Tefsir Dersleri...

Yukarıda naklettiğimiz mezhep görüşlerinden tercih edilecek olan Hanefî'nin görüşüdür Zira baştan sona birbirine muarız olan iki görüşün (Şafiî-Malikî) ortasıdır Şafiîier, besmelenin Fatiha'dan, hatta her sure*den bir ayet olduğunu savunurlarken Malikîler de, ne Fatiha'dan, ne de Kur'andan bir ayet olmadığını iddia ederler «Herkesin (her kavim ve milletin) yüzünü kendine döndürücü olduğu bir delili vardır» (Bakara: 148) ilahi emri, bu şekilde hayırda yarışın müm*kün olduğunu göstermektedir Dikkatli bir gözle, salim bir zeka İle besmelenin Kur'an-ı kerimde tovatüren yazılışına baktığımız zaman, hiçbir alimin bugüne kadar ona karşı çıktığı ve inkar ettiği görülemez Nitekim ashab-ı kiramın Kuranı kerim üzerinde nasıl titizlikle durdukları, hatta her harfi üzerinde dahi inceden inceye araştırma yaptıkları bilinmektedir Bu da göstermektedir ki, besmele Kur'an-ı kerimden bir ayettir Her sureden ve Fatiha'dan bir ayet değildir Surelerin orasını ayırmak için gönderilmiştir Bu görüşü Abdullah bin Abbas (ra)'dan «Resulullah (sov), besmele gönderilene ka*dar surelerin başlangıç ve sonlarını bilmiyordu Ancak besmele gönderl-lince bildi» hadisi de teyid etmektedir Besmelenin her surenin başından bir ayet olmadığını Belagat kai*delerinden de çıkarmak mümkündür Çünkü Araplar sözlerinin çok be*liğ olması için ifade ve imlalarının başında değişik üslublar kullanırlardı Eğer besmele her surenin başından bir ayet olsaydı, bütün sureler tek bir üslubla başlardı Bu ise Kur'anın edebi üslubunun muclzellğine ters düşerdi Malikilere göre, besmelenin Kur'andan bir ayet olduğu tevatüren sa*bit değildir Öyleyse Kur'andan değildir Bu görüş imam Cessas'ın dediği gibi açık ve tercih olunabilecek bir görüş değildir Zira bir ayetin Kur'*andan oluşunun tevatüren rivayet edilmesi gerekir» şeklindeki delil ge*çersizdir Bizim için Resulullah (sav)'ın yazılmasını emretmesi ve emrinin tevatüren bize ulaşması kâfidir Ümmet, Kur'anda yazılı olan herşey Kur'-andır» diye ittifak etmiştir Besmele, Kur'anda müstakil bir ayettir Su*relerin ve kitapların başında yazılması ve okunması hayır ummak İçindir Bütün bu açıklamalar, besmele hakkında gelen bütün nassların manala*rını toplar[size="4"] İkinci Hüküm: Besmelenin Namazda Okunmasının Hükmü Nedir?

