Tefsir Dersleri...

Fakihter, haccda üc gün tutulacak oruç hususunda ihtilaf etmişlerdir Imam-ı Azam (ra)'a göre kişi bu orucu, hacc aylarında tutar Yani umre*sini bitirdikten sonra hacc için ihrama girmeden önce orucunu tutar Fa*ziletli olan Zilhicce, ayının 7,8,9 günleri tutulmasıdır İmam Şafiî (ra)'ye göre ise kişi bu orucu yalnız hacc niyetiyle ihrama girdiği günden bay*rama kadar ki zamanda tutar Zira Allah (cc), «Hacc günlerinde {fhramlı olarak) üç gün oruç tutmak (vacib olur)» buyurmuştur Bu âyet, hacc niyetiyle ihrama girdikten sonra oruç tutmanın gerekli olduğunu gösteri*yor Ancak Kurban bayramı günlerinde oruç tutmak haramdır Müstahab olan, hacca İhram niyetiyle girip arefe gününden önce tutmaktır


Bazı alimler üç günlük orucu bayramdan önce tutamayan kimsenin, bayramın 2,3,4 günlerinde tutabileceğini söylerler Zira Hz Aişe (ra) ile İbn-İ Ömer (ra)'den rivayet edilen: «Resulullah (sav) Kurban bayramının 23,4 günlerinde, temeddü haccı yapıpta kurban kesmeye gücü yetmeyen veya bulamayan şahısların dışında hiç kimsenin, oruç tutmasına müsaade etmezdi» [320] hadiste buna işaret eder


Şafiiler ile Hanefiler arasındaki ihtilafın kaynağı, âyetteki «haccta üç gün» ifadesinin tefsiridir Hanefiler, «hoccta üç gün» ifadesinden mak*sat, hac aylan Şafiiler ise bundan murat, ihrama girdiği günlerdir, der*ler Bu iki görüşü de kabul eden bazı şahabı ve tabiinden zatlar vardır


Fakihlerin ihtilaf ettikleri bir konu da, hacctan döndükten sonra, tu*tulacak orucun vakti hususudur


Şafiiler yedi gün olarak tutulacak orucun vakti hususunda, «Ülkesine dönüp ailesine kavuştuktan sonradır» derler Zira Allah (cc), «Döndügünüz vakH yedi gün olmak üzere oruç tutmak {vacib olur)» buyurmakta*dır


Hanbeliler İse, «Yedi günlük oruç, yolda da tutulabilir Ülkesine ve ailesine kavuştuktan sonra tutmak şart değildir» demektedirler


Hanefiler de, «âyetteki «döndüğünüz vakit» ifadesi, hacc menâsikinfn bitiminden sonraki vakittir Yani haccını bitiren kimse, yedi gün oruç tu*tabilir,» diyorlar Bu mesele de Malikiferin görüşü, Hanefller gibidir


Allâme Şevkânİ bununla ilgili olarak: «Şafiilerln görüşü daha'tercihe şayandır» der Zira"İbn-İ Ömer (ra)'den rivayet edilen: «Kurban bulamayan veya gücü yetmeyen kimse, haccda üc gün ailesine döndükten sonra da yedi gün oruç tutsun» [321] hadisi ile İbn-İ Abbas (ra)'dan rivayet edilen: «Yedi günlük orucu ülkenize gittikten sonra tutunuz» [322] hadisi, Şaflile-rin görüşünü teyid eder [323]




Beşinci Hüküm: Temeddü Haccı İçin Kesilen Kurban, Hangi Şartlarda Vacibtir?



Alimlere göre temeddü haocı yapan kimsenin kurban kesebîlmesi için beş şartı yerine getirmesi lazımdır:


1 Bir kimse umreyi, hacctan Önce yapmalıdır Eğer önce hacc daha sonra umre yaparsa, bu yapılan temeddü haccı olmaz


2 Kişinin umresini, hac aylarında (Şevval, Zilkade, Zilhicce) yapması lazımdır


3 Müslümanın; haccı, umre yaptığı yıl eda etmesi lazımdır Zira Allah (cc), «Emin olduğunuz vakit tee kim hacc'a kadar umre ile faidelenmek (sevaba girmek) İsterse, kolayına gelen bir kurban(ı kesmek vacib olur)»


buyurmuştur


4 Haac yapan kimse, Mekke'li olmamalıdır Zira Allah (cc) «Bu ailesi (ikametgahı) Mescid-Î Haramda bulunmayanlara aittir» buyurmuştur


