tek lideri, bir tek kurtarıcısı vardır Bu imajı sarsacak bütün bilgi ve belgeler kozmik odalarda saklanır Devlet nasıl düşüneceğimizi, nasıl giyineceğimizi, ne yiyeceğimizi bize öğretir durur Türkiye’de en son normalleşme, tarih yazımında ya da tarihi belgelere ulaşmada yaşanacaktır sanırım Bu tarihin uzak olmamasını temenni ederim 5-Sarıkamış bu yönüyle (verdiği mücadeleyle) kültürümüzde nasıl bir yere oturmuştur? Doğru değerlendirmeler yapılabildiği ölçüde tarihi kökenleri canlı bir millet olma adına çok sayıda değerin farkına varmak mümkündür Bana göre bu millet-i İslamiye’nin bu vatanın toprağı, havası kadar bir ve birbirinin aynı olduğu asıl felaket günlerinde öğrenilir Sarıkamış bu felaketlerden biridir Bu genel değerlendirmeden ayrı olarak, Sarıkamış taarruzu ile başlayan süreçte Enver Paşa, Kafkas milletlerini hala özgürlük ve İslamiyet aşkı ile diri tutan bir ruhu ateşlemiştir diyebiliriz 6- Gençlere, çocuklara tarihi sevdirmenin ve anlatmanın en güzel yollarından biri onlara destansı kahramanlıklardan bahsetmektir Tarih kitaplarında Çanakkale kadar Sarıkamış’ı göremiyoruz Hatta Çanakkale’ye geziler düzenlenir, anma törenlerine geniş yer verilir ancak Sarıkamış bu kadar gündemde değil Sizce nedeni ne? Bunu nasıl değiştirebiliriz? Sarıkamış büyük bir felaket olarak tanımlanmıştır İnsanlarda felaket ve musibet günlerini unutma eğilimi vardır Öncelikle Çanakkale ile Sarıkamış arasındaki benzerliğe dikkat çekmek gerekir Bana göre Çanakkale zaferinin bariz vasfı, Osmanlı askerî taktik ve teknolojisinin harikaları değildir Belki en olumsuz şartlarda iman ve inançla vatanlarını savunmak isteyen insanların gösterdiği adeta destanlaşmış bir sabır ve fedakarlıktır Bu açıdan bakıldığında Sarıkamış ile Çanakkale arasında bir fark göremezsiniz Biz millet olarak kardeşlik dersini tarihin acı ve felaket günlerinden okur öğreniriz Tarihe kurtarıcı üretmek için değil bu dersi okumak için bakmayı başarabildiğimiz zaman Sarıkamış ile ilgili olumsuzlukların değişebileceğini düşünüyorum 7-Karadeniz’de her evden bir şehit çıktığı söyleniyor Karadeniz’in bu mücadeledeki yerini nasıl değerlendirebiliriz? Harbe katılan X Kolordu, bu bölgeden toplandı ve ikmal edildi Hastalık, savaş ve kış şartları askerleri eritti Halkın cephedeki askeri ikmal için katlandığı zorluklar, cephede savaşmaktan daha kolay değildi Başta dediğim gibi uzun soluklu harpler askerle değil, halk ile kazanılır Ramazan Balcı