Fakihler besmelenin namazda okunması konusunda birkaç görüşe ay*rılmışlardır A) İmam Mallk'e göre besmele yalnız farz namazlordaki Fatiha ve diğer surelerin başında gizli ve açık olarak okunmaz Farz dışındaki sün*net ve nafile namazlarda isteyen okuyabilir İmamı Azam'o göre besmele namazlardakl her rekatta Fatiha suresinden önce okunur Diğer surelerin başında okumak ise güzeldir [size="4"] C) İmam Şofi'ye göre besmelenin gizli okunacak yerde gizli, açık okunacak yerde açık okunması farzdır D) İmam Hanbel'e göre besmele namazda gizil okunur Açık okun*ması sünnet değildir Adı geçen imamların besmele hakkındaki görüş ayrılıklarının sebeple*ri birinci hükümde delilleriyle beraber açıklanmıştır Bu hususta selefin görüşleri arasında da ayrılık vardır Ibni Cevzi, Zâdü'l Mesir'inde: «Alimler arasında besmelenin Fatiha'*dan olup olmadığı konusunda görüş ayrılıkları vardır Bununla ilgili ola*rak Ahmed bin Honbel (ra)den rivayet edilen iki görüş bulunmaktadır Bi*risi, besmelenin Fatiha'dan olduğunu, dolayısıyla namazda okunmasının farz olduğunu söyleyenlerin görüşüdür Diğeri ise Fatiha'dan olmadığını, bundan dolayı namazda okunmasının sünnet olduğunu söyleyenlerin gö*rüşüdür Bu görüşe yalnız İmam Malik (ra) karşıdır Hatta ona göre bes*melenin farz namazlarda okunması müstehab bile değildir «Besmelenin namazda açıktan okunması da alimler arasında ihtilaf konusu olmuştur Alimlerin bir kısmı imam Ahmed bin Hanbel (ra)in «Bes*melenin namazda açıktan okunması sünnet değildin görüşünü nakletmiş-lerdir Bu görüş Ebu Bekr (ra), Ömer (ra), Osman (ra), Ali (ra) ve İbni Me-sud (ra)un sözlerine dayanır, imam Sevri ve İmam-ı Azom'ın görüşleri de bu yoldadır, imam Şafî'ye göre de besmelenin namazda açıktan okunma*sı sünnettir Bu da Muaviye (ro), Âtâ (ra) ve Tâvûs (ra)un rivayetine da*yanır» [size="4"] demektedir[size="4"] Üçüncü Hüküm: Fatiha'nın Namazda Okunması Farz Mıdır?

Fakihler, Fatiha'nın namazda okunması konusunda iki görüşe ayrıl*mışlardır : A) Cumhura (Maliki, Şafii, Hanbeli) [size="4"] göre Fatiha'nın namazda okunması sıhhatinin şartıdır Fatiha suresini bllipte okumayan bir kimse*nin namazı sahih olmaz İmam Sevri ve İmam-ı Azam Ebu Hanlfe (ra)ye göre namaz Fa*tiha okunmaksızın da sahih olur Namazda Kur'andan 3 kısa ayet veya 1 uzun ayetin okunması ise farzdır Cumhurun delilleri: Cumhur, Fatiha'nın namazdp okunmasının farz olduğunu birçok de*lille isbat etmişlerdir Birinci delil: Ubbade bin Sâmid (ra)in Resulullah (sav)tan naklettiği şu hadls-i şeriftir: «Fatiha'yı okumayanın namazı geçerli değildir» [size="4"] ikinci delil: Ebu Hüreyre (ra)nin Resulullah (sav)tan naklettiği: «Her kim namaz kılarda ümmü'l-kitabı (Fatiha) okumazsa o namaz noksandır, noksandır, noksandır Tamam değildir» [size="4"] hadis-i şerifidir Üçüncü delil: Ebu Said el-Hudrî (ra)nin naklettiği şu hadis-i şerif*tir: «Resulullah (sav), bize namazda Fatiha suresi ile bildiğimiz diğer bir sure veya bir sureden birkaç ayetin okunmasını emrettiler?» Cumhura göre bu hadis-i şerifler, Fatiha suresinin namazda okun*masının farz olduğuna delalettir Zira Resulullah (sav)un birinci delildeki hadis-i şerifi namazın sıhhatli olmayacağına delâlet ettiği gibi Ebu Hü*reyre (ra)den nakledilen ve Resulullah tarafından üç defa tekrar edilen «o namaz noksandır» ifadesi de Fatiha okunmadan kılınan namazın nok*san