5 Hacc için ihrama girmeyi mutlaka Mekke içinde yapmalıdır Eğer Mekke'den çıkıp ülkesine ait olan Mikat'da İhrama girerse, kurban kes*mesi vacib değildir [324]


Malikilere göre temeddü haccında kurban kesilmesin^yaçib kılan şart*lar şunlardır:


1 Hacc ve umreyi, aynı yolculuk, aynı sene ve hacö aylarında yap*mak


2 Umreyi, haccdan önce eda etmek


3 Umreyi bitirdikten sonra hacca niyetlenmek


4 Umre ve haca kendisi için yapıyorsa kendisi için, başkası namına yapıyorsa her kişini de (umre ve haca da), vekil olduğu şahıs İçin yap*ması lazımdır


5 Temeddü hocanı yapan kimse, Mekkeli olmamalıdır [325]




Altıncı Hüküm: Ailesi, Mesctd-i Haramda Bulunmayanlar Kimlerdir?



«Ailesi, (İkametgahı) Mescld-i Haram'da bulunmayanlara aittir âyeti, Mekke halkının temeddü haca yapamayacağına işaret eder Ibn-i Abbas İra) ve İmam-ı Azam Ebu Hanife (ra) de bu görüştedirler


İmam Malik (ra), İmam Şafii (ra) ve İmam Ahmed bin Hanbel (ra)'e göre, Mekkelİler kerahetsiz olarak Temeddü haccı yapabilir Onlartn kur*ban kesmesi veya yerine oruç tutması lazım değildir [326]




Yedinci Hüküm: Hacc Aylan, Hangi Aylardır?



Alimler, «Hacc (aylan), bilinen aylardır» âyetinde, ihtilaf etmişlerdir İmam Malik (ra)'e göre hacc ayları, Şevval, Zilkade ayları ile Zilhicce'nln tümüdür, tbn-i Mesud (ra) Ata (ra) ve Mücahid (ra) de bu görüştedirler


İmam Şafii ve İmam Ahmed bin Hanbel (ra)'e göre ise Şevval Zilka*de aylan ile Zilhicce ayından on gündür, ibn-i Abbas (rol, 5a'bi (rQ) ve Neheî (ra) bu görüştedirler Umre ise yılın tüm aylarında yapılabilir


Atlâme Şevkâni bu hususta şöyle der: «Alimler arasında hacc ayla*rıyla ilgili ihtilafın faydası, hacc menâsikinin kurban bayramının 1 günün*den sonra yapılması sırasında görülür Alimlerden hangisi, «Zilhicce ayı*nın tamamı da, hac ayıdır» derse, bayramın 1 gününden sonra yapılan hacc menâsikinin tehir edilmesi hususunda kurban kesilmesi vacib de*ğildir


Alimlerden biri de, «Zilhicce ayının İlk on günü, hacc zamanıdır» der-se, bayramın 1 gününden sonra yapılan hacc menâslkl tehir edildiğinden, kurban kesmek vacibtir» [327]




Sekizinci Hüküm: Hacc Aylarından Önce, Hacc İçin İhrama Girmek Caiz Midir?



Fakihler, hacc aylarından önce, hacc için İhrama giren kimsenin ih*ramının sahih olup olmadığı hususunda İhtilafa düşmüşlerdir


1 İbn-i Abbas (ra)'ın: «Hacc sünnetlerinden birisi de, hacc aylarında ihrama girmektir» rivayetidir


2 İmam Şafiî (ra)'ye göre, hacc aylarından önce hacc için ihrama giren kimsenin yapacağı hacc menâsikf, hacc yerine değil, umre yerine geçer Vakit girmeden kılınan namazın, vakit namazı değil, nafile namaz sayılacağı gibi


3 İmam Ahmed bin Hanbel (ra)'e göre ise, hacc aylarından önce hacc için ihrama girmek her ne kadar caiz İse de, mekruhtur


4 İmam-ı Azam Ebu Hanife (ra)'ye göre de, senenin tümünde hacc için ihrama girilir İmam Malik (ra)'in meşhur olan görüşü de budur Zira Allah (cc) «Sana yeni doğan aylan sorarlar De ki: O, İnsanların faldesl Icin bir de hacc için vakit ölçüleridir» (Bakara: 189) buyurmuştur Senenin tümünde umre yapıldığı gibi, yılın tamamında da hacc için ihrama gfrilir Yalnız umre menâsiki, yıl içinde tamamlandıktan sonra umre bitmiş olur Hacc vakti ise Kurban bayramının 1,2,3 günüdür Çünkü haccm en bü*yük rüknü, Arefe vokfesidlr Araf© vakfesinin zamanı da, Arefe günü sabah namazı ile başlar


Allâme Kurtubî şöyle der: «Şafii (ra)'nin göruşu aaha sahihtir Çün*kü İmam-ı Azam (ra) ile İmam Malik (ra)'İn okudukları âyetin hükmü umu*midir Hacc aylarıyla ilgili âyet ise, hacc hükümlerini bildiren âyetlerden biridir Usul-ü fıkıh ilmi kurallarına göre hususi hükümleri ifade eden âyetler, kendi mevzularında umumilik ifade eden âyetlere tercih edilir Şev*kâni de İmam Şafii (ra)'nin görüşünü tercih ederek kabul etmiştir Çünkü Şafiî (rcı)'nin görüşü, âyetin zahirine daha uygundur» [328]




Dokuzuncu Hüküm: İhramlı İken Neleri Yapmak, Haramdır?



Allah (cc) ihrama giren kimseye, bir çok şeyleri yasaklamıştır Bun*ların bazıları âyet ile, bazıları da hadis İle sabittir İcmali olarak buraya «| aktarıyoruz


1 Ailesiyle cinsi münasebette bulunmak, öpmek, şehvetle sarılmak veya el tutmak ve cinsi münasebetle İlgili sözleri konuşmak


2 İbadete mani günahları yapmak,


3 Arkadaşlarına ve halka her türlü düşmanlığı yapmak ve onlarla tar*tışmak Bunları Allah (cc), «Hacc da kadına yaklaşmak, günah yapmak, kavga etmek yoktur» âyetiyle yasaklamıştır Buharı sahihinde Ebu Hürey-> re (ra)'den: «Resulullah (sav), «Hacc yaparken kadına yaklaşmayan ve günah İşlemeyen kimse, annesinden yeni doğmuş gibi günahlarından temizlenerek döner» buyurdu,» rivayetini yapmıştır


İhramlı kimsenin koku sürmesi, dikişli elbise giymesi, tırnaklarını kes*mesi, saçlarını kısaltması veya saçlarını tıraş etmesi, kadınların yüzlerini örtmesi veya eldiven giyinmesi gibi şeyler sünnet (hodis)'le haram kılın - mıştır Geniş izahat fıkıh kitaplarında görülebilir [329]




Onuncu Hüküm: Arafatta «Vakfe» Yapmanın Hükmü Nedir? Ne Zaman Baslar?



Alimler Arafatta vakfe yapmanın, haccın en büyük rüknü olduğunda Icma etmişlerdir Çünkü Resulullah (sav): «Hacc, arefedir Bir kimse Ara*fat'a arefe gününü Kurban bayramına bağlayan gece giderse vakfe yapma vaktine kavuşmuştur» [330] buyuruyor


Cumhur'a göre Arafatta vakfe yapma zamanı, zilhicce ayının 9 günü


Öğle vaktinin girişi ile başlar, Onuncu güne bağlayan gecenin şafak vak*tine kadar devam eder Bir kimse, bu süre içinde vakfe yaparsa, vazifesini yapmış olur Yalnız gündüz vakfe yapan kimsenin, vakfesini akşam na*mazının vakti girinceye kadar uzatması vacibtir Vakfesini gece yaparsa uzatması vacib değildir


İmam Malik (ra): «Güneş batmadan Arafattan ayrılan kimsenin, haccı sahih değildir Ertesi sene mutlaka hacc yapması farzdır,» der


Kurtubi ise: «Cumhur, güneş batmadan önce Arafattan ayrılıp tekrar aynı yere dönmeyen kimse için neyin vacib olacağı hususunda İhtilaf et*mişlerdir


İmam Şafii (ra) İmam Ahmed bin Hanbel (ra) ve İmam-t Azam Ebu Hanife (ra)'ye göre, güneş batmadan önce Arafattan ayrılıp tekrar aynı yere dönmeyen kimsenin bir kurban kesmesi vacibtir


İmam Malik (ra)'e göre de, o kimse, ertesi sene yeniden hacc madır Ve kurbanım do o zaman kesmelidlr» [331] demektedir [332]