ve fasit olacağını gösterir Öyleyse Fatiha'nın namazda okunma*sı farzdır ve sıhhatinin şartlarındandır Hanefi'nin delilleri: imam Sevri (ra) ile Hanefi mezhebinin fakihleri, namazın Fatiha o-kunmadan da sahih olacağını Kitap ve Sünnetten çıkardıkları delillerle savunurlar Kitaptan aldıklan delile göre cenabı Hakkın: «Şüphe yok ki Rabbin, senin gecenin üç}e İkisinden biraz eksik, yarısı, üçte biri kadar ayakta durmakta olduğunu ve senin maiyetinde bulunanlardan bir züm*renin de (böyle yaptığını) biliyor Geceyi, gündüzü Allah saymaktadır O, bunu sizin sayamayacağınızı bildiği için size karşı (ruhsat canibine) dön*dü Artık Kur'andan kolay geleni (ne ise onu) okuyun» (Müzemmll: 20) ayeti, namazda bir miktar okunmasının farz olduğunu gösterir Ayetteki «okuyun» emri, namazdaki okumaya işarettir Hiçbir alim «Bu ayet, gece namazlarındaki okumaya mahsustur» dememiştir Öyleyse ayetteki «Oku*yun» emri yalnız gece namazında okuma değil, bütün namazlarda okunma*sının farz olduğunu ifade eder [size="4"] Hadis-i şeriflerden aldıkları delil ise, Ebu Hüreyre (ra)den nakledilen şu hadise dayanır: «Birgün Mescld-I Ne*beviye bir kişi gelerek namaz kıldı O kimse namazdan sonra Resulullah (•av)a eglecek selam verdi O kimsenin selamını aldıktan sonra Resulul*lah (sav), «Geri dön, namazını yeniden kıl Zira sen namaz kılmadın» buyurdu O kimse tekrar namaz kılıp Resulullah (sav)a gelince, onu yine namaz kılması için geri çevirdi Bu şekilde üç defa geri çevrilen kimse He8ulullah (sav)a gelerek «Seni hak yolu üzere gönderenin ismi İle ye*min ederim ki, bundan daha güzel bir şekilde namaz kılmasını bilmiyorum» deyince, Peygamber (sav) efendimiz, «Sen namaz kılmak istediğlh za*man güzelce bir abdest al Sonra kıbleye dönerek tekbir getir Blldhere Kur'andan ne biliyorsan onu oku Daha sonra belini tam eğerek rüku yap Rükudan kalkarak dik dur ve daha sonra secde yap Secdeden kalkarak normal bir oturuşla otur Daha sonra tekrar secdeye git Secdeden sonra doğruca ayağa kalk Benim bu tarif ettiklerimi bütün namazlarında Uygu*la» buyurdu [size="4"] Hanefi fakihleri, Ebu Hüreyre (ra) den nakledilen, «Resulullah (sâV) mescide gelen kişiye namazı tarif eden» hadislndftkj namaz klldh için •Kur'andan ne biliyorsan onu oku» emri Peygamberisinl delil getirerek, namazda Kur'anın neresinden olursa olsun okunmasını, kılânldr için ser*best bırakmışlardır Bu hadis mezhebimizin görüşünü kuvvetlendirdiği gi*bi, «Artık Kur'andan kolay geleni okuyun» ayeti de Kur'anddh belli bir sure veya ayetin okunmasına değil, sadece namazda herhangi bir ayetin okunmasına işaret eder Ubbade bin Samld (ra)in rivayet ettiği hadis, Hanefi alimlerine döfe, na*mazın batıl olduğuna değil, sünnet üzere kılınmadığına İşaret eder Onlar, Fatiha'sız kılınan bir namazın kerahetle sahih olduğuna hükmederler Bu hadis-i şerifi, Resulullah (sav)ın şu hadis-i şerifine benzetirler: «Evi mes*cide yakın (komşu) olanın namazı ancak mescldde olur» Burdddh anla*şılan, mescldde kılınmayan namazın kabul olunmayacağı değil, sadece o namazın mükemmelinin mescldde kılınacağıdır Ebu Hüreyre (ra)den rivayet edilen hadiste geçen ve üç defa tekrar*lanan «O namaz noksandır» cümlesi bizim aleyhimize değil, lehimize bir delildir Çünkü «noksandır» kelimesi namazın batıl olduğunu göstermez Aksine, namazın noksan olarak kabul olunduğuna işaret eder Eğer caiz (kabul) olunmasaydı ona «namazın noksandır» denilmezdi Zira blrşeyin eksik oluşu, onun yokluğuna delalet etmez Buraya kadar kısa ve öz olarak cumhurun ve Hanelilerin delillerini aktardık Konuya derin bir nazarla bakıldığı zaman, cumhurun görüşünün delil bakımından daha- kuvvetli olduğu görülür Çünkü Resulullah (sav)ın ve sahabe-l kiramın gerek farz gerekse nafile namazlarda Fatiha'yı oku*maya devam etmeleri Fatiha'sız bir namazın caiz (doğru) olmac'ğına işaret eder Sahih ve sarih hadis-l şerifler bu yoldadır Resulullah (sav)ın Fati*ha İle ilgili söz ve fiili, onun farz oluşuna kafi delildir Cumhurun görüşünü kuvvetlendiren delillerden biri de Müslim'in Ebu Katade (ra)den naklettiği şu hadis-i şeriftir: «Resulullah (sav) bize öğle ve ikindi namazlarını kıldırırdı Birinci ve ikinci rekatlarda Fatiha ile diğer surelerden birer sure okurdu, öğle ve ikindi namazlarının birinci rekat*larında İkinci rekatlarından daha uzun okurdu ve çoğu defa sesini bize duyuracak kadar yükseltirdi Sabah namazını da aynen böyle kılardı» Konuyla ilgili olarak Taberî: «Resulullah (sav), namazın her rekatın*da Fatiha'yı okurdu Eğer namazda Fatiha okunmazsa namaz caiz olmaz Ancak namazda Fatiha'ntn ayet ve harf sayısından noksan olmamak kay*dıyla diğer bir surenin okunması da caizdir» [size="4"] der Kurtubî ise, «Bu delillerden en sahihi, imam Safî (ra), İmam Ahmed bin Hanbel (ra) ve imam Malik (ra)in son görüşleridir Herkes Fatiha'yı namazın her rekatında okumalıdır Zira Resulullah (sav)ın «Fatiha'yı oku*mayanın namazı geçersizdir» hadis-i şerifi umumu ifade etmektedir Ömer bin Hattab (ra) Abdullah bin Abbas (ra), Ebu Hüreyre (ra) Ubbade bin Samid (ra) Übey bin Kab (ra), Ebu Eyyüb el-Ensari (ra) ve Ebu Said el-Hudrî (ra) gibi büyük sahabiler de «Fatihayı okumayanın namazı geçer*sizdir» hadisine dayanarok Fatiha'nın namazın her rekatında okunması*nın farz olduğuna hükmetmişlerdir Müminlere düşen, her zaman ve her yerde önderlerimiz olan sohabilere uymaktır» [size="4"] demektedir İmam Fahreddin er-RazI'nin görüşü de şöyledir: «Resulullah (sav)ın hayatı boyunca Fatiha'yı namazda okuması, onun tarafımızdan namazda okunmasını farz kılıyor Zira cenabı Hakk'ın Resulüne uyma hususunda, «Ona tabi olun Ta ki doğru yolu bulmuş olasınız» (Araf: 158) emri var*dır Imam-ı Azam (ro) Muğire bin Şube (ra)den rivayet edilen, Fıkıh ve Hadis ilmi terminolojisinde «haber-i vahid» diye vasıflandırılan «Resulullah (sav), bir gün bir kavmin taharet yerine giderek abdest aldı başının ön kısmına ve mestlerinin üstüne mesh etti» hadis-i şerifine dayanarak, «ba*şın bir miktar» (dörtte bir) mesh edilmesi, namazın sıhhat şartındadır» diye iddia ediyor Halbuki Fatiha'nın namazda okunması konusunda İlim adamlarının «Resulullah (sav)ın hayatı boyunca Fatiha'yı namazda oku*duğuna dair tevatüren naklettikleri hadis-i şeriflere rağmen Imam-ı Azam Ebu Hanife (ra)nln «Fatiha'nın namazda okunması, onun sıhhat şartların*dan değildir» demesine hayret ediyorum» [size="4"] Dördüncü hüküm: imama tabi olan müslüman, Fatiha'yı okuyacak rm? Alimler, «Bir müslüman imama rükuda yetiştiği takdirde Fatiha'yı oku*masına lüzum yoktur» görüşünde ittifak etmişlerdir Zira İmamın okuması yeterlidir Yine alimler, imam kıyamda iken ona yetişen bir kimsenin Fatiha'yı okuyup okumaması konusunda birkaç görüşe ayrılmışlardır